عصب تری ژمینال (عصب سه قلو) یکی از اعصاب دوازده گانه داخل مغز است که می‌توان آن را بزرگترین عصب مغزی نامید. این عصب بخش‌های حسی و حرکتی را دربرگرفته و مهم‌ترین عامل جهت عصب رسانی به صورت و اعضای آن است. منشأ حرکت این عصب از جمجمه است. نورالژی عصب سه قلو یا همان نورالژی تری ژمینال، یکی از شایع‌ترین دردهایی است که در افراد اتفاق افتاده و در ناحیه سر و صورت به شدت تأثیرگذار خواهد بود. از آن جایی که این بیماری در بین افراد تقریباً شایع بوده و علائم مختلفی نیز از خود نشان می‌دهد و البته درد آن یکی از طاقت فرسا‌ترین دردها شناخته شده است، در این مقاله تصمیم داریم تا به بررسی کامل این بیماری بپردازیم. بنابراین اگر به دنبال کسب اطلاعات بیش‌تر در رابطه با بیماری نورالژی عصب سه قلو هستید، در ادامه با ما باشید.
نورالژی عصب سه قلو ( تري ژمينال ) چیست؟
این بیماری بر روی اعصاب سه قلو مغز که رابط بین جمجمه و اعضای صورت هستند، تأثیر می‌گذارد و اعضای صورت شما را چنان حساس می‌کند که حتی ممکن است با یک ضربه کوچک بر صورت، احساس دردی عمیق و طاقت فرسا در شما ایجاد شود. میزان درد در این بیماری ممکن است با گذر زمان تغییر کند. در ابتدا فرد مبتلا به نورالژی عصب سه قلو شاید درد خیلی زیادی را احساس نکند، اما رفته رفته این درد عمیق‌تر شده و شاید دیگر تحمل آن ممکن نباشد.
شاید نتوان یک سن دقیق برای ابتلا به این بیماری گزارش داد. اما طبق تجربه می‌توان گفت معمولاً بعد از سن 40 تا 50 سالگی این بیماری در افراد رخ می‌دهد. در بین خانم‌ها و آقایان نیز این طور که تجربه ثابت کرده است، عموماً خانم‌ها به این درد مبتلا می‌شوند. با پیشرفت علم از گذشته تا کنون، راه‌های درمانی متفاوتی برای این بیماری ارائه شده است که بسیاری از آن‌ها نتایج خوبی از جمله رفع کامل بیماری را به دنبال داشته‌اند. در ادامه راه‌های درمان این بیماری را بررسی خواهیم کرد.
علت ایجاد نورالژی چیست ؟
انواع تومور مغزی ، اختلال در عملکرد اعصاب مغز و افزایش سن می‌توانند از جمله دلایل ابتلا به نورالژی عصب سه قلو به شمار آیند. البته که انواع بیماری‌های دیگر مانند سکته‌های مغزی ، جراحی‌های ناکام و غیره نیز می‌توانند دلایلی برای ایجاد این بیماری دردناک باشند.
انواع نورالژی عصب سه قلو
این بیماری بر اساس نوع به وجود آمدن و فشاری که در پی آن به اعصاب وارد می‌شود، به انواع مختلف کلاسیک و ثانویه تقسیم بندی می‌شود. در نوع اول توسط معاینات MRI و یا جراحی که از مغز صورت می‌گیرد، بیماری تشخیص داده خواهد شد. این تشخیص بر اساس میزان فشاری است که بر اعصاب مغز وارد شده است. در دومین و سومین شاخه از اعصاب می‌توان نشانه‌های بیماری را در نوع کلاسیک مشاهده کرد. در نورالژی عصب سه قلو از نوع کلاسیک، حمله‌های دردناک صورت می‌گیرد که می‌تواند به صورت مقطعی و یا مداوم باشد. در حالت مداوم که درد لحظه‌ای قطع نمی‌شود، تحمل بیماری به مراتب دشوارتر خواهد شد.
نوع دوم از این بیماری که از آن با نام ثانویه یاد می‌شود، بر اساس بیماری‌های دیگر مانند ام اس و یا وجود انواع توده‌ها در قسمت جمجمه ایجاد می‌گردد. تغییر شکل جمجه نیز از دلایل ابتلا به بیماری از نوع ثانویه است. این تغییر شکل جمجمه کاملاً غیر عادی بوده و حتی ممکن است برخی از عوامل ژنتیکی از جمله دلایل آن به شمار آیند. پزشک متخصص در معاینات فیزیکی که از بیمار انجام می‌دهد، می‌تواند این نوع از بیماری نورالژی عصب سه قلو را تشحیص دهد.
تشخیص نورالژی عصب سه قلو
در بالا به صورت مختصر اشاره کردیم که در هر کدام از انواع بیماری نورالژی عصب سه قلو ، متخصص مغز و اعصاب چگونه به تشخیص این بیماری می‌پردازد. آزمایشات رفلکس و البته لمس قسمت‌هایی از صورت، یکی از راه‌هایی است که پزشک متخصص می‌تواند به وجود این بیماری پی ببرد. این که کدام یکی از شاخه‌های عصب سه قلو تحت تأثیر قرار گرفته است، با همان لمس پزشک قابلیت تشخیص دارد.
اگر بیماری و درد حاصل از آن کمی پیچیده‌تر باشد، پزشک عکس برداری MRI را تجویز خواهد کرد. به خصوص در زمان‌هایی که انواع تومورها ممکن است موجب این بیماری شده باشند، تصویر برداری توسط دستگاه‌های MRI از مغز فرد صورت می‌گیرد تا تمامی اعصاب به خصوص عصب سه قلو در آن قابل مشاهده باشند.
علائم نورالژی عصب سه قلو
یکی از رایج‌ترین انواع این علائم درد سوزنده و البته خیلی شدید در ناحیه سر و یا صورت به مدت زمان 2 تا 10 دقیقه است. در افراد مختلف این مدت زمان متفاوت بوده و در هر فرد نیز به دفعات مختلف ممکن است در یک روز تکرار شود. برخی از افراد بیش از ده حمله در یک روز را نیز گزارش کرده اند.
یکی دیگر از علائم نورالژی عصب سه قلو، نوع دردی است که در آن تجربه می‌شود. این سردرد از نوع معمولی نبوده و آن چنان سنگین و سوزنده است که با هیچ درد دیگری قابل مقایسه نیست. هر حمله دردناک، به ناحیه فک، گونه‌ها، دندان‌ها و در برخی از انواع بیماری به قسمت پلک‌ها و پیشانی، فشار و درد فراوانی را وارد می‌کند.
محل وارد شدن درد از نظر جهت نیز می‌تواند نشان دهنده علائم این بیماری باشد و در بسیاری از موارد درد در یک طرف صورت که معمولاً هم سمت راست صورت است، وارد می‌شود. البته ناگفته نماند مواردی از مبتلایان به این بیماری، درد در هر دو ناحیه صورت را گزارش کرده اند. در نهایت یکی دیگر از علائم بسیار رایج برای این بیماری، احساس درد در پی هر ضربه کوچک به صورت خواهد بود. بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری، این گونه گزارش کرده اند که در هنگام مسواک زدن و یا حتی در هنگام لبخند، درد وحشتناکی را تجربه می‌کنند.
روش‌های درمان نورالژی عصب سه قلو
یکی از مهم‌ترین مباحثی که در زمینه بیماری نورالژی عصب سه قلو به آن پرداخته می‌شود، درمان این بیماری است. در مواردی ضعیف‌تر از بیماری، می‌توان به راحتی آن را با تجویز داروهایی درمان کرد. اما متأسفانه وقتی بیماری شدت پیدا می‌کند، دیگر درمان آن با انواع داروها ممکن نبوده و باید جراحی‌هایی خاص بر روی مغز صورت گیرد. انواع داروهایی که در درمان این بیماری مؤثر هستند عبارتند از:
- انواع داروهای ضد تشنج (مانند کاربامازپین)
- داروهای ضد اسپاسم و شل کننده عضلات (مانند کلوفن)
- انواع داروهایی که در درمان افسردگی مؤثر هستند.
- تزریق بوتاکس؛ البته در این زمینه باید تحقیقات گسترده تری انجام گیرد اما با این حال نمونه‌هایی از افراد مبتلا به بیماری، بعد از تزریق بوتاکس به ندرت دچار حمله‌های دردناک شده اند.
همان طور که پیش‌تر نیز بیان کردیم، انواع بیماری در مراحل اولیه و ضعیف خود می‌تواند با داروهای گفته شده درمان پیدا کرده و حتی دیگر اثری از آن نباشد. اما به هر حال باید به این نکته پر اهمیت اشاره کرد که مصرف دارو می‌تواند خود دارای عوارض جانبی بوده و در خیلی از موارد نیز بعد از گذشت مدت زمانی، دیگر داروها تأثیرگذاری خود را از دست داده و فرد مبتلا به بیماری دوباره دچار حملات دردناک خواهد شد. به همین دلیل است که روش مؤثرتر در درمان این بیماری، عمل جراحی نورالژی است که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
جراحی نورالژی عصب سه قلو
یکی از عمده‌ترین روش‌ها برای عمل جراحی در این بیماری، جا به جایی عروق برای رفع فشاری است که به اعصاب سه قلو وارد می‌کنند. قسمت‌هایی از عصب سه قلو نیز در پی این عمل جراحی ممکن است توسط جراح مغز و اعصاب برش بخورد. در برخی از موارد، البته نادر، با این نوع از عمل جراحی نه تنها درد کاهش پیدا نمی‌کند، بلکه بیش‌تر نیز خواهد شد.
نوع دیگری از درمان، توسط امواج صورت می‌گیرد. این امواج توسط پزشک متخصص به سمت عصب سه قلو هدایت می‌شوند. با تاباندن اشعه به عصب سه قلو، درد و فشار در آن ناحیه کاهش پیدا خواهد کرد. یکی از مواردی که به عنوان عوارض جانبی این نوع درمان از آن یاد می‌شود، بی حسی در قسمت‌هایی از صورت است. لازم به ذکر است که در این روش به این امواج رادیویی، استریوتاکتیک گفته می‌شود.
ریزوتومی در درمان نورالژی عصب سه قلو
ریزوتومی، نوعی دیگر از جراحی بوده که برای درمان این بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش که انواع مختلفی دارد، فیبرهای عصبی از بین رفته و به این طریق، درد به میزان قابل ملاحظه‌ای کاهش خواهد یافت. انواع ریزوتومی عبارتند از:
ریزوتومی بالونی
در این روش یک بالون و کتتر توسط سوزن از طریق صورت به ناحیه جمجمه و در قسمت ریشه عصب سه قلو، وارد می‌شود و با باد شدن بالون و تماس آن با این اعصاب، سیگنال درد از بین خواهد رفت و درد به میزان بسیار زیادی کاهش پیدا خواهد کرد.
ریزوتومی گلیسرول
در این روش تزریق گلیسرول توسط سوزنی از طریق صورت به جمجمه و ریشه عصب سه قلو وارد می‌شود تا درد را در آن ناحیه از بین ببرد. به گفته‌ای سیگنال‌های درد در ریشه عصب سه قلو در این روش از بین می‌روند.
فرکانس‌های رادیویی و الکترود گرم
در این روش نیز باز هم سوزنی به قسمت قاعده جمجمه توسط پزشک متخصص وارد شده و در نهایت الکترودی گرم با اعصاب دردناک تماس پیدا می‌کنند تا از این طریق درد را در آن ناحیه از بین ببرند. لازم به ذکر است که در تمامی‌روش‌های جراحی مربوط به درمان نورالژی عصب سه قلو، احتمال از بین نرفتن بیماری و حتی در مواردی البته نادر، احتمال عود کردن و بیش‌تر شدن بیماری وجود خواهد داشت.
روش‌های پیشگیری از نورالژی عصب سه قلو
متأسفانه با توجه به دلایلی که برای ایجاد این بیماری به آن‌ها اشاره کردیم و در خیلی از موراد ژنتیکی بودن آن، شاید نتوان هیچ روش پیشگیری مشخصی را برای این بیماری نام برد. با این حال به تمامی کسانی که از بیماری رنج می‌برند، به شدت توصیه می‌شود، از وارد کردن هر گونه ضربه به صورت و سر جلوگیری کنند. چرا که با وارد شدن ضربه به صورت، احتمال بروز حملات دردناک مرسوم در این بیماری بسیار زیاد خواهد شد. باید به این نکته مهم اشاره کنیم که دردهای طاقت فرسا و طولانی در این بیماری، اگر مورد درمان قرار نگیرند، می‌توانند اثرات بدی را روی فیزیک و همچنین روحیه شخص بیمار داشته باشند. بنابراین مراجعه به پزشک متخصص در صورت بروز هر گونه از علائم بیماری، به شدت توصیه می‌شود.
جمع بندی و نتیجه گیری
آن چه در این نوشتار به آن پرداختیم، بررسی بیماری نورالژی عصب سه قلو و همچنین تمامی علائم مربوط به آن بود. به روش‌های درمان این بیماری و همچنین فعالیت‌هایی که برای پیشگیری از بیش‌تر شدن درد در این نوع خاص از بیماری می‌توان انجام داد نیز اشاره کردیم.
