تحریک مکرر مغناطیسی (rTMS) چیست ؟

با پیشرفت فناوری، روش‌های جدید و مدرنی برای درمان بیماری‌های مختلف ابداع شده است که از دستگاه‌های پیشرفته و ویژه ‌ای استفاده‌ می‌‌کنند. دستگاه rtms یکی از این دستگاه‌ها ‌است که بیشتر برای درمان و کاهش علایم بیماری‌های اعصاب و روان کاربرد دارد اما امروزه از آن برای بهبود دیگر بیماری‌ها مانند آسیب‌های مغزی نیز بهره می‌برند. ممکن است، پزشک شما بگوید از طریق rtms بهتر می‌تواند بیماری ‌تان مدیریت و کنترل کند اما شما ندانید rtms چیست؟ و احساس نگرانی کنید اما باید بگوییم که جای نگرانی نیست و نحوه درمان بسیار ساده است. تنها کافی است که شما روی صندلی مخصوصی بنشینید و فرآیند درمان را طی نمایید. در ادامه قصد داریم به معرفی روش درمانی rtms و کاربرد آن بپردازیم.

rtms چیست؟

در ابتدا ببینیم روش درمانی rtms چیست؟ یا دستگاه rtms چیست؟ در پاسخ باید گفت، تی ام اس یا تحریک مغناطیسی مغز یا به ‌طور دقیق ‌تر تحریک مغناطیسی مغز از راه جمجمه (transcranial magnetic stimulation) که به ‌اختصار به آن tms‌ می‌‌گویند، به یک روش تحریک مغناطیسی عصبی گفته‌ می‌‌شود که در طی آن فعالیت الکتریکی مغز تحت تاثیر میدان‌ مغناطیسی قرار‌ می‌گیرد. این تحریک مغناطیسی بر روی نواحی کوچک و محدودی از مغز اعمال‌ می‌شود. از آنجا که این تحریک در فواصل منظم داده‌ می‌شود به آن tms تکراری یا rtms گفته‌ می‌شود.

 

میدان مغناطیسی از طریق جریان پالس‌‌هایی از سر عبور‌ می‌کند. در واقع، rtms جریان‌های الکتریکی هستند که تحت تاثیر میدان مغناطیسی قرار گرفته و موجب‌ می‌شود که مغز برای فعالیت‌های مغناطیسی تحریک شود. در طی این روش میدان مغناطیسی‌ می‌‌تواند بخش‌های خاصی از قشر مغز را تحریک کند. هر پالس مغناطیسی از پوست و استخوان سر عبور کرده و به نورون‌های عصبی‌ می‌رسد و موجب فعالیت کوتاه مدت نورون‌های عصبی آن قسمت از مغز‌ می‌شود. انجام این عمل به راحتی و بدون احساس درد انجام شده و فرد حس ناخوشایندی را تجربه نمی‌کند.

دستگاه rtms به نوع خاصی از تجهیزات پزشکی گفته‌ می‌‌شود که برای تحریک مغناطیسی مغز مورد استفاده قرار‌ می‌‌گیرد و کمک‌ می‌کند که نورون‌ها دچار تحریکاتی شوند و در نهایت به حالت طبیعی خود برگشته و فعالیت‌های مغزی را باز گرداند‌. از این طریق تغییرات گسترده ‌ای در فعالیت‌های طبیعی مکانیزم مغز بیمار ایجاد‌ می‌شود که موجب بهبود و درمان شده و به رفع اختلالات کمک می‌کند.

این دستگاه به راحتی بر روی ناحیه سر بیمار قرار گرفته و بدون درد‌ می‌‌توان از آن استفاده کرد و معمولا بدون عارضه ‌است. دستگاه rtms توسط سازمان غذا و دارو برای درمان بیماری‌‌هایی چون افسردگی مورد تایید قرار گرفته است. دستگاه rtms سال‌هاست که در جهان توسط روان پزشکان مورد استفاده قرار‌ می‌‌گیرد. البته این دستگاه فقط در درمان افسردگی کاربرد ندارد اما به دلیل شایع بودن این بیماری، در درمان آن بسیار شناخته شده است. علاوه بر این، ‌ در درمان بیماری‌هایی مانند سکته مغزی، اضطراب و اختلال دو قطبی نیز موثر است.

دستگاه rtms چگونه کار می‌کند؟

دستگاه rtms دارای سیم پیچی با روکش پلاستیکی است که روی پوست سر قرار‌ می‌گیرد و بخش‌های خاصی از قشر مغز را تحریک می‌کند. این کار از طریق یک میدان مغناطیسی پالس انجام می‌شود. این میدان مغناطیسی با عبور پالس‌های جریان سریع از طریق سیم پیچ ایجاد‌ می‌گردد. عبور میدان مغناطیسی از مغز، منجر به ایجاد جریان‌های جدیدی در سلول‌های عصبی مغز می‌شود.

 

دستگاه rtms بر روی نورن‌‌های عصبی مغز تاثیر گذاشته و آن‌ها را در دوره‌ای کوتاه فعال‌ می‌کند. نحوه درمان به این صورت است که به ‌منظور فرآیند تحریک مغناطیسی مغز، سیم پیچ قفل شده و در نزدیکی پوست سر روی قسمت تعیین شده مغز بیمار قرار‌ می‌گیرد تا میدان مغناطیسی در آن بخش متمرکز شود. میدان مغناطیسی‌ می‌تواند به پوست سر و جمجمه نفوذ کرده و در سلول‌های هدفمند مغزی جریان ایجاد کند.

اثر بخشی این روش درمانی بسیار سریع است. به طوری که پس از 2 تا 4 هفته پیشرفت قابل ملاحظه‌ای در روند بهبودی دیده‌ می‌شود. علاوه بر این، با روشی غیر تهاجمی، ایمن، بدون درد و بدون عوارض جانبی سبب ایجاد جریان الکتریکی در نورون‌های مغزی‌ می‌شود. به همین دلیل، ‌ از این روش برای درمان اختلال و بیماری‌های مختلفی استفاده‌ می‌شود، به ویژه برای افرادی که روش‌های درمان دارویی و روان درمانی غیر موثری را تجربه کرده ‌اند. به عنوان مثال، برای درمان افسردگی فعالیت بخش‌های خاصی از مغز را افزایش‌ می‌دهند که کمک‌ می‌کند تا فرد احساس بهتری نسبت به گذشته داشته باشد.

موارد کاربرد دستگاه rtms چیست؟

اگر‌ می‌خواهید بدانید که موارد کاربرد rtms چیست؟ باید بگوییم این دستگاه در درمان و کاهش علائم بسیاری از بیماری‌های اعصاب و روان مانند افسردگی، وسواس، بیش فعالی و غیره کاربرد داشته و به عنوان یک روش درمانی کمکی عالی در زمینه روانپزشکی محسوب‌ می‌شود. همچنین، اخیرا ثابت شده که rtms برای درمان بیماری‌هایی مانند پارکینسون، صرع، سردرد‌های میگرنی، مشکلات حرکتی و حتی بی اختیاری ادرار موثر است. در فهرست زیر به برخی از مشکلاتی که با این روش قابل درمان است، اشاره شده است.

• اختلالات افسردگی
• انواع وسواس شامل اختلال وسواس فکری و عملی، اختلال کندن موی سر، ابرو و مژه، اختلال کندن پوست لب
• انواع سردرد‌های میگرنی شامل میگرن عصبی، میگرن مزمن، میگرن قائدگی و سردرد تنشی
• مشکلات اضطراب
• توهمات شنوایی
• اسکیزوفرنی مقاوم به درمان دارویی
• آسیب‌های مغزی مانند سکته مغزی
• دیسفاژی پس از سکته مغزی
• پارکینسون
• اختلال دو قطبی
• فلج صورت
• صرع
• توهم
• و…

 

لازم به ذکر است که افسردگی از جمله بیماری‌های شایع روانی است که این روز‌ها از روش rtms برای درمان آن استفاده زیادی می‌شود. در ابتدای فرآیند درمان، معمولا افراد تحت دارو درمانی قرار‌ می‌گیرند اما در مواردی که دارو روی بیمار تاثیر چندانی نداشته باشد، بهترین جایگزین درمانی، روش rtms‌ ‌است.

نحوه و مکانیسم درمان با rtms

با قرار گرفتن دستگاه rtms در سر، پالس‌های مغناطیسی از پوست، استخوان و دیگر بخش‌های سر عبور کرده و نورون‌‌های عصبی بیمار را تحریک کرده و موجب تحریک آن‌ها‌ می‌‌شود. البته توجه داشته باشید که استفاده از این دستگاه حتما باید طبق تجویز و زیر نظر پزشک معالج انجام گیرد. بنابراین، به شما توصیه می‌کنیم که به یک روانپزشک یا متخصص اعصاب خوب مراجعه کنید که مهارت کافی برای کار با دستگاه rtms داشته باشد. نحوه و مراحل درمان با دستگاه rtms به صورت زیر است:

• در ابتدا باید بیمار روی صندلی مخصوصی بنشیند یا به صورت خوابیده قرار گیرد.
• سپس، برای انجام پروسه تحریک مغناطیسی مغز، ابزار‌هایی روی ناحیه مورد نظر مغز قرار‌ می‌گیرد که امکان ایجاد میدان مغناطیسی را فراهم‌ می‌کنند.
• از طریق این تحریک‌های الکتریکی، همه نورون‌های مغزی در یک ناحیه خاص درگیر شده و فعالیت‌های کوچک و کوتاه مدتی خواهند داشت.
• به کمک این تحریکات الکتریکی، روند درمان انجام شده و پس از طی دوره درمان، بسیاری از بیماری‌ها و اختلالات روانی بیمار بهبود‌ می‌یابد.

هزینه درمانی با روش rtms چیست؟

برای بسیاری از افراد این پرسش مطرح است، حالا که فهمیدیم rtms چیست؟ هزینه‌های درمان با این روش چگونه مشخص می‌شود. باید توجه داشته باشید که هزینه‌های درمان با توجه به معیار‌های مختلفی چون نوع و شدت اختلال یا بیماری، تعداد جلسات درمانی مورد نیاز و دیگر موارد تعیین می‌شود. در واقع، هر بیمار بسته به شدت بیماری که می‌تواند از خفیف تا شدید باشد، باید در تعدادی از جلسات درمانی شرکت کند. معمولا، بیماری‌های شدیدتر به تعداد جلسات درمانی بیشتری نیاز دارند. بنابراین، هر بیماری که به مراکز درمانی مراجعه‌ می‌کند، شرایط مخصوص به خود را دارد و پس از بررسی‌های اولیه، تعداد جلسات تقریبی تعیین شده و هزینه‌ها به صورت حدودی اعلام‌ می‌شود.

در هنگام استفاده از دستگاه rtms باید به چه نکاتی توجه شود؟

در هنگام استفاده از دستگاه rtms هیچ گونه دردی احساس نمی‌شود و بنابراین نیازی به بی هوشی شخص بیمار نیست که یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این روش درمانی محسوب می‌شود.

برای استفاده از rtms نیاز به مراقبت‌های قبلی نیست فقط از شما خواسته‌ می‌شود که پیش از قرار دادن دستگاه در محل مورد نظر و شروع فرآیند درمان، اشیاء حساس به جریان مغناطیسی مانند طلا، جواهر، زیور آلات، گوشی موبایل،کارت‌های اعتباری و دیگر موارد مشابه را از خود دور کنید.

تعداد دفعات و جلسات درمانی در این روش برای هر بیمار متفاوت است و با توجه به نوع و شدت بیماری و آسیب و با تشخیص پزشک معالج تعیین‌ می‌شود.

معمولا مدت زمان استفاده از دستگاه rtms، 3 روز در هفته تعیین‌ می‌‌شود و مدت زمان هر جلسه نیز به مدت 30 دقیقه تا یک ساعت ‌است. اما باید در نظر داشته باشید که مدت زمان درمان به شدت بیماری و به نظر پزشک معالج بستگی دارد. هر چقدر شدت بیماری بیشتر باشد، به طور معمول، تعداد جلسات درمانی هم بیشتر می‌شود تا نتیجه بهتری حاصل گردد.

مزایای استفاده از rtms چیست؟

امروزه، rtms در میان پزشکان به عنوان یک روش درمانی بی خطر و عوارض جانبی بسیار کم شناخته می‌شود و شما می‌توانید اطمینان داشته باشید که از روشی ایمن استفاده می‌کنید. بخشی از مهم‌ترین مزایای این روش به صورت زیر است.

• تنها چیزی که در این روش وارد بدن بیمار‌ می‌شود انرژی است و مانند ECT یا شوک درمانی نیست و مغناطیس هم وارد جریان خون نمی‌شود.
• در روش rtms بسیاری از عوارض جانبی مربوط به دارو‌های ضد افسردگی مانند خواب‌ آلودگی، خستگی، اضافه وزن، کاهش وزن، مشکلات معده، کاهش میل جنسی و دیگر موارد وجود ندارد.
• نیازی به سوزن یا بی هوشی ندارد.
• روش درمانی rtms کاملا غیر تهاجمی است.
• به عنوان یک روش درمانی سرپایی محسوب شده و به طور معمول در هر جلسه به بیش از نیم ساعت زمان نیاز ندارد.
• در این روش بیمار هیچ دردی را حس نمی‌ کند و تنها عارضه آن ممکن است سردرد در قسمت پالس‌ها باشد که معمولا با خوردن یک آرام بخش بر طرف‌ می‌شود.
• در موارد زیادی که روش‌های درمانی دیگر به نتیجه مطلوب نرسیده اند، روش rtms جواب داده است.
• در زمان کم‌ می‌‌تواند تاثیرات مثبت زیادی در جهت بهبود وضعیت و علایم بیماری یا اختلال داشته باشد.
• روش rtms بهترین پیشنهاد برای بیمارانی است که دوست ندارند از روش‌های درمانی دارویی استفاده کنند.

معایب استفاده از rtms چیست؟

همان طور که گفتیم دستگاه rtms به طور غیر تهاجمی عمل کرده و بدون نیاز به بی هوشی روی بیمار تاثیر‌ می‌گذارد، از این رو، عوارض بسیار کمی خواهد داشت. حتی می‌توان گفت عوارض این روش درمانی بسیار کمتر از مصرف دارو‌ ‌است. بسیاری از دارو‌هایی که در بیماران اعصاب و روان مورد استفاده قرار‌ می‌گیرد، ممکن است در آینده عوارضی چون اضافه وزن، احساس خستگی، کاهش میل جنسی و غیره داشته باشند که این دستگاه چنین عوارضی نخواهد داشت.

با اینکه استفاده از دستگاه rtms دارای عارضه خاصی نیست اما ممکن است درصد کمی از بیماران در هنگام استفاده از آن دچار عوارض خفیفی شوند. با این وجود، اگر بخواهیم یک عیب کلی برای استفاده از این روش درمانی بیان کنیم، بروز سردردی بلافاصله پس از درمان در برخی بیماران است که با گذشت چند ساعت بهبود‌ می‌یابد. برخی نیز احساس سبک شدن در ناحیه سر را گزارش داده اند. در فهرست زیر به برخی از شایع‌ترین عوارض این روش درمانی اشاره شده است:

• احساس گیجی
• سردرد‌های خفیف و زود گذر
• حالت تهوع
• بروز مشکلات شنوایی موقت
• در موارد بسیار نادر بروز حساسیت پوستی یا اسپاسم موقتی
• احساس مور مور شدن در بخش‌هایی از پوست سر
• امکان تشنج کردن بیمار (احتمال رخ دادن آن خیلی پایین است)

البته لازم به ذکر است که همه این عوارض معمولا موقتی بوده و به زودی بر طرف خواهند شد؛ از این رو، جای نگرانی وجود ندارد.