بسیاری از افراد گمان میکنند که گفتار درمانی همان کاری است که مشاوران و روانشناسان بالینی در کلینیک روانشناسی با استفاده از تکنیکهای گفتگو و مکالمه دو سویه با مراجع خود انجام میدهند و با این روش به اصلاح شاخصهای رفتاری وی میپردازند؛ در حالی که گفتار درمانی در حقیقت یکی از شاخههای علوم توانبخشی بوده و تمرکز آن بر روی اصلاح مشکلات تکلم و برقراری ارتباط از طریق کلام است. بسیاری از افراد برای فرزندان خود که دچار اختلال در کلامند، در جستجوی بهترین مرکز گفتار درمانی کودکان در تهران هستند و در حقیقت معیاری برای انتخاب یک مرکز استاندارد برای خود ندارند. به این دلیل ما در این مطلب سعی میکنیم تا علاوه بر آشنایی مقدماتی با این رشته، معیارهای لازم برای یافتن بهترین مرکز گفتار درمانی کودکان را نیز با شما به اشتراک بگذاریم.
گفتار درمانی چیست؟
آسیب شناسی گفتار و زبان یا همان گفتار درمانی که در انگلیسی به آن speech and language pathology یا به اختصار SLP گفته میشود، یکی از شاخههای علوم توانبخشی است که به عنوان یک علم میان رشتهای مرتبط با رشتههای زبان شناسی و روان شناسی دسته بندی میشود. گفتار درمانی به مجموعه اقدامات و تکنیکهایی گفته میشود که فرد گفتار درمانگر به کمک آنها به بررسی، شناخت و درمان اختلالات تکلم و اختلالات برقراری ارتباط به زبان مادری در فرد بیمار میپردازد.
برخی از کودکان و بزرگسالان ممکن است بنا به دلایل متعددی که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت، در توانایی تکلم و برقراری ارتباط کلامی دچار مشکل باشند و این مشکل ممکن است به دلیل بروز اختلالی در مغز، دهان، بلع، حنجره و… باشد. در چنین شرایطی به کمک یک متخصص مغز و اعصاب و همچنین به کمک متخصصان گفتار درمانی، مشکل فرد شناسایی شده و به وسیله تکنیکهای کلامی خاص، وضعیت را بهبود میبخشند.
گفتار درمانگر کیست؟
گفتار درمانگر به کسی گفته میشود که پس از اخذ تخصص در این رشته و کسب مهارت و دانش لازم، به افرادی که به هر دلیل توانایی تکلم استاندارد به زبان مادری ندارند کمک میکنند تا مشکل برقراری ارتباط کلامی خود را بهبود ببخشند. رشته گفتار درمانی در ایران، زیر مجموعه علوم پزشکی است و محصلان رشته تجربی میتوانند وارد آن شوند. در این رشته افراد میتوانند به صورت کارشناسی پیوسته اقدام به تحصیل در مقطع لیسانس کنند و سپس به ادامه تحصیل در مقاطع ارشد و دکتری به صورت ناپیوسته بپردازند. همچنین دانشجویان رشتههای روانشناسی بالینی، نوروساینس، فیزیولوژی، مدیریت توانبخشی و روانشناسی کودکان استثنایی نیز میتوانند در مقاطع تکمیلی ارشد و دکتری به تحصیل در رشته گفتار درمانی بپردازند.
به این ترتیب، فردی که به عنوان گفتار درمانگر شناخته میشود، دانش کافی در مباحث روانشناسی بالینی، روانشناسی کودکان، آناتومی و زبان شناسی خواهد داشت و به کمک این علوم و تکنیکهای تخصصی رشته خود، میتواند به کودکان دچار اختلال تکلم و بزرگسالانی که به دلایل مختلتف دچار آسیب کلامی شدهاند، کمک کند.
گفتار درمانی در کودکان با چه هدفی انجام میشود؟
اصولاً اغلب اختلالات گفتاری مربوط به دو بخش از مغز به نامهای بروکا (ناحیه تولید گفتار) و ورنیکه (ناحیه درک زبان) خواهد بود. اختلال در این مسئله یا مشکلات دیگری که به هنگام زایمان زودهنگام یا مشکلات ژنتیکی ممکن است باعث اختلال کودک در درک مفاهیم زبان مادری و یا توانایی ارتباط کلامیشود. این اختلالات ممکن است شامل موارد زیر باشند:
دیس آرتریا
این اختلال که به صورت گفتار کند یا نامفهوم نمود مییابد، معمولاً به دلیل وجود یک فلجی یا ضعف یا ناتوانی در یکی از ماهیچههای دستگاه تکلم رخ میدهد و به عنوان یک اختلال عصبی شناخته میشود.بیماری ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس (MS)، اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS) و سکته مغزی از جمله اختلالاتی هستند که ممکن است منجر به دیس آرتریا شوند.
اختلالات مفصلی
این اختلال که مختص کودکان است، ممکن است به شکل رها کردن صدای یک کلمه، تحریف حروف آن و یا تلاش برای شبیه ادا کردن کلمات نمود کند و دلیل آن وجود یک اختلال مفصلی در دستگاه تکلم یعنی دهان و حنجره باشد.
اختلالات رزونانس (تشدید)
تشدید یا رزونانس یا پیچش صدا، بخشی از توانایی تکلم ماست که باعث تولید صداهای درست و طبیعی میشود و اختلال در این بخش ممکن است به صورت گفتگوی بریده بریده، ایجاد صداهای ناهنجار غیر ارادی و عدم توانایی در تلفظ صحیح حروف صدادار نمود بیابد. دلیل این امر معمولاً انسداد جریان هوا در کانالهای دهان و بینی یا بسته نشدن صحیح و کامل دریچه ولوفارنکس در حنجره است و این اختلال با تورم لوزه نیز همراه خواهد بود.
اختلالات بیانی
اختلالات بیان معمولاً خود را به صورت عدم توانایی در تکمیل جملات و یا عدم توانایی در انتخاب کلمات یا تاخیر در آنها نشان میدهد و دلیلش ممکن است برای کودکان یک عارضه در ناحیه بروکای مغز، سندروم داون، اوتیسم و… باشد. در بزرگسالان نیز مسائلی مانند شوک عاطفی عمیق، سکته مغزی، ضربه مغزی و تومور مغزی ممکن است باعث بروز این مشکلات گردد.
اختلالات گیرایی
اختلالات گیرایی اغلب به صورت عدم درک صحیح جملات و سخنان پیرامون، عدم توانایی دنبال کردن دستورالعملها و عدم تمایل به گفتگو نمود مییابد و در کودکان اوتیسم و کودکان سندروم داون و افرادی که دچار آسیب از ناحیه سر شدهاند، امکان بروز آن وجود دارد.
اختلالات شناختی
اختلالات شناختی شامل مجموعه گستردهای اختلالات است که در برقراری ارتباط کودک با دنیای پیرامون مشکل ایجاد میکند. این اختلالات ممکن است به صورتهای مختلف از جمله مشکلات حافظه، اختلال در درک اتفاقات پیرامون، اختلال در شناخت مفاهیم ساده و یاد آوردن مجدد این مفاهیم، عدم توانایی در برقراری ارتباط با دنیای پیرامون، اختلال در صحبت کردن، اختلال در حل مسئله و… نمود پیدا کنند و دلیل آنها میتواند رشد غیر طبیعی مغز، افزایش مایع مغزی و فشار به جمجمه، مسائل ژنتیکی، اوتیسم، برخی بیماریهای عصبی و سکته مغزی (در بزرگسالان) باشد.
آفازی (زبان پریشی)
آفازی از جمله اختلالاتی است که در بزرگسالان بیشتر دیده میشود و در اغلب موارد دلیل آن سکته مغزی است. این اختلال ممکن است در توانایی تکلم، قدرت تحلیل و استدلال و درک صحیح مفاهیم در فرد تاثیر گذار باشد و به کمک گفتار درمانی تا حدود زیادی میتواند بهبود یابد.
در چه شرایطی باید به مرکز گفتار درمانی مراجعه شود؟
با توجه به معرفی اختلالات گفتاری شاید تا حدودی بتوان گفت که چه نشانههایی ممکن است دلیلی برای مراجعه به مراکز گفتار درمانی باشند. با این وجود بهتر است که یک مرور اجمالی بر شرایط و نشانههایی داشته باشیم که در صورت دیده شدنشان باید کودک یا فرد بزرگسال دچار اختلال را به یک مرکز گفتار درمانی ببریم. اختلالات تکلم و یا اختلالات مربوط به عدم توانایی در برقراری ارتباط، چنانچه در یکی از وضعیتهای زیر قرار داشت، نیاز به مراجعه خواهد بود:
تأخیر در شروع حرف زدن
معمولاً کودکان در 12 ماهگی شروع به گفتن کلمات میکنند و این مسئله تا 16 ماهگی نیز میتواند طول بکشد. همچنین به طور استاندارد بعد از دو سالگی کودکان باید بتوانند تعداد کلمات متعدد و یا توانایی ساختن جملات بسیار ساده را داشته باشند که این امر نیز میتواند تا پایان سه سالگی به طور بینجامد. اما اگر متوجه تاخیری بیش از بازه زمانی نامبرده در شروع تکلم کودک خود شدید، بهتر است که وی را به یک مرکز گفتار درمانی نشان دهید.
اشکال در تلفظ اصوات و حروف
این موضوع تا سنین 4 الی 6 سالگی نیز ممکن است طبیعی باشد که فرزند شما تلفظ برخی از کلمات را اشتباه ادا کند. اما پیش از ورود به مدرسه و در مرز غربالگری کودکان، میتوانید متوجه شوید که آیا کودک شما نیاز به گفتاردرمانی دارد یا خیر. اغلب این اشکالات در سال اول مدرسه و در خلل یادگیری حروف الفبا اصلاح پذیر هستند و چندان جای نگرانی وجود ندارد.
ناتوانی در ایجاد ارتباط کلامی یا غیرکلامی از سوی کودک
اگر حس میکنید که کودک شما توانایی کافی در ایجاد ارتباط کلامی ندارد و یا تمایلی به این کار ندارد و با وجود شنوایی صحیح میلی به واکنش نشان دادن ندارد، بهتر است که برای کسب اطمینان از سلامت کودک خود به یک مرکز گفتار درمانی مراجعه نمایید.
کم شنوایی یا ناشنوایی
عدم واکنش کودک به صداها و اتفاقات غیر بصری پیرامون، ممکن است شما را خیلی زود آگاه کند که کودکتان از مشکل کم شنوایی یا ناشنوایی رنج میبرد. در صورت مشاهده چنین مسئلهای نیز باید به مراکز گفتار درمانی مراجعه نمود.
اشکال در درک مفاهیم
اگر کودک بالای سه سال شما در درک مفاهیم و کلام شما مشکل دارد و آنچه میگویید را به شکلی دیگر درک میکند یا واکنشهایش به خواستهها و دستورالعملها غیر مرتبط یا غیر طبیعی است، بهتر است که هر چه سریعتر نسبت به غربالگری و سنجش اختلالات احتمالی کودک خود در مراکز گفتار درمانی اقدام نمایید.
اختلال در بلع
مشکلات بلعی مانند تلاش زیاد برای بلعیدن و فرو بردن غذا یا عدم میل کودک به غذا یا آهسته غذا خوردن وی، در صورت غیر طبیعی بودن نیازمند بررسی خواهد بود و در این شرایط نیز باید در جستجوی بهترین مرکز گفتار درمانی کودکان در تهران باشید.
ایجاد اصوات ناهنجار
اختلال در ایجاد صدا یا تولید اصوات ناهنجار غیر ارادی، عدم توانایی در عدم برخی صداها و… یک نوع اختلال نیازمند به آسیب شناسی گفتار است و در مراکز گفتار درمانی قابل پیگیری خواهد بود.
لکنت زبان
در پایان یکی از رایجترین اختلالاتی که کودکان و بزرگسالان ممکن است برای بهبود آن به گفتار درمانگران مراجعه کنند، لکنت زبان است. گیر کردن زبان هنگام ادای برخی کلمات یا تکرار برخی حروف به هر شکلی یک نوع لکنت است و با مراجعه به مراکز گفتار درمانی و پیگیری مستمر قابل درمان یا بهبود خواهد بود
بهترین مرکز گفتار درمانی کودکان در تهران
اگر بنا به یکی از دلایل ذکر شده احساس میکنید که باید به یک مرکز گفتار درمانی مراجعه کنید و به دلیل اهمیت بالای موضوع در جستجوی بهترین مرکز گفتار درمانی کودکان در تهران هستید، به شما توصیه میکنیم که معیارها و عوامل برتری یک مرکز گفتار درمانی را که در اینجا به آنها اشاره کردهایم، به خوبی مد نظر داشته باشید:
داشتن دانش و تخصص
اولین و مهمترین عامل برتری یک مرکز گفتار درمانی، تخصص و دانش پزشکان این مرکز است. مراکز معتبر از بهترین و باتجربهترین متخصصان حوزه گفتار درمانی استفاده میکنند و اصولاً اعتبار هر کلینیکی به سطح سواد و تخصص پزشکان فعال در آن است.
بهروز بودن
علوم پزشکی بخصوص در بخش توانبخشی همه ساله در حال به روز رسانی و بازنگری است و تحقیقات و مقالات جدید، روشهای پیشین را نقض و روشهای موثر و علمی جدید را جایگزین آنها میکند. به این ترتیب برتری یک مرکز را میتوان در بهروز بودن روشهای معالجه و سطح مطالعه پزشکان فعال در آن نیز دانست.
تیم حرفهای
یک مرکز حرفهای گفتار درمانی از تیمی مجرب و متخصص تشکیل میشود که تمام اعضای آن در زمینه کاری خود متخصص و با تجربه هستند. بنابراین از معیارهای انتخاب یک مرکز خوب، میتواند حضور یک تیم مجرب و حرفهای شامل اعضای باتجربه، دارای دانش و بهروز باشد.
مجهز بودن
ابزارهای سخت افزاری و نرم افزاری سنجش در مراکز گفتار درمانی از اهمیت بالایی برخوردار هستند که ضریب تشخیص و سرعت بهبود را بالا میبرند. یک مرکز حرفهای گفتار درمانی باید به تجهیزات و ابزارهای روز دنیا مجهز باشد.
صبر
مهمترین ویژگی فردی در یک گفتار درمانگر، صبر و حوصله وی در تکرار مکررات است. یک گفتار درمانگر حرفهای، پس از شناسایی و تشخیص درست، با حوصله و به صورت گام به گام شروع به کار بر روی مراجعین خود میکند. از آنجایی که این رشته در هم تنیده با روانشناسی است، یک گفتار درمانگر به طور طبیعی باید مانند یک روانشناس حرفهای، یک پزشک معالج مجرب و یک والد دلسوز رفتار کند.
خلاقیت
اختلالات مربوط به این حوزه در افراد مختلف بسیار متفاوت است و با وجود یکسان بودن تکنیکهای درمانی، وجود خلاقیت در پزشکان این حوزه بسیار اهمیت دارد.
معیارهای اخلاقی
حمایتگر بودن و اولویت دادن به بیماران و رعایت معیارهای شرافتی و اخلاقی، آخرین و شاید مهمترین عامل برای حُسن شهرت بهترین مرکز گفتار درمانی کودکان در تهران باشد. با توجه به اینکه در این حرفه به طور مستقیم با احساسات افراد در ارتباط هستیم، بسیار اهمیت دارد که یک مرکز حرفهای معیارهای اخلاقی و شرافتی را سر لوحه عملکرد خود قرار دهد.
جمع بندی و نتیجه گیری
گفتار درمانی به مجموعه اقدامات و تکنیکهایی گفته میشود که فرد گفتار درمانگر به کمک آنها به بررسی، شناخت و درمان اختلالات تکلم و اختلالات برقراری ارتباط به زبان مادری در فرد بیمار میپردازد. برای رفع اختلالات کلامی و مشکلاتی که کودکان و بعضاً بزرگسالان در تکلم و یا برقراری ارتباط دارند، باید به مراکز گفتار درمانی مراجعه کرد و ما در این مطلب سعی کردیم که معیارهای اصلی برای شناسایی و انتخاب بهترین مرکز گفتار درمانی کودکان در تهران را به شما معرفی کنیم تا در انتخابی نیکو و تسریع در درمان، به شما کمک کرده باشیم.