شاید عجیب به نظر برسد، اما محققان بر این باورند اغلب بیماری های کودکان ناشی از خوراک و تأثیرات محیطی زمان جنینی است. البته دراین‌بین عامل وراثت را نمی‌شود نادیده گرفت. حفظ سلامت و تندرستی کودکان از دغدغه‌های اصلی والدین به‌حساب می‌آید. ازآنجایی که تا زمانی که کودک به سنین 3 تا 4 سالگی برسد درک درستی از بیماری و توصیف آن ندارد، لازم است والدین شناخت کافی از علائم بیماری‌ها داشته باشند.
در این مقاله قصد داریم به معرفی بیماری های شایع مغز و اعصاب کودکان بپردازیم. این بیماری‌ها غالباً با مشکلات جسمی حرکتی مختلفی همراه خواهند بود. بهتر است که والدین بدون نگرانی و تنها به هدف افزایش اطلاعات تا انتهای این مقاله با ما همراه باشند.
معرفی بیماری های شایع مغز و اعصاب کودکان
مغز مهم‌ترین عضو بدن به‌حساب می‌آید. مغز کودکان در سنین رشد به‌صورت پیوسته در حال یادگیری و افزاش مهارت است. درصورتی‌که اخلالی در عملکرد مغز به وجود آید ممکن است کودک در آینده با مشکلات حادتری دست و پنجه نرم کند. بیماری‌های مغزی کودکان شامل مشکلات عصبی و مشکلات مغزی است. در ادامه به رایج‌ترین بیمارها اشاره‌کرده‌ایم.
- اختلال کم توجهی/ بیش فعالی (ADHD)
اختلال کم توجهی / بیش فعالی یکی از بیماری های شایع مغز و اعصاب کودکان است. این بیماری در برخی موارد حتی تا نوجوانی همراه خواهد بود. این بیماری عموماً ناشی از اخلال در سیستم عصبی مغز است. کودکان مبتلا به این بیماری برای به پایان رسیدن کارها به مشکل برمی‌خورند و حواسشان به سرعت پرت می‌شود. در وهله اول و دید ظاهری به نظر می‌رسد که کودک از قدرت خیال‌پردازی بالایی برخوردار بوده و فعالیت و جنب‌وجوش او بالا است.
دلایل به وجود آورنده این بیماری شامل عوامل ارثی، تغذیه نامناسب مادر در زمان بارداری، تغذیه نامناسب یا ناکافی کودک، سو مصرف مواد مادر در دوره بارداری و آسیب مغزی است. درصورتی‌که احساس کردید در کنار شیطنت‌های ناگهانی فرزند زمانی که می‌خواهد روی موضوعی خاص تمرکز کند توانایی کافی برای این کار را ندارد به روانپزشک یا بهترین کلینیک مغز و اعصاب کودکان مراجعه کنید.
انواع ADHD
این بیماری در سه سطح قرار دارد که به شرح زیر است:
- بی‌توجهی: این کودکان توانایی رؤیاپردازی بالایی دارند، اما در به انجام رساندن وظایف خود با مشکل مواجه می‌شوند.
- بیش فعالی: این کودکان ازلحاظ بدنی بسیار پرانرژی، ازلحاظ صحبت کردن بسیار پرحرف و همیشه در حال تحرک و بی‌قراری هستند.
- نوع ترکیبی: این نوع از بیماری ADHD بیشتر از دو مدل رایج است. در این نوع کودک هم بی‌توجهی دارد و هم بی فعالی
شاید به نظر برسد که این بیماری آن‌قدرها هم پیچیده نیست که در گروه بیماری های شایع مغز و اعصاب کودکان قرار گیرد، اما اگر بدانید 3 تا 7 درصد کودکان این بیماری را تا بزرگسالی نیز با خود همراه دارد اهمیت موضوع روشن خواهد شد. درمان این اخلال مغزی با توجه به میزان پیشرفت و شرایط هر کودک با یکدیگر متفاوت است، اما در اغلب موارد با استفاده از دارو و روش‌های درمانی مخصوص قابل‌کنترل است.
اوتیسم
این بیماری نیز در گروه بیماری های شایع مغز و اعصاب کودکان قرار دارد. اوتیسم را می‌توان یک ناتوانی پیچیده رشدی مغز معرفی کرد. این بیماری معمولاً در اوایل دوران کودکی ظاهر می‌شود. تا به اینجا محققان نتوانسته‌اند برای اوتیسم دلیل واحد و مشخصی تعریف کنند. بیشتر محققان بر این باورند که ترکیب عوامل محیطی و ژنتیک می‌تواند عامل اصلی به وجود آورنده این بیماری در کودک باشد. البته تا به اینجا چندین ژن مرتبط با بیماری اوتیسم شناسایی‌شده است که تحقیقات نشان داده عامل وراثت نقش مؤثری در ابتلا به اوتیسم دارد.
علائم این بیماری در هر کودک ممکن است متفاوت باشد، اما چند علائم مشترک در همه کودکان مبتلا به اوتیسم وجود دارد که به شرح زیر است:
- عدم توان برقراری ارتباط مؤثر با دیگران
- مواجه با چالش‌های اجتماعی
- انجام رفتاری‌های تکراری مخصوصاً در زمان‌هایی که کودک تحت‌فشارهای عصبی است
- علایق محدود و غیرقابل تغییر
روش‌های مختلفی ممکن است برای اوتیسم که یکی از بیماری های شایع مغز و اعصاب کودکان است انجام شود. روش‌هایی برای بهبود شرایط رفتاری کودک تجویز شود. این روش‌ها شامل گفتاردرمانی، کاردرمانی و مواردی از این قبیل باشد. متأسفانه تا به اینجا درمان مشخص و قطعی برای این بیماری معرفی نشده است و تنها می‌شود روند پیشرفت آن را کنترل کرد.
فلج مغزی (CP)
در برخی موارد بیماری فلج مغزی یا CP به دلیل اخلال در سیستم عصبی است. این اخلال باعث تأثیر بر نحوه ارتباط مغز با عضلات خواهد شد. متأسفانه فلج مغزی نیز در گروه بیماری های شایع مغز و اعصاب کودکان است. این بیماری معمولاً با سفتی عضلاتی با نام اسپاستیسیتی همراه خواهد بود. جامعه آماری کودکان مبتلا به این بیماری به صورتی است که از هر 1000 کودک 3 نفر به آن مبتلا می‌شود و متأسفانه تا بزرگسالی نیز این بیماری را با خود همراه خواهد داشت. بیماری CP سه مدل مختلف دارد که به شرح زیر است:
- فلج مغزی اسپاستیک: این نوع از شایع‌ترین نوع بیماری CP است و در آن عضلات در برابر تلاش برای حرکت دادن پا مقاومت می‌کنند.
- فلج مغزی دیستونیک (آتتوئید) : در این نوع از فلج مغزی عضلات ماهیتی سفت‌وسخت داشته و حرکات آن‌ها غیرقابل‌کنترل و بی‌هدف است. این حرکات اغلب در بازوها و پاها مشاهده خواهد شد.
- فلج مغزی آتاکسیک: آتاکسی به عدم هماهنگی در کنترل عضلات گفته می‌شود. در این شرایط به نظر می‌رسد که کودک دست‌وپا چلفتی است، اما مشکل اصلی عدم توانایی در هماهنگی عضلات خواهد بود.
متأسفانه علت اصلی این بیماری هنوز به‌درستی شناخته‌نشده است، اما محققان بر این باورند که فشار زیاد یا مشکلاتی که در نوزادی و قبل از تولد به وجود آمده می‌توان محرکی برای این بیماری باشد.
در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما روش‌های فیزیکی متفاوتی برای کنترل و بهبود شرایط کودک وجود دارد. بله بسیار ناراحت‌کننده خواهد بود که کودکی از سنین پایین تا بزرگسالی با این بیماری دست‌وپنجه نرم کند به همین دلیل CP در گروه ببیماری های شایع مغز و اعصاب کودکان قرار دارد.
صرع و تشنج
بیماری صرع مستقیماً از اخلال در سیستم عصبی نشاءت می‌گیرد. این بیماری به دلیل جامعه آماری بالایی از مبتلایان در گروه بیماری های شایع مغز و اعصاب کودکان قرارگرفته است. صرع باعث تشنج در کودکان می‌شود به همین خاطر باید توجه داشته باشید که هرگونه تشنج ناشی از صرع نخواهد بود.
علل ابتلا به بیماری صرع می‌تواند متفاوت باشد، اما علل مهم و بالقوه‌ای وجود دارد که ریسک ابتلا به این بیماری را به‌شدت بالا می‌برد. در ادامه به این علل اشاره‌کرده‌ایم:
- تب و تشنج ناشی از تب
- خونریزی مغزی به دلیل ضربه یا آسیب‌های واردشده به سر در زمان تولد
- کمبود اکسیژن در زمان تولد
- ناهنجاری‌های مغزی و بیماری‌های خود ایمنی
- تومور مغزی
- عفونت مخصوصاً عفونت‌های شدید که منجر به تب می‌شود
- مصرف مواد مخدر یا مشروبات الکلی درزمانی که مادر باردار بوده است.
اغلب بعد از تشخیص بیماری صرع در صورت امکان تلاش برای رفع علل به وجود آورنده خواهد شد. پس‌ازآن داروهایی برای کنترل و کاهش تشنج‌های ناشی از بیماری صرع تجویز خواهد شد.
آنسفالیت
آنسفالیت مغزی در کودکان ناشی از فشار واردشده به بافت مغزی در اثر تورم یا عفونت است. عامل اصلی به وجود آورنده بیماری ویروسی است که عفونت‌های ویروسی را نیز به همراه دارد. این بیماری باید به‌سرعت تشخیص داده‌شده و درمان شود؛ چراکه در صورت بی‌توجهی آسیب واردشده به مغز می‌تواند دائمی‌شود و عملکرد آن را با اخلال دائمی مواجه کند. همان‌طور که گفته شد این بیماری نیاز به درمان سریع دارد. پس هرگونه طب یا رفتار غیرمعقول از کودک را جدی گرفته و سریع به بهترین متخصص مغز و اعصاب کودکان مراجعه کنید. خوشبختانه این بیماری درمان‌های دارویی مشخصی دارد و درصورتی‌که به‌سرعت شناسایی شود طول درمان نیز کوتاه خواهد بود.
آسیب به مغز و ضربه‌مغزی
ازآنجایی که کودکان دائم در حال جنب‌وجوش و تکاپو هستند، ممکن است براثر یک حادثه ضربه‌ای به سر آن‌ها وارد شود به همین دلیل ضربه‌مغزی نیز یکی از بیماری های شایع مغز و اعصاب کودکان است. ضربه به سر می‌تواند مراتب مختلفی داشته باشد که شامل ضربه بدون علائم خارجی مثل کبودی اما آسیب‌های داخلی، ضربه سطحی و آسیب جزئی به پوست سر، ضربه‌های محکم به همراه علائم خارجی مثل شکستگی سر است.
در صورت مشاهده هرگونه ضربه به سر بهتر است پزشک را سریعاً برای معاینه نزد پزشک ببرید. پزشک بعد از معاینه می‌تواند تشخیص دهد که ضربه واردشده به سر خطرناک یا به‌صورت سطحی ضربه‌ای به سر واردشده است.
اگر احیاناً در زمان شیطنت کودک در محل حضور نداشتید و از ضربه وارد آمده به سر خبر نداشتید، اما ناگهان یکی از علائم زیرا در کودک دید احتمال وارد شدن ضربه را بدهید و به کلینیک مغز و اعصاب مراجعه کنید.
- از دست دادن هوشیاری
- سردرد یا احساس فشار به سر
- ناتوانی در یادآوری خاطرات گذشته که قبلاً آن‌ها را به یاد می‌آورد
- حالت تهوع یا استفراغ
- سردرگمی یا ناتوانی در بیان صحیح کلمات
- عدم توانایی در حفظ تعادل یا مشکلات بینایی ناگهانی
- خواب‌آلودگی یا ناتوانی در بیدار شدن
جمع‌بندی
کودکان گل‌های باغ زندگی والدینشان هستند. حفظ سلامت و تندرستی آن‌ها بخشی از وظایف والدین به‌حساب می‌آید. یکی از بیماری‌های که کودک ممکن است با آن مواجه شود مشکلات مغزی است. در این مقاله به معرفی بیماری های شایع مغز و اعصاب کودکان پرداختیم و علائم هر بیماری را بیان کردیم. درصورتی‌که هرکدام از علائم را در کودک خود مشاهده کردید سریعاً او را نزد کلینیک مغز و اعصاب کودکان ببرید.
