تقریباً 10 درصد از بزرگسالان با افزایش سن، نوعی گردن درد شدید که اغلب ناشی از دیسک گردن است را به دلایل متعدد از جمله التهاب عضلات، رباط‌ها و… تجربه می‌کنند. شاید این فکر به ذهن خطور کند که حتماً چاره کار جراحی دیسک گردن است؛ ولی حقیقت این است که بسیاری از این افراد نیازی به جراحی ندارند و با درمان غیر جراحی دیسک گردن بهبود خواهند یافت. اما، این روش‌های غیر جراحی چه هستند و چطور به بهبود علائم کمک می‌کنند؟ در این مطلب با بیماری دیسک گردن، علائم، تشخیص و راهکارهای درمانی غیر جراحی آشنا می‌شویم.
فتق یا پارگی دیسک گردن، یکی از علل متداول گردن درد است. این عارضه، از جابه جا شدن دیسک‌ها، آغاز می‌شود که با فشار آوردن به اعصاب مجاور، موجب درد، بی حسی، احساس سوزن سوزن شدن و احتمالاً ضعف می‌گردد. فتق دیسک از علل شایع درد و ناتوانی است. درمان غیر جراحی دیسک گردن، به دلیل آنکه اغلب درد‌ها در این ناحیه، بدون جراحی بهبود می‌یابند، ارجحیت دارد.
ناحیه گردن شامل هفت دیسک است. گردن، نسبت به سایر قسمت‌های ستون فقرات، فشار چرخشی بیشتری را متحمل می‌شود تا توانایی فعال کردن حرکات سر را داشته باشد. ازاین‌رو، ستون فقرات گردنی بیشتر در معرض آسیب دیسک قرار دارند. در نتیجه، ضربه یا آسیب ساده‌ای که همراه با افزایش سن باشد، می‌تواند باعث مشکلات رایج دیسک شود. اما قبل از آنکه به راه‌های درمان غیر جراحی دیسک گردن بپردازیم، لازم است با دردهای ناشی از آسیب دیسک بیشتر آشنا شویم:
- آسیب عصبی: فشار دیسک آسیب دیده به عصب و ایجاد درد به صورت الگویی خاص در پایین بازو
- التهاب: زمانی ایجاد می‌شود که مرکز ژل مانند دیسک نشت کند و اعصاب مجاور را تحریک نماید؛ این موضوع، می‌تواند پس از پارگی دیسک یا پس از برآمدگی دیسک اتفاق بیفتد.
- اسپاسم عضلانی: درد در نتیجه سفت شدن عضلات در ناحیه آسیب دیده مشاهده می‌شود.
فتق دیسک علائم درد را به صورت الگویی که در راستای مسیر عصب نخاعی قرار دارد و تحت فشار است، نشان می‌دهد. همچنین، تحریک حلقه سختی که اطراف دیسک قرار دارد، ممکن است باعث درد گردن شود. از علائم و نشانه‌های فتق دیسک گردن عبارت است از:
- درد عمیق در گردن، بی حسی و سوزن سوزن شدن بازو و انگشتان
- درد ناگهانی که با تکان دادن گردن ایجاد شود
- دردی که با حرکت بدتر شود
- دردی که با نگاه کردن به سمت بالا و دور بدتر شود
- دردی که با استراحت بهبود یابد
- ضعف عضلانی
پس از گرفتن شرح حال کامل از بیمار، متخصص طب فیزیکی می‌تواند درد را تا سطح خاصی در ستون فقرات ارزیابی کند. پزشک با پیگیری علائم ضعف، تغییر در رفلکس‌ها، از دست دادن احساس در پوست گردن، بازوها، انگشتان و مشاهده آزمایشات تصویربرداری به تایید تشخیص می‌پردازد. سپس، در ابتدا درمان غیر جراحی دیسک گردن را توصیه می‌کند. آزمایشاتی که برای درد گردن معمولاً تجویز می‌شود، شامل موارد زیر است:
- اشعه ایکس: تصویربرداری اولیه برای ارزیابی نواحی استخوانی ستون فقرات.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) : استفاده از میدان مغناطیسی قوی برای ایجاد تصویری دقیق از ستون فقرات از جمله نخاع و ریشه‌های عصبی.
- توموگرافی کامپیوتری (CT) : تابش اشعه ایکس در زوایای مختلف، برای ایجاد تصاویری سه بعدی از ستون فقرات.
- سی تی میلوگرام: آزمایش پیشرفته‌ای که در آن، پزشک در طول انجام سی تی اسکن، رنگی را به مایع نخاعی تزریق می‌کند تا مشخص شود که آیا فشار روی نخاع وجود دارد یا اعصاب.
- تست‌های عصبی: الکترومیوگرام و مطالعات هدایت عصبی، میزان حرکت سیگنال‌های الکتریکی در طول اعصاب را اندازه‌گیری می‌کنند تا آسیب ناشی را پیدا کنند.
درمان غیر جراحی دیسک گردن با کاهش التهاب دور دیسک و اعصابی که آسیب دیده است، به کاهش درد کمک می‌کند. گاهی اوقات علائم دیسک گردن به گونه‌ای است که ممکن است تصور شود جراحی تنها گزینه درمانی است؛ در حالی که ممکن است پزشک تکنیک‌های غیرجراحی را برای مدیریت موفقیت آمیز علائم بیماری توصیه کند. در ادامه به چندین مورد از درمان غیر جراحی دیسک گردن می‌پردازیم:
فیزیوتراپی
در بسیاری از موارد، گردن درد می‌تواند ناشی از ضعف عضلات، وضعیت نامناسب بدنی یا ترکیبی از این دو باشد. در این شرایط، ممکن است پزشک فیزیوتراپی را به عنوان درمان غیر جراحی دیسک گردن برای تقویت عضلات اطراف گردن و پشت، وضعیت مناسب بدن و کاهش درد توصیه کند. فیزیوتراپی به طور کلی از دو بخش تشکیل می‌شود: بخش اول، درمان غیرفعال است که در آن درمانگر عضلات را به منظور کاهش درد و تشویق به حرکت، تحریک می‌کند. بخش دوم، ورزش فعال برای تقویت بدن است. همچنین، یخ درمانی، گرما درمانی از دیگر روش‌های فیزیوتراپی است.
آب درمانی
برخی از بیماران ممکن است به خوبی به فیزیوتراپی پاسخ ندهند یا به روش درمانی جایگزین نیاز داشته باشند که در این صورت پزشک ممکن است آب درمانی را مشابه فیزیوتراپی، به هدف تسکین درد و تقویت عضلات توصیه کند؛ با این تفاوت که آب گرم، راحتی و مقاومت بدنی را فراهم می‌کند. علاوه بر این، شناور بودن بدن در آب، فشار وزن بدن را از روی مفاصل کاهش می‌دهد. آب درمانی، روش ایده‌آلی در درمان غیر جراحی دیسک گردن، ستون فقرات، کمردرد مزمن، آرتریت و… است.
بریس‌های ستون فقرات
بریس‌های ستون فقرات در شرایط خاص، جهت عدم حرکت موقت و به عنوان روشی در درمان غیر جراحی دیسک گردن، کاربرد دارد. پزشکان، معمولاً بریس را جهت بی‌حرکت کردن قسمت آسیب‌دیده پشت یا گردن توصیه می‌کنند که بسته به هدف ممکن است سفت یا انعطاف‌پذیر باشد. این وسایل، با کاهش فشار از روی مهره‌های ضعیف و آسیب‌دیده، به فشرده‌سازی کمک می‌کنند و فرصتی مجدد جهت بهبودی و کاهش درد به مهره‌ها میدهند و در اصلاح تدریجی ناهنجاری‌های ستون فقرات کاربرد دارند. البته، استفاده از بریس به صورت 24 ساعته توصیه نمی‌شود؛ زیرا بی حرکت ماندن برای مدت طولانی می‌تواند باعث ضعیف شدن یا آتروفی عضلات گردد.
الکترومیوگرافی و مطالعات هدایت عصبی
الکترومیوگرافی و مطالعات هدایت عصبی، روش‌های غیرتهاجمی درمان غیر جراحی دیسک گردن هستند که به متخصص مغز و اعصاب اجازه میدهند تا سیستم عصبی و ماهیچه‌ها را برای مشاهده علائم آسیب آزمایش کند. این تست‌ها، تحریک الکتریکی خفیفی را به اعصاب مختلف بدن اعمال، و پاسخ‌ها را اندازه‌گیری می‌کنند و نواحی آسیب احتمالی را جدا می‌کنند. معمولاً زمانی که بیمار احساس ضعف یا بی‌حسی در بخشی از بدن داشته باشد، پزشک یک یا چند مورد از این آزمایش‌ها را تجویز می‌کند. همچنین، نتایج آزمایش، اطلاعات مفیدی را برای کمک به پزشک در تجویز درمان و بهبودی ارائه می‌دهد.
ماساژ درمانی
هنگامی که درد گردن با تنش و فشار عضلات، تشدید شود، ماساژ درمانی می‌تواند روش تسکینی و درمان غیر جراحی دیسک گردن، به شمار رود. ماساژ ماهیچه‌ها، پوست، رباط‌ها و تاندون‌ها می‌تواند باعث آرامش و بهبود جریان خون شود و هرگونه اسپاسم عضلانی را کاهش دهد. بیمارانی که تحت ماساژ درمانی قرار می‌گیرند، میزان علائم افسردگی نیز در آن‌ها کاهش می‌یابد. در بسیاری از موارد، پزشک ممکن است ماساژ درمانی را به عنوان روش مکمل درمانی در کنار سایر روش‌ها توصیه کند.
طب سوزنی
در چند دهه گذشته، طب سوزنی از محبوبیت بالایی برخوردار بوده است. در این روش، از سوزن‌هایی کوچک در نقاط خاصی از بدن استفاده می‌شود تا برخی از عملکردهای بیولوژیکی بدن فعال شود، درد بدن کاهش یابد و بهبودی حاصل شود. طب سوزنی ، به عنوان روش درمان غیر جراحی دیسک گردن می‌تواند در برخی از افراد موثر باشد.
انجام حرکات کششی
انجام دوره‌های کوتاه حرکات کششی به مدت 15 تا 20 دقیقه، جزو روش‌های درمان غیر جراحی دیسک گردن است که در برخی مواقع می‌تواند فشردگی عصب نخاعی را کاهش دهد. در حرکات کششی، معمولاً از وسیله‌ای سنگین در اطراف سر به نام بریس هاله‌ای استفاده می‌شود تا موقعیت ناحیه آسیب‌دیده در ستون فقرات تغییر یابد. با انجام حرکات کششی، بخش‌هایی از ستون فقرات در جهت مخالف کشیده می‌شوند و ناحیه آسیب‌دیده، مجدد اصلاح می‌شود.
مصرف داروها
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) یا استروئیدهای خوراکی مانند پردنیزولون و ایبوپروفن می‌توانند به عنوان روش‌های درمان غیر جراحی دیسک گردن جهت کاهش التهاب استفاده شوند. همچنین، داروهای شُل‌کننده عضلانی جهت تسکین اسپاسم عضلانی که از ناحیه فتق دیسک شروع می‌شود؛ مصرف داروهای ضد افسردگی و ضد تشنج جهت کاهش علائم مرتبط با اعصاب، کاهش سوزن سوزن شدن و بهبود خواب؛ مصرف مواد افیونی در بیمارانی که دردهای شدید دارند؛ و مصرف بیس فسفونات به عنوان داروهای تقویت کننده استخوان و یا کلسی تونین برای حمایت از سلامت استخوان تجویز می‌شود.
تزریقات
پزشک متخصص می‌تواند درمان غیر جراحی دیسک گردن مانند تزریق اپیدورال و یا بلوک انتخابی ریشه عصبی را جهت تسکین درد گردن و بازو پیشنهاد دهد تا در فرد بهبودی حاصل شود.
- تزریق استروئید اپیدورال: تزریق استروئید اپیدورال با استروئید ضد التهابی به فضای اپیدورال یا فضای کنار دیسک انجام می‌شود. این تزریق، می‌تواند میزان درد را در چندین سطح در ستون فقرات درمان کند و التهاب را به طور مستقیم در اطراف ریشه‌های عصبی آسیب دیده و پشت دیسک‌ها کاهش دهد.
- بلوک انتخابی ریشه عصبی: این نوع تزریق، در درجه اول، تزریقی تشخیصی برای تعیین دقیق محل عصب تحریک شده است.
