تومور مغزی یک مجموعه از سلول‌هاست که به نحوی غیر طبیعی رشد کرده‌اند و در مغز ظاهر می‌شوند؛ رشد این توده درون جمجمه می‌تواند فشار زیادی به بافت مغز وارد کند.جمجمه فضای بسته و کوچکی است که با استخوان بسیار سخت و غیر قابل انعطافی محصور شده است و مغز را در خود نگهداری می‌کند. هر ضایعه ای که در این فضا قرار بگیرد، با اشغال کردن این فضای بسته، به بافت مغز فشار آورده و به آن صدمه وارد می‌کند.
تومور مغزی چیست ؟
توده‌ها، انواع گوناگونی دارند که می‌توان آن را به دو دسته‌ی تومور مغزی بدخیم و تومور مغزی خوش خیم تقسیم نمود. توده‌های خوش خیم، تومورهایی هستند که می‌توان آن‌ها را برطرف نمود و به راحتی در بدن پراکنده نمی‌شوند. اما تومورهای بدخیم همان تومورهای سرطانی هستند.
منشا بروز تومورها یا درون مغز است یا خارج از آن. درصورتی که نقطه آغاز تومور مغزی خود مغز یا بافت‌های اطراف مانند غشای مغز، عصب‌های یا غدد مغزی مانند هیپوفیز یا پینه‌آل آغاز باشد به تومور اولیه شناخته می‌شود. منشا این نوع تومور می‌تواند سلول‌های مغز، غشای اطراف مغز یا مننژ، سلول‌های عصبی یا غدد باشد. این نوع تومورها می‌توانند خوش خیم یا بدخیم باشند.
شناخت انواع تومورهای اولیه به منشا آن‌ها بستگی دارد و شامل گلیوم مغزی ، مننژیوم های مغزی ، نوروم آکوستیک، آدنوم هیپوفیز ، مدولوبلاستوما و کرانیو فارنژیوم هستند.
کلینیک جراحی مغز و اعصاب مرکز فوق تخصصی مغز و اعصاب طبیب در خدمت شما مراجعین گرامی میباشد
منشاء تومور های مغزی
منشا تومور مغزی گلیوم ، خود مغز یا نخاع است و مننژیوم مغزی از غشای اطراف مغز یا پرده مغز آغاز می‌شوند؛ این نوع تومورها عموما غیر سرطانی و خوش خیم هستند
نوروم‌های آکوستیک از انواع تومورهای اولیه خوش خیم هستند که محل حضور آن‌ها عصب شنوایی است. به همین دلیل حضور این تومورها می‌تواند شنوایی بیمار را دچار اختلال کند و تعادل وی را برهم بزند.
آدنوم یا تومور هیپوفیز همانطور که از نامش پیداست از غده هیپوفیز شروع می‌شوند و می‌توانند عمل ترشح هورمون توسط این غده حیاتی را تحت الشعاع قرار دهند. از دیگر انواع تومورهای اولیه با منشا غده هیپوفیز می‌توان به کرانیوفارنژیوم‌ها نیز اشاره کرد.
تومور مغزی مدولوبلاستوما تومور شایع در کودکان میباشد. مدولوبلاستوما از انواع تومورهای اولیه سرطانی است که می‌تواند از طریق مایع نخاعی تکثیر شود. اما تومورهای سلول زایا، در بیضه‌ها و تخمدان‌ها ظاهر می‌شوند و می‌توانند در مغز بیمار نیز فعالیت کنند.
در برخی موارد، تومور در جایی از بدن مانند کبد یا ریه تولید می‌شود و پس از متاستاز از جای خود حرکت کرده و وارد مغز می‌شود؛ این نوع تومورها به تومورهای ثانویه معروفند. این نوع سلول‌های سرطانی بسیار شایع‌ترند و همیشه بدخیم هستند.
علائم تومور مغزی
از آنجا که هر بخش از مغز با قسمتی از بدن در ارتباط است، محل آن و اندازه‌ی تومور می‌تواند تاثیرات متفاوتی داشته و علائم متفاوتی را ظاهر کند. شایع‌ترین علامت تومور مغزی ، سردرد است. این سردردهای غیر عادی ممکن است هنگام خواب رخ دهد یا در هنگام بیدار شدن شدت بگیرد و سرفه، عطسه و ورزش بر شدت آن بیفزاید.
این سردردها ممکن است با علائم دیگری چون تاری دید، دوبینی، تهوع یا استفراغ، در موارد شدیدتر تشنج، ضعف در اندام‌ها یا صورت، تغییر در عملکرد ذهن، عدم تعادل، گیجی، از دست دادن حافظه، عدم تعادل در حواس مانند حس چشایی، بویایی، شنوایی یا هوشیاری، خواب آلودگی بی دلیل، سرگیجه، لرزش دست‌ها، عدم کنترل ادرار یا مدفوع، بی حسی و خواب رفتگی در یک سمت بدن و یا ضعف عضلانی همراه باشد. هرچه فشاری که تومور مغزی به بافت اطراف خود در مغز وارد می‌کند بیشتر باشد، شدت و تعدد این علائم نیز بیشتر می‌شود. به همین دلیل گسترش و عود کردن علائم بیماری می‌تواند نشانه‌ی گسترش تومور باشد.
این علائم می‌توانند در انواع تومورها متفاوت ظاهر شوند. برای مثال در تومور هیپوفیز علائمی چون بزرگ شدن دست و پا، حساسیت به گرما و سرما، افزایش موی بدن، فشار خون پایین، چاقی، تاری دید یا هر تغییر دیگری در تاری، ترشح از نوک سینه، عدم قاعدگی در زنان و بزرگ شدن سینه در مردان خواهد داشت.
کلینیک هیپوفیز مرکز فوق تخصصی مغز و اعصاب طبیب در خدمت شما مراجعین گرامی میباشد
چه عواملی خطر ابتلا به تومور مغزی را افزایش می‌دهند؟
عواملی وجود دارد که می‌تواند احتمال ابتلا به این بیماری را افرایش دهد. با دانستن این عوامل، افراد باید در سبک زندگی خود تجدید نظر کنند تا به این بیماری مبتلا نشوند و یا با مشاهده‌ی اولین علائم به پزشک مراجعه کنند تا در مراحل اولیه، به بیماری رسیدگی شده و از گسترش آن پیشگیری شود.
اولین عامل، پیشینه‌ی خانوادگی است. معمولا ابتلا به سرطان به صورت موروثی در بخش کمی از مبتلایان مشاهده شده است. با این حال اگر افراد زیادی در خانواده شما به این بیماری مبتلا شده‌اند، بهتر است این مسئله را جدی گرفته و با جراح مغز و اعصاب خود در میان بگذارید.
احتمال شکل گیری تومور مغزی با افزایش سن بیشتر می‌شود و برخی مواد شیمیایی که افراد در طول مدت خدمت خود در برخی مشاغل با آن‌ها سر و کار دارند، می‌تواند احتمال بروز این بیماری را افزایش دهد. افرادی که در شغل خود به طریقی با پرتوهای رادیواکتیو در تماس هستند، به طور چشمگیری بسته به میزان تماس با این پرتوها، دچار تومور مغزی می‌شوند.
ابتلا به انواع سرطان‌ها در اندام‌های گوناگون مانند سرطان ریه، روده، سینه و خون می‌تواند خطر ایجاد تومور مغزی را ایجاد کند. درصورتی که سرطان در سایر اندام‌های بدن کنترل نشود و دچار متاستاز گردد، حرکت آن به سمت مغز می‌تواند تومور مغزی ثانویه ایجاد کند. این نوع تومورها از نوع تومورهای سرطانی خواهند بود و آسیب‌های جدی به بافت‌های مغزی وارد می‌کنند و حتی ممکن است سلول‌های جمجه را نیز درگیر نمایند.
در صورت مشاهده‌ی علائمی که در مورد آن‌ها صحبت شد، لازم است تا بیمار به کلینیک جراحی مغز و اعصاب مراجعه کند تا احتمال وجود هرگونه تومور در مغز را بررسی کند. این بررسی شامل انجام یک سری آزمایش‌ها و شرح حال گیری از بیمار است.
تشخیص تومور مغزی
آزمایش‌های ابتدایی ممکن است شامل بررسی وجود هرگونه نشانه از ضعف عضلانی و حرکتی، اختلال حافظه، توانایی در انجام محاسبات ریاضی، و واکنش چشم بیمار به تابش نور مستقیم باشد. چون پزشک با تابش نور به مردمک چشم، علاوه‌بر بررسی پاسخ صحیح و فوری به محرک‌های عصبی، وضعیت عصب‌های چشمی نیز مورد مطالعه قرار می‌دهد. علاوه‌بر این بررسی‌ها برخی آزمایش‌ها مانند سی تی اسکن، یا MRI نیز تجویز می‌شود. انجام این آزمایش‌ها می‌تواند تصویر مناسبی از بافت و رگ‌های مغز را برای پزشک فراهم کند تا در صورت وجود، هرگونه تومور مغزی را مشاهده کند. اما اینکه کدام روش برای بیمار مناسب‌تر است، با توجه به تشخیص پزشک تعیین می‌شود.
درصورت نیاز به جزئیات بیشتر در مورد تومور به خصوص در زمانی که پزشک قصد انجام جراحی تومور مغزی برای خارج کردن تومور داشته باشد، روش‌های آزمایش دیگری نیز ممکن است به کار رود. برای مثال، آنژیوگرافی، روشی است که در آن یک ماده رنگی را وارد رگ‌های اصلی بدن بیمار می‌کنند که به واسطه آن می‌توان جریان خون درون تومور مغزی را بررسی نمود؛ چون عموما در اطراف تومور، رگ‌های خونی مضاعفی ایجاد می‌شود تا بتواند توده را تغذیه کند. همچنین ارتباط تومور با سایر بافت‌ها نیز در این روش بررسی می‌گردد.
تصویر برداری با اشعه X نیز می‌تواند اطلاعات مفیدی را در اختیار پزشک قرار دهد. این آزمایش، بروز هرگونه آسیب و شکستگی در جمجه به دلیل اعمال فشار به واسطه تومور و انتقال تومور به استخوان جمجه را نشان می‌دهد. همچنبن برای بررسی خوش خیم یا بدخیم بودن تومور مغزی مشاهده شده، ممکن است لازم باشد تا نمونه برداری از آن انجام گردد؛ برای این کار، روش بیوپسی در نظر گرفته می‌شود. یعنی حفره کوچکی درون جمجمه در ناحیه‌ای نزدیک به تومور ایجاد می‌کنند و نمونه کوچکی از بافت تومور را برداشته و مورد آزمایش قرار می‌دهند.
درمان تومور مغزی
روشی که برای مبارزه با تومور مغزی در پیش گرفته می‌شود، ارتباط مستقیمی با نوع تومور، اندازه، محل قرار گیری و وضعبت عمومی بیمار دارد. از آنجاکه وجود تومور در مغز ایجاد فشار به بافت‌ها را باعث می‌شود، بهترین راه، خارج کردن و جراحی تومور مغزی است. بدین منظور جراح تومور مغزی سعی می‌کند تا از طریق جراحی، بافت‌های ناسالم را از بافت سالم جدا نماید. هدف از این جراحی در ابتدا کاهش فشار داخل جمجه و از بین بردن عوارض حضور توده و سپس جلوگیری از بزرگ شدن و سرایت آن به سلول‌های بیشتر است. ممکن است برای جلوگیری از رشد و گسترش مجدد سلول‌های سرطانی، پس از انجام جراحی نیاز به درمان‌های مکملی چون پرتو درمانی و شیمی درمانی تجویز شود. و آزمایش‌های دیگر نیز در بازه‌های زمانی مشخصی تجویز خواهد شد تا روند بهبودی و عدم پیشرفت مجدد بیماری بررسی گردد.
روش‌های درمان تومور مغزی
در پرتو درمانی سعی می‌شود که پرتوهای گوناگونی را به بافت تومور مغزی بتابانند تا از رشد آن بافت جلوگیری نماید و بافت‌های آلوده را از بین ببرد. این روش یک روش خارجی است اما ممکن است به بافت‌های سالم اطراف ناحیه درگیر نیز آسیب وارد کند. در روش‌های نوین سعی می‌شود تا حتی الامکان از انتشار پرتوها و آسیب به بافت‌های اطراف جلوگیری شود.
شیمی درمانی برای حدود 20 درصد از بیماران تجویز می‌شود و برای همه‌ی انواع تومورها قابل استفاده نیست. هدف از شیمی درمانی، جلوگیری از تکثیر سلولی به منظور جلوگیری از تکثیر غیر عادی سلول‌های تومور است. اما به دلیل آسیب‌ها و عوارض این داروها در سایر اندام‌ها، به عنوان راهکار اولیه و قطعی درمان توسط پزشکان تجویز نمی‌شود.
روش‌های جدیدتری نیز امروزه برای مقابله با رشد تومور مغزی مورد استفاده قرار می‌گیرند که برخی از آن‌ها هنوز به طور حتمی مورد تایید همه پزشکان نیستند. یکی از این روش‌ها استفاده از لیزر به عنوان جایگزین جراحی برای از بین بردن تومور است. این روش بیشتر در شرایطی مورد استفاده قرار می‌گیرد که دسترسی به تومور برای انجام عمل جراحی، سخت باشد.
راه‌های پیشگیری از ابتلا به تومور مغزی
برای بسیاری از سرطان‌ها، عوامل خطری یافت شده که می‌توان گفت با کنترل این عوامل می‌توان احتمال ابتلا به این بیماری‌ها را کاهش داد. اما در مورد تومور مغزی از آنجا که علت مشخصی برای وقوع این نوع بیماری شناخته نشده است، روش پیشگیری قطعی و مؤثری نیز نمی‌توان توصیه کرد. با این حال با توجه به شواهد و مطالعات در مورد تاثیر پرتوهای رادیواکتیو بر ایجاد این تومورها، می‌توان در این مورد مطمئن بود.
مطالعات بر روی بازماندگان سوانح هسته‌ای مانند واقعه چرنوبیل و افرادی که در محیط‌های با خطر مواجهه با چنین پرتوهایی مشغول هستند، نشان داده که قرار گرفتن در چنین محیطی برای سال‌های طولانی و یا در محیطی با غلظت بالای مواد رادیواکتیو می‌تواند منجربه ایجاد تومور مغزی شود. به همین دلیل به افرادی که محیط‌های با ریسک بالا مشغول به کار هستند توصیه می‌شود که در بازه‌ی زمانی طولانی مدت در این محیط کار نکنند.
همچنین سازمان‌های مسئول در حوزه‌ی ایمنی و بهداشت شغلی، دستورالعمل‌هایی برای کار با مواد شیمیایی خطر آفرین تدوین کرده‌اند که کارفرمایان باید به این دستورالعمل‌ها توجه نمایند تا از ابتلای کارکنانشان به انواع سرطان و تومور مغزی پیشگیری کنند.
