دیسک گردن یکی از مشکلات شایع و آزاردهنده ای است که بسیاری از افراد، به ویژه در سنین میان سالی و سالمندی با آن مواجه میشوند. این عارضه میتواند علائم مختلفی از جمله درد در ناحیه گردن، شانه ها، و حتی دستها ایجاد کند. سبک زندگی کم تحرک، استفاده مداوم از دستگاههای دیجیتال و نشستن نادرست، از عوامل مهمی هستند که به بروز دیسک گردن کمک میکنند. اما با وجود رایج بودن این مشکل، بسیاری از افراد اطلاعات کافی درباره علل، علائم و روش های پیشگیری و درمان آن ندارند. در این مقاله به بررسی کامل دیسک گردن، علل بروز، علائم و جدیدترین روشهای درمانی میپردازیم تا بتوانید با اطلاعات بهروز و علمی، از سلامتی خود محافظت کنید و دردهای احتمالی ناشی از این عارضه را به حداقل برسانید.
آناتومی مهره های گردنی
آناتومی مهره های گردنی شامل هفت مهره (C1 تا C7) است که در بخش بالایی ستون فقرات قرار دارند و نقش حیاتی در پشتیبانی از سر و تسهیل حرکت گردن ایفا میکنند. این مهره ها به دلیل ساختار خاص خود، علاوه بر پشتیبانی از جمجمه، امکان حرکت در جهات مختلف مانند چرخش و خم شدن را فراهم میکنند. مهره های گردنی به واسطه ساختار های غضروفی و دیسک های بین مهرهای، انعطافپذیری و استحکام لازم را به گردن میبخشند و فشار وارده بر ستون فقرات را کاهش میدهند.
هر یک از این مهره ها شامل بخش هایی چون جسم مهره، زائدههای عرضی و زائدههای خاری است که به محافظت از نخاع کمک میکنند. بهویژه، دو مهره اول گردنی (اطلس و آکسیس) به شکل ویژهای طراحی شدهاند تا بتوانند حرکات پیچیده ای مانند چرخش سر را ممکن سازند. هر گونه آسیب یا اختلال در مهرههای گردنی میتواند منجر به مشکلاتی مانند درد گردن، سرگیجه، و حتی مشکلات عصبی شود. شناخت دقیق از آناتومی مهرههای گردنی برای درک بهتر علل بروز مشکلاتی مانند دیسک گردن و ارتقاء سلامت گردن بسیار اهمیت دارد.
دیسگ گردن چیست ؟
دیسک گردن، یکی از مشکلات شایع در ستون فقرات است که به دلیل بیرون زدگی یا فرسایش دیسک های بین مهره ای در ناحیه گردن رخ میدهد. دیسک های بین مهره ای به عنوان بالشتک هایی نرم و انعطافپذیر عمل میکنند که مهره های گردنی را از هم جدا کرده و به حرکت و انعطاف پذیری گردن کمک میکنند. وقتی که یکی از این دیسک ها به دلیل آسیب، فشار یا کهولت سن دچار پارگی یا فتق شود، محتوای داخلی دیسک به خارج از محل طبیعی خود فشار میآورد و میتواند به عصبهای اطراف فشار وارد کند. این فشار ممکن است منجر به درد گردن، سوزنسوزن شدن، بیحسی یا ضعف در شانهها، بازوها و حتی دستان شود.
علت ایجاد بیماری دیسک گردن چیست ؟
بیماری دیسک گردن به دلایل مختلفی میتواند ایجاد شود که شامل عوامل ژنتیکی، افزایش سن، عادات نادرست در زندگی روزمره و حتی آسیبهای ناگهانی است. یکی از اصلی ترین علتهای ایجاد دیسک گردن، فرسایش طبیعی دیسک های بین مهره ای در طی زمان است. با افزایش سن، دیسک ها به تدریج آب و مواد مغذی خود را از دست میدهند و نازک تر میشوند. این وضعیت میتواند منجر به کاهش انعطاف پذیری دیسکها و در نهایت بیرونزدگی یا فتق دیسک گردد.
استفاده نادرست از گردن و سبک زندگی کم تحرک نیز از عوامل مهم در بروز دیسک گردن هستند. نشستن طولانی مدت در وضعیت نادرست، استفاده بیش از حد از دستگاههای دیجیتال مانند تلفن همراه و رایانه و خم شدن گردن برای مدت طولانی میتواند فشار زیادی به مهرهها و دیسکهای گردنی وارد کند. این فشار مکرر ممکن است به مرور زمان باعث ضعیف شدن ساختار دیسکها و در نتیجه ایجاد فتق یا بیرونزدگی دیسک شود.
آسیب های ناگهانی نیز یکی دیگر از علل ایجاد دیسک گردن است. تصادفات رانندگی، زمین خوردن یا آسیبهای ورزشی میتواند به طور ناگهانی فشار زیادی به دیسک های گردن وارد کند و باعث پاره شدن یا فتق دیسک شود. همچنین عوامل ژنتیکی نیز میتوانند در استعداد فرد به دیسک گردن مؤثر باشند. برخی افراد به طور ژنتیکی مستعد فرسایش سریع تر دیسک های گردنی هستند و در نتیجه در سنین پایین تر دچار این عارضه میشوند
علائم بیرون زدگی دیسک گردن
اولین و شایع ترین علامت، درد گردن است. این درد ممکن است به صورت ناگهانی یا تدریجی شروع شود و اغلب به شانه ها و بازو ها انتشار پیدا کند. درد ممکن است شدیدتر شود و با حرکات گردن، مانند چرخاندن یا خم کردن آن، افزایش یابد. در برخی موارد، این درد میتواند به نواحی دورتر مانند پشت کتف یا حتی پایین تر در بازوها برسد.
یکی دیگر از علائم شایع،سوزن سوزن شدن یا بی حسی در شانه ها، بازوها، دستها و انگشتان است. این حالت ناشی از فشار دیسک بیرون زده بر روی اعصاب گردنی است که از نخاع عبور میکنند. بسته به اینکه کدام یک از اعصاب تحت فشار قرار گرفتهاند، بیحسی و سوزنسوزن شدن میتواند در قسمت های مختلف بدن احساس شود. معمولاً این حس به صورت ناگهانی یا تدریجی ایجاد میشود و میتواند با تغییرات در وضعیت بدن یا حرکت گردن شدت پیدا کند.
ضعف عضلانی نیز یکی از علائم جدی تر بیرونزدگی دیسک گردن است. فشردگی اعصاب میتواند باعث ضعف در عضلات شانهها، بازوها و حتی دستان شود. این ضعف ممکن است به حدی برسد که فرد توانایی انجام کارهای روزمره مانند برداشتن اشیا یا بلند کردن بازوها را از دست بدهد. ضعف عضلانی معمولاً نشانهای از شدت فشردگی عصب است و نیاز به توجه فوری دارد.
در موارد شدید تر، بیرونزدگی دیسک گردن ممکن است به فشردگی نخاع منجر شود که باعث بروز مشکلات جدی تری میشود. این مشکلات شامل کاهش تعادل، مشکل در راه رفتن، و حتی اختلالات در کنترل مثانه یا روده میشود. این علائم نشاندهنده آسیب شدید به نخاع هستند و به عنوان یک وضعیت اورژانسی پزشکی شناخته میشوند که نیاز به درمان فوری دارند.
علائم اوژانسی و خطرناک دیسک گردن چیست ؟
علائم اورژانسی و خطرناک دیسک گردن نشان دهنده فشردگی شدید نخاع یا اعصاب گردنی هستند و نیاز به مداخله پزشکی فوری دارند. یکی از این علائم،ضعف شدید عضلانی است که ممکن است توانایی حرکت بازوها، دستها یا حتی پاها را تحت تأثیر قرار دهد. اگر فرد به طور ناگهانی دچار ضعف در اندامها شود یا احساس کند توانایی بلند کردن اشیا یا کنترل حرکات ساده را از دست داده، این میتواند نشانهای از آسیب جدی به نخاع باشد.
کاهش تعادل و مشکل در راه رفتن نیز از علائم خطرناک دیسک گردن است. این حالت نشان میدهد که فشار دیسک بر نخاع باعث اختلال در عملکرد حرکتی شده است. اگر فرد دچار ناپایداری در راه رفتن یا مشکل در حفظ تعادل شود، باید به سرعت به پزشک مراجعه کند.
یکی دیگر از علائم اورژانسی، از دست دادن کنترل مثانه یا روده است. این حالت که به عنوان بیاختیاری ادرار یا مدفوع شناخته میشود، میتواند ناشی از فشردگی شدید نخاع باشد و نیاز به درمان فوری دارد.
تشخیص دیسک گردن
تشخیص دیسک گردن یک فرایند مهم است که به شناسایی دقیق علل درد و علائم مرتبط با فشردگی اعصاب یا نخاع کمک میکند. اولین مرحله تشخیص،معاینه بالینی توسط پزشک متخصص مغز و اعصاب است. پزشک با ارزیابی علائم بیمار مانند درد گردن، ضعف عضلانی، بیحسی یا سوزن سوزن شدن در دستها و بازوها، و بررسی وضعیت حرکت گردن به شناسایی مشکل میپردازد. در این مرحله، پزشک ممکن است از بیمار بخواهد که حرکات مختلفی را انجام دهد تا میزان درد و محدودیت حرکتی بررسی شود.
برای تأیید تشخیص و مشخص کردن شدت و محل دقیق بیرون زدگی دیسک، پزشک ممکن است تصویربرداریهای پزشکی مانند ام آر آی یا سی تی اسکن را توصیه کند. MRI یک روش بسیار دقیق است که به پزشکان امکان میدهد بافتهای نرم، دیسک های بین مهره ای و اعصاب گردنی را به وضوح مشاهده کنند و هر گونه فتق یا فشار روی اعصاب را تشخیص دهند. تصویربرداری رادیوگرافی (X-ray)** نیز ممکن است برای ارزیابی ساختار استخوانهای گردن و شناسایی هرگونه تغییرات در مهرهها یا دیسکها مورد استفاده قرار گیرد.
در برخی موارد، برای بررسی دقیق تر عملکرد اعصاب، ممکن است از آزمایش های نوار عصب و عضله استفاده شود. این آزمایش به پزشکان کمک میکند تا بررسی کنند که آیا فشار ناشی از فتق دیسک باعث اختلال در عملکرد اعصاب شده است یا خیر.
درمان دیسک گردن به چه روش هایی انجام میشود ؟
درمان دیسک گردن بسته به شدت علائم و میزان فتق دیسک میتواند شامل روشهای غیر جراحی و جراحی باشد. در بسیاری از موارد، پزشکان ابتدا از روش های غیر جراحی برای کاهش علائم و بهبود وضعیت بیمار استفاده میکنند. یکی از رایج ترین روشهای غیرجراحی، استفاده از داروهای ضدالتهابی و مسکن ها است که به کاهش درد و التهاب ناشی از فشردگی اعصاب کمک میکند. همچنین،فیزیوتراپی نقش مهمی در درمان دیسک گردن دارد. تمرینات تقویتی و کششی که توسط متخصص فیزیوتراپی ارائه میشوند، میتوانند به بهبود انعطاف پذیری و استحکام عضلات گردن کمک کنند و فشار وارده بر دیسکهای گردنی را کاهش دهند.
استفاده از گردن بندهای طبی نیز یکی دیگر از روشهای غیر جراحی است که به تثبیت گردن و کاهش حرکات ناگهانی کمک میکند، در نتیجه فشار کمتری به دیسک وارد میشود. در مواردی که درد شدیدتر است و روشهای معمول مؤثر واقع نمیشوند، پزشک ممکن است تزریق استروئیدهای ضدالتهابی را پیشنهاد دهد. این تزریقها میتوانند به کاهش التهاب در ناحیه آسیبدیده و تسکین درد کمک کنند.
در صورتی که روشهای غیر جراحی موفقیت آمیز نباشند یا علائم شدیدتر شوند، مانند ضعف عضلانی، بیحسی یا مشکلات حرکتی، ممکن است نیاز به جراحی دیسک گردن باشد. جراحی های دیسک گردن معمولاً با هدف برداشتن فشار از روی اعصاب یا نخاع انجام میشوند. یکی از رایج ترین روشهای جراحی، دیسککتومی گردنی است که در آن بخش فتقکرده دیسک برداشته میشود تا از فشردگی عصب جلوگیری شود. گاهی اوقات، پس از برداشتن دیسک، از روش فیوژن مهرهای استفاده میشود تا مهره های گردنی به هم جوش داده شوند و ثبات بیشتری ایجاد شود.
در برخی موارد جدیدتر، از روشهای کمتهاجمی مانند لیزر درمانی یا اندوسکوپی دیسک گردن استفاده میشود که دوره نقاهت کوتاه تری دارند و به کاهش درد و سرعت بهبود کمک میکنند.
آیا دیسک گردن قابل پیشگیری است؟
دیسک گردن یکی از مشکلات شایع در میان افرادی است که به دلیل شرایط زندگی یا کاری خود تحت فشارهای مداوم بر گردن قرار میگیرند. خوشبختانه، این عارضه تا حد زیادی قابل پیشگیری است. یکی از مهم ترین راه های پیشگیری از دیسک گردن، حفظ وضعیت صحیح بدن در هنگام نشستن و ایستادن است. افراد باید دقت کنند که ستون فقرات و گردن در حالت طبیعی خود قرار داشته باشند و از خم شدن بیش از حد گردن به سمت جلو، به خصوص در هنگام استفاده از تلفن همراه یا کامپیوتر، خودداری کنند.
تمرینات منظم کششی و تقویتی نیز میتوانند به پیشگیری از دیسک گردن کمک کنند. این تمرینات، عضلات گردن را قوی تر کرده و انعطاف پذیری دیسکها و مهرههای گردنی را حفظ میکنند. انجام ورزشهایی مانند یوگا و پیلاتس به تقویت عضلات و بهبود وضعیت بدن کمک میکند.
پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین به شیوه نادرست و استفاده از تجهیزات مناسب در محیط کار، مانند صندلیهای ارگونومیک، نیز از دیگر اقداماتی است که میتواند به کاهش فشار بر گردن کمک کند. با رعایت این موارد و توجه به سلامتی ستون فقرات، میتوان تا حد زیادی از بروز دیسک گردن جلوگیری کرد.
- چه زمانی مراجعه به یک پزشک متخصص الزامی است؟
در ابتدای حس کردن علائم، میتوانید فتق دیسک را در خانه درمان کنید. اما در موارد زیر باید به بهترین مختصص مغز و اعصاب خود مراجعه کنید:
- اگر شدت درد زندگی روزمره را مختل کند؛ مانند رفتن به محل کار.
- اگر علائم بعد از چهار تا شش هفته بهتر نشده باشد.
- اگر شدت علائم بیشتر میشوند.
- زمانی که کنترل مثانه یا روده خود را از دست داده باشید.
- و زمانی که متوجه سوزن سوزن شدن، بیحسی یا از دست دادن قدرت در بازوها، دستها، یا پاهای خود میشوید.
- و در نهایت زمانی که در ایستادن یا راه رفتن مشکل دارید.
- چه کسانی نیاز به جراحی ستون فقرات خواهند داشت؟
Herniated discs به خودی خود یا با درمانهای غیر جراحی، برای 9 نفر از 10 نفر بهبود مییابند. اما اگر درمانهای دیگر علائم شما را تسکین ندهد، پزشک ممکن است جراحی را توصیه کند. چندین تکنیک جراحی برای کاهش فشار روی نخاع و اعصاب وجود دارد، از جمله: دیسکتومی یا Diskectomy (برای حذف فتق گردن) ، لامینکتومی یا Laminectomy (برای برداشتن قسمتی از استخوان اطراف فتق دیسک گردن و گسترش کانال نخاعی) ، جراحی دیسک مصنوعی (برای جایگزینی فتق دیسک گردن آسیب دیده با دیسک مصنوعی) و فیوژن ستون فقرات (بهطور مستقیم دو یا چند مهره را به هم متصل میکنند تا ستون فقرات پایدارتر شود) .
- آیا فتق دیسک گردن، میتواند به مرور شدیدتر شود؟
فتق دیسک گردن درمان نشده، میتواند بدتر شود. این امر بهویژه در صورت ادامه فعالیتهایی که باعث ایجاد آن شدهاند صادق است. بهعنوان مثال، اگر به دلیل نوع کار شما ایجاد شده باشد. بدتر شدن پارگی دیسک ممکن است باعث درد مزمن (مداوم) و از دست دادن کنترل یا حس در ناحیه آسیب دیده شود. به خاطر داشته باشید که در صورت بروز علائم بعد از چهار تا شش هفته مراقبت محافظه کارانه، به پزشک خود مراجعه کنید!
- آیا دیسک گردن با فیزیوتراپی درمان میشوند؟
فیزیوتراپی میتواند با کاهش فشاری که بر اعصاب نخاعی شما وارد میشود، به بهبود علائم دیسک گردن کمک کند. همچنین میتواند باعث افزایش قدرت و افزایش انعطافپذیری در ماهیچههایی شود که از ناحیه آسیبدیده ستون فقرات شما حمایت میکنند.
