سکته‌ی مغزی یک رخداد در بدن است که می‌تواند بسیار خطرناک باشد. اثر این رخداد بر بدن افراد ممکن است از بدون اثر تا مرگ متغیر باشد. اما شناختن این رخداد و روش پیشگیری از آن می‌تواند تا حدود زیادی از وقوع آن پیشگیری کند و دانستن علائم این آسیب می‌تواند منجربه واکنش به موقع ما در مواجهه با این اتفاق و افزایش احتمال نجات بیمار شود.
سکته مغزی چیست ؟
همه‌ی سلول‌های بدن ما برای زنده ماندن به موادی که خود در سرتاسر بدن توزیع می‌کند نیازمندند. اما سلول‌های مغز به دلیل جایگاه ویژه‌شان به مراتب بیشتر از سایر اندام‌ها نیازمند مواد مغذی ازجمله اکسیژن هستند. خونریزی مغزی ، لختگی خون، انسداد رگ‌ها و از هر عاملی که مانع از دستیابی به اکسیژن و قند به سلول شود در کلیه اندام‌ها برای مدتی منجربه آسیب جدی نمی‌شود اما درصورتی که چنین اتفاقاتی برای بافت‌های مغز رخ دهد، در زمانی کوتاه می‌تواند آسیب جدی به بدن وارد کند.
کلنیک مغز و اعصاب طبیب در خدمت شما مراجعین گرامی میباشد .
در صورتی که ایجاد لخته در خون و یا پارگی رگ‌ها در بافت‌های مغزی رخ دهد، برای رسیدن خون به بافت‌ها مانعی به وجود آمده که به این اتفاق، سکته مغزی گفته می‌شود. در این مقاله قصد داریم با تفصیل در این مورد و عواقب آن صحبت کنیم.
یک پردازشگر را تصور کنید که از بخش‌های متعددی تشکیل شده که هر بخش به‌طور مستقل مسئولیت کنترل قسمتی از سیستم را برعهده داشته باشد. حال تصور کنید که جریان برق ورودی به یکی از این بخش‌ها قطع شود. در این حالت، آن بخش از پردازنده از کار افتاده و قسمت تحت کنترل آن نیز آسیب می‌بیند. این آسیب متناسب با شدت آسیب وارد شده به بخش کنترلگر است.
در مغز نیز چنین اتفاقی روی می‌دهد. در صورتی که به دلایلی، خونرسانی به بخشی از مغز متوقف شود، سلول‌های آن قسمت می‌میرند. از بین رفتن سلول‌های هر بخش می‌تواند بر عملکرد قسمتی از بدن تأثیر بگذارد. این تاثیرمی‌تواند شامل احساس ضعف، بی‌حسی، فلج، عدم تکلم درست یا اختلال در بینایی باشد. و از آنجاکه هر نیم‌کره از مغز وظیفه کنترل نیمه‌ی مخالف بدن را دارد، در برخی موارد شدید ممکن است نیمی از بدن بیمار فلج شود.
نشانه‌ها و علائم سکته مغزی
شاید دانستن علائم سکته مغزی ، برای اطرافیان بیشتر از فردی که دچار این اتفاق می‌شود اهمیت داشته باشد چون بیمار ممکن است در زمان وقوع، هوشیاری کاملی به شرایط خود نداشته باشد. به همین دلیل دانستن این نشانه‌ها برای همه‌ی افراد ضروری است تا در هنگام وقوع آن بتوانند به سرعت و درست عمل کنند. اقدام در قبال این رویداد از آن جهت حائز اهمیت است که زمان در این مسئله تعیین کننده‌ی شدت عوارض سکته مغزی است. هرچه قطع فرآیند خونرسانی به بافت‌های مغز بیشتر ادامه پیدا کند، بخش‌های بیشتری آسیب می‌بیند و عوارض جدی‌تری برای بیمار یه همراه خواهد داشت.
آسیب مغزی ناشی از سکته می‌تواند منجربه اختلال در عملکرد اندام‌های حرکتی شود. این اختلال می‌تواند در دست‌ها، پاها و صورت مشاهده شود. در این شرایط بیمار ممکن است نتواند کنترل مناسبی بر این اندام‌ها داشته باشد. بنابراین با آزمایش ساده‌ای می‌توانید این مسئله را بررسی کنید. می‌توانید از او بخواهید که دست‌هایش را به بالا کشیده و در آن وضعیت نگه دارد. و یا لبخند بزند. فردی که دچار سکته مغزی شده است قادر به نگهداری هر دو دست نخواهد و ممکن است در هنگام لبخند، یک طرف صورت به سمت پایین باقی بماند.
اختلالاتی در بینایی بیمار نیز ممکن است دیده شود. تاری دید، عدم دید یا دوبینی از جمله نشانه‌هایی است که در زمان وقوع حمله در فرد مشاهده می‌شود.
مشکلات گفتاری از جمله عدم توانایی در صحبت کردن یا اختلال در تشخیص محیط و استفاده صحیح از کلمات به همراه گیجی و پریشانی از مواردی است که در این افراد دیده می‌شود.
از دیگر نشانه‌های سکته مغزی می‌توان به عدم تعادل در راه رفتن و احساس سردرد شدید به همراه سرگیجه و تهوع اشاره کرد.
دلایل سکته مغزی
علت سکته مغزی بروز اختلال در روند خونرسانی به بافت‌های مغز است. در سه حالت ممکن است خونرسانی به بافت‌های مغزی متوقف شود:
۱- ایجاد لخته خون موقف و وقوع سکته مغزی خفیف
۲-ایجاد لخته خون بزرگ و وقوع سکته مغزی ایسکمیک
۳-پارگی رگ خونی و وقوع سکته هموراژیک
انواع سکته مغزی
سکته مغزی خفیف
در صورتی که امکان وقوع سکته در فرد داشته باشد، بهترین حالت این اتفاق، وقوع یک سکته خفیف است. سکته مغزی خفیف در نتیجه یک لخته خون موقت رخ می‌دهد. این نوع سکته علائم هشدار دهنده‌ای دارد که می‌تواند نشانه‌ی هشدار برای بیمار باشد اما این علائم پایدار و جدی نخواهد بود. حتی ممکن است در برخی شرایط بیمار متوجه وقوع یک سکته مغزی نشود.
درحدود ۳۰ درصد از افرادی که سکته خفیف را تجربه می‌کنند، دچار سکته شدید خواهند شد. به همین دلیل در صورت وقوع، بهتر است جدی گرفته شده و برای پیشگیری از وقوع مجدد آن تدبیری بیاندیشید.
سکته مغزی خفیف با علائمی چون احساس بی‌حسی، فلج در یک سمت بدن، سرگیجه، اختلال در تکلم، و سردرد شدید همراه باشد که این علائم از فردی به فرد دیگر ممکن است متفاوت باشد. با این حال نسبت به چنین علائمی‌باید هشیار بود. به خصوص اینکه بیمار با شرایطی مانند سن بالا، مصرف سیگار، کلسترول بالا، بیماری قلبی و دیابت نیز درگیر باشد.
سکته مغزی هموراژیک
درصد کمی از موردهای سکته مغزی به دلیل پارگی رگ خونی رخ می‌دهند. در برخی بیماران به دلایلی چون بیماری مادرزادی، افزایش سن، مصرف مخدرها، عفونت، ممکن است دیواره‌ی رگ‌ها ضعیف شده و دچار پارگی شود.
سکته مغزی ایسکمیک
درصد زیادی از سکته‌های مغزی به دلیل ایجاد یک لخته خون بزرگ در رگ‌های خونی اتفاق می‌افتد. در برخی افراد، رسوب چربی در دیواره رگ‌های خونی، منجربه ایجاد یک لخته خون بزرگ می‌شود و حضور این لخته در رگ، مانع حرکت خون تازه به سمت بافت‌های مغز می‌گردد.
لخته خون معمولاً در مویرگ‌های باریک مغز ایجاد نمی‌شوند. شروع این لختگی در رگ‌های بزرگتر و اصلی است و قطعاتی از این لخته می‌توانند جدا شده و با جریان خون به سمت اندام‌ها حرکت کنند. از آنجا که قطر مویرگ‌های مغز کم است، این لخته‌های جدا شده می‌تواند مویرگ را مسدود کند.
در مواجهه با سکته مغزی چه کنیم؟
در صورتی که حدس زدید با علائم سکته مغزی مواجه شدید، لازم است تا ابتدا از وقوع این مسئله مطمئن شده و در اسرع وقت بیمار را به مراکز درمانی منتقل کنید تا از استمرار این مسئله و وارد شدن آسیب بیشتر جلوگیری نمایید.
راحت‌ترین راه برای تشخیص وقوع سکته مغزی بررسی وضعیت گفتار، دست‌ها و صورت بیمار است. برای این کار از بیمار بخواهید صحبت کند تا بررسی نمایید آیا قدرت تکلم او دچار آسیب شده یا کلمات را صحیح و واضح تکرار می‌کند. سپس از او بخواهید لبخند بزند تا بررسی کنید آیا افتادگی در صورت او وجود دارد یا خیر. و سپس دست‌های او را بالا ببرید و بررسی کنید آیا می‌تواند آن‌ها را در جای خود نگه دارد یا کنترلی بر روی اندام‌های حرکتی خود ندارد.
درصورت مشاهده عدم توانایی فیزیکی در بیمار می‌تواید از وقوع این مسئله اطمینان حاصل کنید و در این صورت باید با اورژانس تماس گرفته یا هرچه سریع‌تر بیمار را به نزدیکترین مرکز درمانی و متخصص مغز و اعصاب منتقل کنید.
آیا می‌توان از سکته مغزی پیشگیری کرد؟
فاکتورهای گوناگونی می‌تواند بر وقوع سکته مغزی تأثیرگذار باشد که با دانستن و کنترل آن‌ها می‌توانیم از وقوع آن پیشگیری کنیم. به‌ویژه در افرادی که دچار سکته خفیف شده‌اند توجه به این فاکتورها بیشتر اهمیت دارد چون بیش از سایرین در معرض وقوع یک سکته مغزی شدید هستند.
فشار خون بالا یکی از این فاکتورهاست. فشار خون بالا می‌تواند به رگ‌ها اعمال فشار می‌کند و منجربه ضعف در دیواره رگ‌ها می‌گردد. این ضعف می‌تواند در طولانی مدت احتمال پارگی و خونریزی در عروق را بیشتر کند. به همین جهت درصورت ابتلاء به پرفشاری خون لازم است تا تحت نظر پزشک بوده و از مصرف نمک و غذاهای حاوی سدیم پرهیز کنید.
کلسترول بالای خون می‌تواند منجربه تجمع و رسوب چربی در رگ‌ها شده و وقوع لخته خون و انسداد شریان‌ها شود. بهتر است با مشورت پزشک خود آزمایش‌هایی را برای شناسایی این مسئله انجام دهید و از مصرف غذاهای حاوی کلسترول بالا امتناع ورزید. همچنین مصرف چربی‌های مفید مانند روغن زیتون و کنجد می‌تواند در کاهش کلسترول مؤثر باشد.
مصرف دخانیات و الکل از جمله عواملی است که بر فشار خون تأثیرگذار است و خطر وقوع سکته مغزی را افزایش می‌دهد.
ابتلا به دیابت و قند خون بالا، اضافه وزن و چاقی و رژیم غذایی ناسالم از جمله مواردی که می‌تواند در وقوع این مشکل تأثیرگذار باشد. اضافه وزن می‌تواند با فشار خون و کلسترول بالا همراه باشد و مشکلاتی را نیز در قلب و عروق ایجاد کند که همه‌ی این موارد در وقوع سکته مغزی مؤثر است.
به همین دلیل در پیش گرفتن یک رژیم غذایی سالم و استفاده از مواد غذایی پر فیبر مانند میوه‌ها و سبزیجات و چربی‌های مفید در کنار پرهیز از مصرف نمک و چربی و انجام ورزش منظم و روزانه و کنترل وزن می‌تواند این فاکتورهای خطر را کاهش دهد و از وقوع سکته مغزی به‌طور چشم‌گیری پیشگیری کند.
