استرس ناشی از زندگی، می‌تواند با اختلال تشنجی، بر سلامت روان تأثیر بگذارد. در حقیقت، تشنج در اثر تخلیه الکتریکی سریع و ناموزون، در مغز رخ می‌دهد. این اتفاق، می‌تواند باعث ناهنجاری‌های موقتی در رفتار، حرکات، احساسات، عدم هوشیاری یا تغییر سطح هوشیاری شود. از جمله علائمی که فرد می‌تواند آن‌ها را تجربه کند، سفت شدن متناوب اندام‌ها و تکان دادن دست‌ها و پاها است. در صورت بروز تشنج، باید به متخصص مغز و اعصاب مراجعه شود تا به طور کامل علائم و سابقه پزشکی فرد بررسی گردد. ممکن است این سوال مطرح شود که آیا تشنج درمان دارد؟ چگونه قابل تشخیص است؟ چه راهکارهایی در کنترل و یا درمان آن نقش دارند؟ فرد مبتلا به تشنج‌های مکرر چه اقداماتی را باید جدی بگیرد؟ آیا راهکارهای غیردارویی در کنترل تشنج موثر هستند؟ در این مطلب، پاسخگوی این سوالات خواهیم بود.
تشخیص علت تشنج چگونه است ؟
انجام برخی از آزمایش‌های تشخیصی، می‌تواند در تشخیص تشنج به پزشک کمک کند. از جمله:
- انجام معاینات عصبی برای ارزیابی رفتار، توانایی‌های حرکتی و عملکرد ذهنی فرد.
- انجام آزمایشات خون برای بررسی سطح قند خون، علائم عفونت، شرایط ژنتیکی و سطح املاح بدن.
- پونکسیون کمری برای بررسی مایع مغزی نخاعی و احتمال وجود عفونت به عنوان علت تشنج
- نوار مغزی برای بررسی علائم فعالیت الکتریکی مغز و تشخیص احتمالی صرع
همچنین، انجام آزمایش‌های تصویربرداری زیر می‌تواند در تشخیص تشنج موثر باشد:
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی)، برای تعیین تغییرات مغزی می‌تواند منجر به تشنج شود.
- توموگرافی کامپیوتری (CT) برای به دست آوردن تصاویر مقطعی از مغز و تشخیص تغییراتی که ممکن است باعث تشنج، تومور، خونریزی و کیست شود.
- توموگرافی گسیل پوزیترون (PET) جهت آشکارسازی مناطق فعال مغز و تشخیص تغییرات احتمالی
- توموگرافی کامپیوتری گسیل تک فوتون (SPECT) برای تعیین نقشه سه بعدی دقیق از جریان خون در مغز که در طول تشنج اتفاق می‌افتد.
درمان تشنج با چه روش هایی انجام میشود ؟
از آنجایی که تشنج می‌تواند تنها یک حادثه مجزا باشد، ممکن است نیازی به شروع درمان نداشته باشد؛ مگر اینکه بیش از یک مورد تشنج در فرد رخ دهد. هدفِ بهینه در درمان تشنج، یافتن بهترین درمان ممکن برای توقف تشنج، با کمترین عوارض جانبی است. گاهی اوقات متخصص مغز و اعصاب ممکن است بیش از یک دارو را توصیه کند.
دارو درمانی
اغلب متخصصان مغز و اعصاب، برای درمان تشنج، داروهای ضد تشنج تجویز می‌کنند. گزینه‌های دارویی مختلفی برای تشنج وجود دارد. اکثر افراد مبتلا به تشنج، پس از مصرف یک یا دو نوع دارو، بیماری آن‌ها کنترل میشود و دیگر دچار تشنج نخواهند شد. یافتن دارو و دوز مناسب آن، کاری سخت است. برای تجویز هر دارویی، پزشک باید وضعیت بیمار، تعداد دفعات تشنج، سن فرد و بسیاری از عوامل دیگر از جمله تداخلات دارویی را در نظر بگیرد. ممکن است بیمار مجبور شود تا چندین داروی مختلف را امتحان کند. عوارض جانبی رایج داروها ممکن است شامل تغییرات وزن، سرگیجه، خستگی و تغییرات خلقی باشد. به ندرت، عوارض جانبی جدی‌تر می‌تواند باعث آسیب به کبد یا مغز استخوان شود.
رژیم درمانی
پیروی از رژیم کتوژنیک ممکن است کنترل تشنج را بهبود بخشد. رژیم کتوژنیک دارای چربی زیاد و کربوهیدرات بسیار کم است. اما پیروی از آن می‌تواند چالش‌برانگیز باشد؛ زیرا در این صورت تنها طیف محدودی از غذاها برای فرد مجاز خواهد بود. تغییرات در رژیم غذایی پُرچرب و کم کربوهیدرات نیز ممکن است مفید باشد؛ اما، اثر کمتری دارد. آن‌ها دارای شاخص گلیسمی پایین هستند.
جراحی تشنج
اگر درمان با حداقل دو داروی ضد تشنج موثر واقع نشود، جراحی ممکن است گزینه درمانی مناسبی باشد. هدف از جراحی، جلوگیری از وقوع تشنج است. جراحی در افرادی موثر است که تشنج در آن‌ها همیشه از یک نقطه در مغز شروع میشود. انواع مختلفی از جراحی وجود دارد، از جمله:
- لوبکتومی. در این روش، جراحان ناحیه‌ای از مغز که تشنج همیشه از آن شروع میشود را جستجو کرده و برداشت می‌کنند.
- لیزر درمانی حرارتی بینابینی. روشی کم‌تهاجمی است که در آن انرژی بسیار بالا روی یک هدف خاص در مغز متمرکز میشود. در حقیقت، تمرکز انرژی در جایی انجام میشود که تشنج از آن ناحیه آغاز میشود. با این روش، سلول‌های مغزی که باعث تشنج می‌شوند، از بین می‌روند.
- برش تحت-نرم‌شامه‌ای چندگانه. در این نوع روش جراحی، چندین برش در نواحی مغز ایجاد میشود تا از تشنج جلوگیری شود. این روش، معمولاً زمانی انجام میشود که ناحیه‌ای از مغز که در آن تشنج شروع میشود را نتوان با اطمینان کامل برداشت نمود.
- کورپوس کالوزوتومی. این روش جراحی، شبکه اتصالات بین نورون‌های نیمه راست و چپ مغز را قطع می‌کند. از این روش، برای درمان تشنج‌هایی استفاده میشود که از یک نیمه مغز شروع میشود و به نیمه دیگر می‌رسد. با این حال، حتی پس از جراحی، ممکن است تشنج همچنان در سمتی از مغز که شروع شده است، رخ دهد.
- همیسفرکتومی. با انجام این روش جراحی، یک طرف مغز به طور کامل از بقیه مغز و بدن جدا میشود و تنها زمانی استفاده میشود که داروها در مدیریت تشنج موثر نباشند و تشنج فقط نیمی از مغز را تحت تاثیر قرار دهد. ممکن است بسیاری از توانایی‌های عملکردی روزانه فرد، پس از انجام این جراحی از بین برود. اما، اگر این جراحی در کودکان انجام شود، در اغلب موارد، امکان بازیابی توانایی آن‌ها با توانبخشی وجود دارد.
تحریک الکتریکی
اگر ناحیه‌ای از مغز که در آن تشنج شروع میشود، قابل برداشت نباشد، دستگاه‌های تحریک الکتریکی ممکن است کمک‌کننده باشند. این دستگاه‌ها، می‌توانند تشنج را همراه با استفاده مداوم از داروهای ضد تشنج کاهش دهند. وسایل تحریک‌کننده‌ای که ممکن است باعث تسکین تشنج شوند عبارتند از:
- تحریک عصب واگ. دستگاهی که در زیر پوست قفسه سینه قرارر داده میشود، عصب واگ گردن را تحریک می‌کند و سیگنال‌هایی را به مغز ارسال می‌کند که از تشنج جلوگیری می‌کند.
- تحریک عمیق مغز. جراحان، سیم‌های نازکی به نام الکترود را در نواحی خاصی از مغز قرار می‌دهند تا تکانه‌های الکتریکی تولید کنند. تکانه‌های ایجادشده، تنظیم فعالیت قسمتی از مغز را بر عهده دارند که باعث تشنج میشود. الکترودها به دستگاه ضربان‌سازی که در زیر پوست قفسه سینه قرار می‌گیرد، متصل می‌شوند تا میزان تحریک تولید شده را کنترل کند.
درمان قطعی تشنج چیست
درمان قطعی تشنج به توجه به علت ایجادی آن متنوع است. برای کسانی که با تشنج مواجه هستند، اهمیت مشاوره پزشکی و مدیریت دارویی است. درمان‌های دارویی معمولاً با استفاده از داروهای ضدتشنج صورت می‌گیرد. علاوه بر این، تغییرات در سبک زندگی ممکن است به کاهش حملات کمک کنند؛ این شامل خواب کافی، مدیریت استرس، و اجتناب از عوامل محرک مانند الکل و برخی مواد مخدر میشود.
برنامه‌های توسعه‌یافته تحت نظر پزشک می‌توانند اطلاعاتی در مورد زمان و علل تشنج فراهم کنند. همچنین، افراد با تشنج ممکن است از مراقبتهای اورژانسی نیز بهره‌مند شوند. در هر صورت، همواره مشاوره با پزشک و پیروی از دستورات او برای مدیریت تشنج امری اساسی است.
بهترین قرص ضد تشنج
تعیین بهترین قرص ضد تشنج برای شخص خاصی نیاز به بررسی جزئیات پزشکی و تاریخچه بالینی او دارد. انتخاب دارو بر اساس نوع تشنج، سطح شدت، عوارض جانبی و شرایط دیگر متغیر است. برخی از داروهای معمول ضدتشنج شامل لاموتریجین، کاربامازپین، لورازپام و والپروآت هستند.
پزشک شما بر اساس تشخیص خود، شدت تشنج و سایر عوامل، داروی مناسب را تجویز می‌کند. همچنین، درصورت داشتن هرگونه نگرانی یا تغییر در علائم، باید فوراً با پزشک خود تماس بگیرید. همواره مهم است که داروها به دقت و طبق دستور پزشک مصرف شوند.
بارداری، دارو های ضدبارداری و تشنج
زنان مبتلا به تشنج، معمولاً حاملگی سالمی دارند. اما گاهی اوقات (برای مثال، داروی والپروئیک اسید) ، ممکن است منجر به نقایص مادرزادی مانند اسپینا بیفیدا، در نوزادان شود. علاوه بر خطر نقایص مادرزادی، بارداری می‌تواند سطح داروها را در افراد مبتلا به تشنج، تغییر دهد. از این رو، در برخی موارد، ممکن است تغییر دوز داروی تشنج، قبل از اقدام به بارداری یا در طول دوره بارداری مناسب باشد. البته، همانطور که گفته شد، هدف پزشکان این است تا کمترین و ایمن‌ترین دوز داروی تشنج را برای کنترل بیماری تجویز کنند. مصرف اسید فولیک قبل از بارداری، ممکن است به پیشگیری از برخی عوارض مربوط به مصرف داروهای ضد تشنج در دوران بارداری کمک کند. همچنین، برخی از داروهای ضد تشنج می‌توانند اثربخشی کنترل بارداری را تغییر دهند.
درمان‌های بالقوه در آینده
محققان در حال مطالعه سایر روش‌های درمانی بالقوه برای درمان تشنج هستند. این روش‌ها، شامل درمان‌هایی برای تحریک عصب واگ، سایر اعصاب جمجمه یا مغز بدون انجام جراحی است. یکی از حوزه‌های تحقیقاتی امیدوارکننده در این زمینه، سونوگرافی متمرکز با هدایت MRI است. این روش درمانی، شامل استفاده از پرتوهای اولتراسوند یا امواج صوتی، به ناحیه‌ای از مغز است که باعث تشنج میشود. با این روش هدفمند، بافت مغز بدون جراحی از بین می‌رود. این نوع درمان، می‌تواند به ساختارهای عمیق مغز برسد و بدون آسیب رساندن به بافت‌های مجاور، بر روی هدف متمرکز شود.
شیوه زندگی و درمان‌های خانگی تشنج
- مصرف صحیح داروها، عدم تغییر دوز داروها بدون اجازه پزشک و مشورت با متخصص مغز و اعصاب در مورد شرایط بیماری، می‌تواند در کنترل و درمان تشنج موثر باشد.
- کمبود خواب می‌تواند موجب تشدید تشنج شود. بنابراین، بهتر است بیمار هر شب به اندازه کافی استراحت داشته باشد.
- استفاده از دستبند هشدار پزشکی به پرسنل اورژانس کمک می‌کند تا در صورت بروز تشنج، عکس‌العمل به موقع داشته باشند.
- ورزش و انجام فعالیت بدنی می‌تواند به حفظ سلامت جسمی و کاهش افسردگی کمک کند. در صورت خستگی در حین ورزش باید آب کافی نوشیده شود و فرد استراحت کند.
- مدیریت استرس، محدود کردن مصرف الکل و عدم استعمال دخانیات، از جمله عواملی هستند که باعث ایجاد سبک زندگی سالم و کنترل و درمان تشنج میشود.
اقدامات لازم در صورت تشنج‌های مکرر
تشنج معمولاً به صدمه جبران‌ناپذیر منجر نمی‌شود؛ اما اگر فردی مبتلا به تشنج‌های مکرر شود، احتمال آسیب وجود دارد. مراحل زیر می‌تواند در جلوگیری از آسیب در هنگام تشنج موثر باشد:
- هرگز به تنهایی در نزدیکی آب شنا نکنید یا به تنهایی سوار قایق نشوید.
- در هنگام انجام فعالیت‌هایی مانند دوچرخه‌سواری یا فعالیت‌های بدنی از کلاه ایمنی استفاده کنید.
- زمان حمام کردن را کوتاه کنید.
- در هنگام انتخاب یا چیدمان وسایل منزل به لبه‌های تیز وسایل، دقت کنید یا آن‌ها را اصلاح نمائید.
- در محل کار، همکاران را در مورد تشنج خود آگاه سازید.
- اطلاعات شخصی مهم، از جمله استرس‌های عمده یا تغییرات اخیر زندگی را یادداشت کنید.
- فهرستی از تمام داروها، ویتامین‌ها یا مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید، از جمله دوز داروها را تهیه کنید.
- از آنجایی که ممکن است از همه اتفاقاتی که هنگام تشنج رخ می‌دهد آگاه نباشید، بهتر است از فردی که شاهد ماجرا بوده است، اطلاعات کسب کنید.
