اگر بیش فعالی درمان نشود

تحرک و انرژی زیاد در سنین کودکی این موضوع را به ما گوشزد می‌کند که کودک در سلامت کامل جسم و روح قرار دارد. در مقابل تنبلی کردن، حرف گوش نکردن، خیال‌بافی، بازیگوشی و… نیز رفتارهایی کاملاً طبیعی در این دوران هستند. این موضوع چندان عجیب به نظر نمی‌رسد که کودکی تکالیف مدرسه خود را فراموش کرده یا به درستی انجام ندهد یا بدون فکر کردن، واکنش یا عکس‌العملی غیرمعمول از خود نشان دهد.

این موارد زمانی به یک بحران یا مشکلی جدی تبدیل می‌شوند که کودک همراه با رشد در جنبه‌های مختلف زندگی به پیشرفت نرسیده و از موفقیت فاصله بگیرد. اختلال نقص توجه یا بیماری بیش فعالی نوعی اختلال عصبی در فرایند رشد است که از سنین پایین شروع شده و امکان دارد تا بزرگسالی نیز با فرد همراه باشد. همه ما کودکانی را دیده‌ایم که بی‌قرار بوده و توانایی آرام نشستن در یک مکان مشخص را ندارند. پاسخ‌هایی که از مغز این افراد به اندام‌های مختلف بدن می‌رسد، حرکات، رفتار و گفتار آن‌ها را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد.

بیش فعالی چیست؟

بیش فعالی یا اختلال ADHD که به اختلال کمبود یا نقص توجه نیز شناخته شده است، معمولا از سنین کودکی در افراد شکل می‌گیرد. همه ما نام هورمون آدرنالین را برای یک بار شنیده‌ایم. این هورمون برای اثرگذاری بهینه به اندازه مشخصی در مغز انسان ترشح می‌شود اما این موضوع برای افرادی که درگیر اختلال بیش فعالی هستند، کمی متفاوت است. کودکان و نوجوانانی که به بیش فعالی مبتلا هستند، میزان کمتری از هورمون آدرنالین را دریافت می‌کنند.

بیش فعالی در کودکان چیست ؟

بیش فعالی در کودکان منجر به ایجاد تفاوت در عملکرد مغز شده و به همین سبب فعالیت‌های روزانه کودک به شدت تحت تأثیر این فرایند قرار می‌گیرد. برای آشنایی بهتر با این اختلال قصد داریم به علائم و نشانه‌های آن در کودکان اشاره کوتاهی داشته باشیم.

 

علائم بیش فعالی در کودکان

یکی از بارزترین علائم بیش فعالی در کودکان ADHD، تحرک زیاد آن‌ها در طول روز است. البته این بدان معنا نخواهد بود که هر کودک بازیگوشی به اختلال نقص توجه مبتلا شده است. این دسته از کودکان معمولا با انتظار و صبر کردن برای رسیدن به خواسته‌های خود، میانه خوبی ندارند. بیش فعالی در کودکان باعث می‌شود تا آن‌ها توانایی خود برای بی‌حرکت نشستن یا ایستادن را از دست داده و به صورت مداوم در حال حرکت دادن بدن خود و فعالیت باشند.

عدم تمرکز

یکی‌دیگر از علائم مهم بیش فعالی در کودکان، بی‌توجهی آن‌ها به مسائل و عدم تمرکز است. درصد زیادی از این کودکان حواس‌پرت بوده و توانایی کافی برای تمرکز بر مطالب درسی در مدرسه را ندارند. همچنین به دلیل عدم تمرکز، معمولاً کارها و موقعیت‌های مختلف را بدون رسیدن به نتیجه، رها می‌کنند.

حواس‌پرتی در این دسته از افراد باعث می‌شود تا آموزه‌های درسی در کلاس درس را به خوبی نشنیده و نکات مهم را از دست بدهند. همچنین خیال‌پردازی و غرق شدن در افکار از دیگر علائم ADHD است که از آن‌ها کودکی فراموشکار و بی‌دقت می‌سازد. گاهی‌اوقات تحرک و انرژی زیاد این کودکان منجر به بروز اتفاقات و حوادث ناگوار و خطرناک می‌شود.

بیش فعالی تکانشی چیست؟

به‌طور کلی انواع بیش فعالی در کودکان به سه دسته تقسیم می‌شود. دسته اول به عدم تمرکز و بی‌توجهی کودکان مربوط می‌شود. دسته دوم بیش فعالی تکانشی است که در این مطلب اشاره کوتاهی به آن داشتیم. کودکانی که درگیر بیش فعالی تکانشی هستند، از یک جا نشستن بیزار بوده و با تحرک و فعالیت زیاد انرژی خود را تخلیه می‌کنند.

این دسته از کودکان و نوجوانان معمولاً بدون لحظه‌ای تفکر، نسبت به انجام فعالیت‌های خطرناک و پیچیده اقدام می‌کنند. پریدن در وسط مکالمه و قطع کردن حرف دیگران، واکنش‌های احساسی و هیجانی و… از مهمترین علائم بیش فعالی تکانشی محسوب می‌شوند.

 

بیش فعالی در کودکان از چه سنی شروع می‌شود؟

نکته مهم در تشخیص بیش فعالی، توجه به رفتار و واکنش‌های کودک نسبت به موقعیت‌های مختلف است. توجه داشته باشید که تشخیص این اختلال پیش از سن 7 سالگی، ممکن است به راحتی قابل شناسایی نباشد. به این دلیل که پرانرژی بودن و تحرک زیاد از نشانه‌های سالم بودن یک کودک بوده و نمی‌توان فعالیت کودک در این سنین را به اختلال نقص توجه ارتباط داد.

در صورتی که این علائم از سنین 7 سالگی به بعد بیشتر شده و شکل غیر معمولی به خود بگیرد، احتمال ابتلای کودک به این اختلال افزایش پیدا خواهد کرد. حافظه و توجه، فعالیت‌های بدنی، کنترل و خویشتن‌داری و… از عواملی هستند که همراه با رشد کودک تقویت شده و به تکامل می‌رسند. کودکان تمامی این مهارت‌ها را ابتدا در محیط خانواده و سپس در محیط مدرسه همراه با معلم و دوستان یاد می‌گیرند.

بیش فعالی در کودکان باعث می‌شود تا کودک در یادگیری این مهارت‌ها با مشکل مواجه شود. در نهایت نیز کودک در محیط مدرسه و اجتماع به سبب رفتارها و واکنش‌های غیر معمول، توانایی ارتباط برقرار کردن با دیگران را نیز از دست می‌دهد.

علت بیش فعالی در کودکان چیست؟

اختلال ADHD یا عدم تمرکز در کودکان دلایل مختلفی دارد. یکی از این دلایل که متخصصان بر روی آن به نتایج مثبتی رسیده‌اند، ژنتیک است. بسیاری از کودکان اختلال نقص توجه را از والدین، نزدیکان و خویشاوندان خود به ارث می‌برند.

از دیگر علت‌های بیش فعالی در کودکان و نوجوانان می‌توانیم به وجود اختلالات روانی مانند افسردگی در والدین اشاره کنیم. به طور کلی مادران هنگام بارداری باید نسبت به سلامت خود و محیطی که در آن زندگی می‌کنند، توجه زیادی داشته باشند. به این جهت که بسیاری از مشکلات دوران بارداری اثر مستقیم بر روی جنین داشته و احتمال ابتلا به اختلال نقص توجه را افزایش می‌دهد.

 

به عنوان مثال قرار گرفتن مادر در محیط مسموم و استنشاق هوای آلوده در دوران بارداری، نقش قابل توجهی در ایجاد اختلال نقص توجه در کودکان دارد. همچنین تغذیه ناسالم، استعمال دخانیات و مشروبات الکلی در دوران بارداری و… از عوامل شکل‌گیری ADHD در کودکان محسوب می‌شوند.

درمان بیش فعالی در کودکان

در این مطلب به اختلال نقص توجه، علائم و دلایل ایجاد آن اشاره کردیم. تشخیص زودهنگام این اختلال در درمان آن نقش مهمی دارد. با توجه به علائمی که در ارتباط با اختلال نقص توجه به آن‌ها اشاره کردیم، شما می‌توانید با مشاهده نشانه‌هایی مانند حواس‌پرتی، عدم تمرکز، تحرک بیش از اندازه و… نسبت به درمان فرزند خود اقدام کنید.

دارودرمانی یکی از راهکارهای مؤثر برای درمان بیش فعالی در کودکان است. معمولاً پیش از تجویز دارو متخصصین و پزشکان آزمایش‌های لازم جهت بررسی وضعیت جسمی کودک را به والدین توصیه می‌کنند. با انجام چکاپ و بررسی عملکرد مواردی مانند شنوایی یا بینایی، فرایند درمان شروع شده و متخصص مغز و اعصاب کودکان بر اساس نیاز فرد، دارو تجویز می‌کند.

توجه داشته باشید که برای درمان بیش فعالی در کودکان، استفاده از دارو به تنهایی کفایت نمی‌کند. در کنار این روش درمانی شما باید از یک روان‌درمانگر یا روانشناس برای بهبود وضعیت رفتاری و شناختی کودک خود کمک بگیرید. در غیر این صورت دستیابی به نتیجه مؤثر نیاز به مدت زمانی طولانی داشته و در این پروسه کودک و والدین مجبور به تحمل مشکلات و مسائل مختلفی خواهند بود.

چگونه به درمان بیش فعالی در کودکان کمک کنیم؟

دارودرمانی

همان‌طور که اشاره کردیم، یکی از راهکارهای درمان اختلال نقص توجه در کودکان، مراجعه به پزشک و استفاده از دارو است. داروهایی که برای این اختلال تجویز می‌شوند، توانایی مغز برای تمرکز، توجه، سرعت در یادگیری، کنترل واکنش‌های هیجانی و… را افزایش می‌دهند.

 

رفتاردرمانی

راهکار مهم دیگر در درمان اختلال نقص توجه، مراجعه به روان‌درمانگر و رفتاردرمانی است. استفاده از تخصص روانشناسان در درمان بیش فعالی در کودکان، مهارت‌های اجتماعی، فردی و عاطفی آن‌ها را تقویت می‌کند. همچنین رفتارهای هیجانی و واکنش‌های پرخطر این افراد نیز تحت کنترل قرار گرفته و کودک در مسیری امن و درست قدم برمی‌دارد.

حمایت والدین

کودکان و نوجوانانی که درگیر اختلال نقص توجه یا عدم تمرکز هستند، بیش از کودکان دیگر به حمایت خانواده خود نیاز دارند. در جریان این اختلال والدین نیز باید با دوره درمان کودکان خود همراه شده و راهکارهای مختلف جهت درمان را به خوبی آموزش ببینند. همچنین حمایت و کمک مسئولین مدرسه نیز در این مسیر اهمیت زیادی داشته و باعث می‌شود تا کودک در محیط مدرسه و اجتماع با رفتارها و احساسات مفیدتری به زندگی ادامه دهد.

علائم اختلال نقص توجه در افراد مختلف

علائم ADHD در کودکان مختلف، متفاوت بوده و تنها تحرک زیاد و پرانرژی بودن آن‌ها دلیل بر وجود این اختلال نخواهد بود. بسیاری از کودکان مبتلا به این عارضه عصبی، فعالیت و تحرک کمتری داشته و در مقابل علائمی مانند حواس‌پرتی شدید، خیال‌پردازی و دور شدن از واقعیت، کاهش قابل توجه تمرکز و… در آن‌ها تشدید می‌شود. به همین جهت تشخیص دقیق نوع اختلال و درمان نقش مهمی‌بر روی روند بهبود شخص دارد.

این نکته نیز قابل ذکر است که علائم این اختلال در برخی از کودکان به‌صورت ترکیبی بوده و از مشکلات عدم نقص توجه و بیش فعالی تکانشی به صورت همزمان رنج می‌برند.

اگر بیش فعالی در کودکان درمان نشود، پیشرفت و موفقیت در عرصه‌های مختلف زندگی به سختی امکان‌پذیر می‌شود. اگر درمان این اختلال امری جدی تلقی نشود، در نهایت این کودکان به افرادی افسرده، بدون عزت‌نفس، کاهش اعتماد به نفس و… در بزرگسالی تبدیل می‌شوند. همچنین بروز رفتارهای نابهنجار، واکنش‌های پرخطر، درگیری‌های خانوادگی و اجتماعی، تناقض‌های رفتاری و… از دیگر عواملی هستند که نتیجه عدم درمان این اختلال در کودکان محسوب می‌شوند.