با توجه به اینکه امروزه شاهد آمار قابل توجهی از ابتلا به بیماری ام اس هستیم، شاید یکی از نگرانیهای جامعه امروز پاسخ به این سوال باشد که چه کسانی به ام اس مبتلا میشوند؟ ایدههای زیادی در مورد افرادی که احتمال ابتلا به بیماری ام اس در آنها زیاد است، وجود دارد. محققان عواملی را شناسایی کردهاند که ممکن است با خطر ابتلا به ام اس مرتبط باشد. اما این عوامل چه هستند؟ برای پاسخ به این پرسشها همراه ما باشید.
حدود 400000 نفر در ایالات متحده، مبتلا به بیماری ام اس یا مالتیپل اسکلروزیس هستند که نوعی بیماری خودایمنی و التهاب سیستم عصبی است. تصور میشود که این بیماری بیش از 2.1 میلیون نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار دهد. در حالی که این بیماری مسری یا مستقیماً ارثی نیست، اما اپیدمیولوژیستها که کار مطالعه الگوهای بیماری را بر عهده دارند، عواملی را در توزیع بیماری ام اس در سراسر جهان شناسایی کردهاند که در نهایت ممکن است به تعیین علل بیماری کمک کند. این عوامل شامل: محیط زندگی و جغرافیا، جنسیت، سابقه خانوادگی، ژنتیک و سن است. درک علل این بیماری، به محققان کمک میکند تا راههای موثرتری برای درمان آن پیدا نمایند و در نهایت بیماری را درمان یا حتی از بروز آن جلوگیری کنند.
عوامل ابتلا به بیماری ام اس
محیط زندگی و جغرافیا
به طورکلی، بیماری ام اس در مناطق جغرافیایی که دورتر از خط استوا قرار دارند، شایعتر است. با این حال، سرعت شیوع ممکن است به طورقابل توجهی در میان گروههایی که در منطقه استوا زندگی میکنند، متفاوت باشد. محققان در حال بررسی این موضوع هستند که آیا قرار گرفتن در معرض نور خورشید و میزان ویتامین D بدن میتواند تأثیر حافظتی بر این بیماری در افرادی که نزدیکتر به خط استوا زندگی میکنند داشته باشد یا خیر؟
اگر تعداد بسیار بالایی از موارد ام اس، در یک دوره زمانی خاص و یا در یک منطقه خاص رخ دهد، مورد توجه محققان خواهد بود. زیرا ممکن است سرنخهایی از عوامل خطرزای محیطی یا ژنتیکی ارائه دهند که بتواند از علل این بیماری یا جزو عوامل محرک آن محسوب شوند. اما تاکنون شواهد روشنی مبنی بر وجود هیچ عامل مسبب یا محرکی در این بیماری ارائه نشده است.
جنسیت
مطالعات اخیر نشان میدهد که بیماری ام اس در زنان به میزان 3 برابر شایعتر از مردان است. این بدان معنی است که هورمونها ممکن است نقش مهمی در تعیین احتمال ابتلا به ام اس داشته باشند. اگر یک بیماری، زنان را بیشتر از مردان تحت تأثیر قرار دهد، دانشمندان هورمونها و سایر عوامل زنانه از قبیل هورمونهای جنسی تستوسترون و استروژن را بررسی میکنند. تحقیقات نشان داده است که قبل از بلوغ تفاوت ناچیزی بین پسران و دختران در میزان ابتلا به بیماری ام اس وجود دارد، اما این روند پس از بلوغ و در بزرگسالان تغییر میکند و زنان بیشتری را در نوجوانی و بزرگسالی تحت تاثیر قرار میدهد.
سابقه خانوادگی
تحقیقات نشان داده است که بیماری ام اس در اکثر گروههای قومی، از جمله آمریکاییهای آفریقایی تبار، آسیاییها و اسپانیاییها رخ میدهد، اما در میان سفیدپوستان اروپایی تبار شمالی شایعتر است. میزان حساسیت در میان این گروههای قومیتی متفاوت است. مواردی از ام اس که در مناطق جغرافیایی با آب و هوای یکسان و حتی نژادهای یکسان رخ میدهد، حاکی از این موضوع است که جغرافیا، قومیت و سایر عوامل به نحوی پیچیده با یکدیگر در تعامل هستند.
ژنتیک
ام اس، بیماری ارثی محسوب نمیشود، یعنی مستقیماً از والدین به فرزندان منتقل نمیگردد. حدود 200 ژن شناسایی شده است که هرکدام نقش کمی در خطر کلی ابتلا به ام اس دارند. در جمعیت عمومی، احتمال ابتلا به بیماری ام اس حدود 1 در 1000-750 است، اما، این خطر در فردی که یکی از بستگان نزدیک (والد، خواهر و برادر، فرزند) مبتلا به این بیماری داشته باشد، به 1 در 40 افزایش خواهد یافت. در خانوادههایی که چند فرد مبتلا به ام اس وجود داشته باشد، خطر ابتلا به این بیماری بیشتر است. حتی اگر دوقلوهای همسان ساختار ژنتیکی یکسانی داشته باشند، خطر ابتلا در آنها تنها 1 در 4 است، به این معنی که برخی از عوامل، غیر از ژنتیک در این بیماری دخیل هستند.
سن
اگرچه بیماری ام اس در خردسالان و افراد مسن نیز مشاهده میشود اما اکثراً این بیماری در محدوده سنی20 تا 50 سالگی تشخیص داده میشود. مطالعه این بیماری در گروههای سنی مختلف میتواند به دانشمندان کمک کند تا علت بیماری ام اس را تعیین کنند و توضیح دهند که چرا سیر بیماری از فردی به فرد دیگر متفاوت است. سؤالات مهم این است: چرا این بیماری در برخی از کودکان زودهنگام ظاهر میشود؟ چرا این بیماری در افرادی که پس از 50 سالگی تشخیص داده میشود، روند پیشروندهتری دارد و در درجه اول بر توانایی راه رفتن آنها تأثیر میگذارد؟
علت اصلی بیماری ام اس هنوز کشف نشده است. هرچند، این بیماری با برخی از عوامل خطر از جمله سیگار کشیدن و استرس مرتبط است؛ اما مطالعات بیشتر، نقش هورمونهای زنانه، ویتامین D، التهاب و حتی چاقی را نیز در این بیماری دخیل میدانند. همچنین نقش برخی از ویروسها و باکتریها نیز در ارتباط با ام اس در حال بررسی است. یافتههای تحقیقاتی نشان میدهد که عفونت قبلی با ویروس اپشتین بار (EBV) ، ویروسی که باعث نوعی بیماری عفونی به نام مونونوکلئوز در کودکان میشود، میتواند در خطر ابتلا به ام اس نقش داشته باشد. در ادامه، به توضیح چند مورد از دیگر عوامل خطر ام اس میپردازیم:
کمبود ویتامین D
همانطور که گفته شد، افرادی که دورتر از خط استوا زندگی میکنند، به دلیل آنکه کمتر در معرض نور خورشید هستند، بیشتر در خطر ابتلا به بیماری ام اس قرار دارند. از طرف دیگر سطوح بالای ویتامین D نیز در بیماران مبتلا به ام اس خطرناک است. در مواردی که میزان ویتامین D در افراد مبتلا به ام اس طبیعی نیست ولی عود بیماری در آنها کمتر است، میتواند عوامل دیگری از جمله ورزش کردن با این موضوع مرتبط باشد. معمولاً بیمارانی که در فضای باز ورزش میکنند، ویتامین D بیشتری جذب میکنند، اما انجام ورزش و فعالیت بدنی میتواند علائم ام اس را کاهش دهد. ممکن است مصرف مکملهای ویتامین D بتواند به کاهش تعداد عود در بیماران مبتلا به نوع عودکننده- فروکشکننده بیماری ام اس موثر باشد.
افراد چاق و دارای چربی شکمی
وزن چگونه میتواند بر شانس ابتلای افراد به بیماری ام اس تاثیر بگذارد؟ التهاب در ام اس نقش دارد و چاقی نیز با التهاب مرتبط است. افزایش بروز ام اس در زنان میتواند مربوط به چربی بدن باشد. زنان به طور معمول چربی بیشتری را در بدن خود نسبت به مردان حمل میکنند و میزان چاقی در زنان نیز بالاتر است. چربی شکم، به ویژه، با افزایش التهاب همراه است. محققان معتقدند مواد شیمیایی التهابی در بدن زنان با مردان متفاوت است و تمرکز بر روی این مواد ممکن است سرنخهایی در مورد اینکه چرا زنان بیشتر تحت تأثیر ام اس قرار میگیرند، ارائه دهد.
هورمونهای زنانه، بارداری و زایمان
بارداری میتواند بر بهبودی و عود بیماری ام اس تأثیر داشته باشد. برخی از زنان مبتلا به ام اس ممکن است در دوران بارداری، متوجه کاهش علائم خود شوند و یا پس از زایمان علائم آنها تشدید یابد. این موضوع به دلیل تغییرات هورمونهای زنانه در بدن است. هنوز علت دقیق این موضوع که چرا بیماری ام اس در زنان شایعتر از مردان است، مشخص نشده است. زنان مبتلا به ام اس میتوانند نوزادان سالمی به دنیا بیاورند، اما باید مراقب خطرات این بیماری در کودکان خود باشند. بر این اساس، اهمیت فعال نگهداشتن کودکان و داشتن وزن مناسب برای کاهش خطر ابتلا به ام اس در کودکانی که از مادران مبتلا به این بیماری متولد میشوند، ضروری است.
استرس
استرس، نقش مهمی در ابتلا به بسیاری از بیماریها از جمله بیماری ام اس، افسردگی و سایر بیماریهای روحی و روانی دارد. تحقیقات نشان داده است که عدم کنترل استرس و فشارهای روحی میتواند ارتباط مستقیمی با بروز ام اس داشته باشد.
سیگار کشیدن
به طورکلی، سیگار کشیدن از جمله مواردی است که در ابتلا به بسیاری از بیماریها نقش دارد. تحقیقات نشان داده است که مصرف دخانیات از جمله سیگار کشیدن میتواند خطر ابتلای افراد به بیماری ام اس را افزایش دهد و حتی موجب تسریع روند بیماری گردد.
در این مطلب، به این موضوع که چه کسانی ممکن است به بیماری ام اس مبتلا شوند، صحبت شد. نقش ژنتیک، جغرافیا، سن، جنسیت و سابقه خانوادگی در این امر موثر است. همچنین به نقش سایر عوامل موثر از جمله کمبود ویتامین D، چاقی، بارداری، مصرف سیگار و… اشاره شد. در پایان باید به این نکته اشاره شود که شاید در مناطق خاصی، تعداد افراد مبتلا به ام اس بیشتر باشد؛ اما این مطلب میتواند به این معنی باشد که در این منطقه، افراد زیادی با ژنتیک مشابه وجود دارند. در نتیجه، این افراد میتوانند ژنهایی را به اشتراک بگذارند که احتمال ابتلا به اماس را افزایش میدهند. کلام آخر اینکه ترکیبی از ژنتیک و مکان میتواند در این بیماری موثر باشد؛ اما هنوز علت اصلی این بیماری مشخص نشده است و درمان در اسرع وقت، بهترین گزینه درمانی محسوب میشود.
