تقریبا همه ما میدانیم که لکنت چیست و احتمالا در طول زندگی با افرادی که دچار این عارضه هستند برخورد کردهایم. اگر این مشکل در شما یا اطرافیانتان وجود داشته باشد، ممکن است به اطلاعات بیشتری در مورد آن نیاز داشته باشید. لکنت یک بیماری نیست و در دسته اختلالهای گفتاری قرار میگیرد. متاسفانه بسیاری از افراد به دلیل ناآگاهی از این اختلال آن را به عنوان یک نقطه ضعف ببینند و این موضوع میتواند به صورت مستقیم بر اعتماد به نفس فرد تاثیر گذار باشد. مهمترین اقدام برای مقابله با این اختلال در قدم اول آگاهی و کسب اطلاعات علمی مهم در مورد آن است. به همین دلیل تصمیم گرفتیم تا در این عنوان به طور مفصل در مورد دلایل بروز لکنت، راههای درمان و زندگی با آن صحبت کنیم.
لکنت چیست؟
علائم کشمکش و تنش ممکن است با این وقفهها در گفتار همراه باشد. شدت لکنت را میتوان به خفیف، متوسط و شدید دسته بندی کرد. زمانی که کودک تازه شروع به صحبت میکند، وجود این اختلال معمولا رایج است و در پسران سه تا چهار برابر بیشتر از دختران اتفاق میافتد. در برخی مواقع به مرور زمان به خودی خود برطرف میشود. با این حال، این مشکل برای برخی از افراد همچنان ادامه دارد و بسیاری به دنبال کمکهای حرفه ای مانند گفتار درمانی هستند.
علت بروز لکنت چیست؟
نظریهها و باورهای رایج زیادی در مورد علت لکنت زبان وجود دارد. با این حال، با وجود تحقیقات علمی قابل توجه، علت اصلی این اختلال همچنان یک راز باقی مانده است. تنها چیزی که در حال حاضر در مورد این که علت لکنت چیست میتوان گفت، این است که لکنت به احتمال زیاد به دلیل برخی مشکلات در پردازش عصبی نواحی مغز اتفاق میافتد که از تولید گفتار پشتیبانی میکنند. به عبارت دیگر، افراد مشکلی را به ارث میبرند که در آن ماهیچههای گفتاری کاری را که باید انجام نمیدهند. با این حال، در حال حاضر به طور قطع مشخص نیست که ژنتیک در این مشکل چه نقشی دارد و ماهیت دقیق مشکل در پردازش گفتار عصبی مشخص نیست.
به طور خلاصه، تصور میشود که لکنت یک اختلال جسمانی است و عوامل روانی نقش چندانی در ایجاد آن ایفا نمیکنند. با این وجود، عوامل روانشناختی مانند اضطراب یا استرس در صورتی که تا اواخر دوران کودکی و نوجوانی ادامه پیدا کند، میتواند مشکل را پیچیده کند.
انواع لکنت
با دانستن این که لکنت چیست، به سراغ معرفی انواع آن میرویم. به طور کلی لکنت میتواند به تدریج شروع شود، در طول زمان ایجاد شود یا به طور ناگهانی بروز پیدا کند. با توجه به این مسئله میتواند این اختلال را در چند گروه دسته بندی کرد:
لکنت رشدی
این نمونه شایعترین نوع در کودکان است و معمولاً بین 2 تا 5 سالگی اتفاق میافتد. نوع رشدی اغلب زمانی اتفاق میافتد که تواناییهای گفتاری و زبانی کودکان قادر به پاسخگویی به خواستههای کلامی آنها نباشد.
لکنت نوروژنیک
لکنت نوروژنیک ممکن است پس از سکته مغزی یا آسیب مغزی رخ دهد. این به دلیل مشکلات سیگنال بین مغز و اعصاب و عضلات درگیر در گفتار ایجاد میشود. در این شرایط متخصص مغز و اعصاب میتواند با روشهای درمانی عارضه را کنترل کند.
لکنت با منشا روانی
این نوع که البته فراوانی آن نسبت به دو گروه قبل کمتر است، ممکن است پس از ضربه عاطفی اتفاق بیفتد یا با مشکلاتی در تفکر و استدلال همراه باشد.
علائم شایع لکنت چیست؟
همانطور که گفتیم، لکنت با تکرار کلمات، صداها یا هجاها و اختلال در سرعت عادی گفتار بروز پیدا میکند. به عنوان مثال شخص ممکن است در تلفط برخی حروف بی صدا مثل “م”، “ت”، “ل” و… مشکل داشته باشد. این مشکل به خودی خود فقط با مشکل در تلفظ بروز پیدا میکند؛ اما استرس و اضطراب ناشی از آن و همچنین ترس از مورد تمسخر قرار گرفتن ممکن است علائمی را به آن اضافه کند که شامل موارد زیر است:
- مشکلات عصبی مانند تیکهای صورت، لرزش لب، پلک زدن بیش از حد و تنش در صورت و بالاتنه
- ناامید شدن در زمان برقرار ارتباط
- تردید و مکث در آغاز صحبت
- خودداری از حرف زدن
- تکرار کلمات
- تنش در صدا
- افزایش لکنت در هنگام خستگی، هیجان یا استرس
نکته مهم این است که صحبت در رویدادهای اجتماعی و محیطهای پر استرس میتواند احتمال لکنت زبان را افزایش دهد. علاوه بر این سخنرانی در جمع برای این افراد میتواند به شدت چالش برانگیز باشد.
چه عواملی ریسک لکنت را افزایش میدهند؟
در قسمت «علت لکنت چیست؟» عنوان کردیم که هنوز منشا و دلیل اصلی بروز این اختلال مشخص نشده است. با این وجود برخی از شرایط میتواند ریسک ابتلا را افزایش دهند.
- سابقه خانوادگی: بسیاری از افرادی که دارای این اختلال گفتاری هستند یکی از اعضای نزدیک خانواده آنها دچار لکنت زبان است. طبق آمارها حدود 2 نفر از هر 3 نفر مبتلا دارای سابقه خانوادگی هستند.
- سن شروع لکنت: کودکی که قبل از 3.5 سالگی دچار این اختلال است، در آینده کمتر احتمال دارد به آن مبتلا شود. بنابراین هرچه لکنت زودتر شروع شود، احتمال ادامه طولانی مدت آن کمتر است.
- جنسیت: احتمال بروز این اختلال در طولانی مدت در بین پسران سه تا چهار برابر بیشتر از دختران است.
درمان لکنت
بسیار مهم است که بدانیم درمان لکنت چیست و آیا به طور کلی میتوان آن را برطرف کرد یا خیر. در پاسخ باید بگوییم که بسته به منشا بروز، روش درمان نیز ممکن است متفاوت باشد. اغلب افراد با استفاده از روشهای گفتار درمانی، آن را کنتر میکنند. اما همانطور که عنوان کردیم در انواعی مانند لکنت نوروژنیک به مداخله یک متخصص مغز و اعصاب نیاز است که شاید کمتر به آن پرداخته شده است. با توجه به اهمیت درمان این نوع از اختلالات در ادامه بیشتر در مورد لکنت نوروژنیک و درمان آن صحبت میکنیم.
لکنت نوروژنیک چیست؟
در قسمتهای قبل به طور خلاصه در مورد این نوع صحبت کردیم. ناروانی نوروژنیک عمدتاً به دلیل آسیب به سیستم عصبی مرکزی (CNS) است. تحقیقات میتواند این عارضه را با چندین ناحیه و انواع آسیبهای مغزی مرتبط کند. عوامل موثر در پیدایش این مشکل عبارتند از:
- ضربه به سر
- حوادث عروقی مغز (سکته مغزی)
- حملات ایسکمیک (قطع موقت جریان خون به مغز)
- کیستها، تومورها و یا سایر نئوپلاسمها
- آنسفالیت، مننژیت، ایدز یا سندرم گیلن باره
- بیماریهای دژنراتیو مغز یا سیستم عصبی مانند پارکینسون، ALS یا ام اس
- سابقه مصرف دارو یا عوارض جانبی داروهای تجویز شده
در بیشتر موارد، لکنت نوروژنیک در کسانی رخ میدهد که در گذشته مشکل گفتاری نداشتهاند. این عارضه افراد را در هر سنی تحت تاثیر قرار میدهد اما شیوع آن در افراد سالمند بیشتر است.
درمان لکنت نوروژنیک
برای درمان این نوع، نیاز به مداخله یک گفتار درمان است. با این حال مداخله این افراد به تنهایی کافی نیست. یکی از نشانههای لکنت عصبی این است که همان فرد قبل از حادثه یا حادثه یا تظاهر بیماری، گفتار روان داشته است. بنابراین درمان این مشکل پیش از هر چیز نیاز به تشخیص توسط متخصصین مغز و اعصاب دارد. پزشک متخصص سابقه فرد، اختلالات ارتباطی و وضعیت پزشکی او را بررسی میکند تا برای درمان اقدام مناسب را انجام دهد. به طور کلی روشهای درمانی زیر پیشنهاد میشود:
- درمانهای غیردارویی شامل بازخورد شنیداری تاخیری (DAF) است که ریتم گفتار را کاهش میدهد تا عملکرد را بهبود بخشد.
- بازخورد شنوایی تغییر یافته فرکانس (FAF) تکنیک دیگری است که از اعوجاج صدا برای ایجاد «احساس» استفاده میکند که شخص دیگری صحبتهای گوینده را با صدای دیگری بیان میکند.
- پوشاندن بازخورد شنیداری (MAF) یکی دیگر از تکنیکهای غیردارویی است که نویز خارجی را به صدای گوینده اضافه میکند تا گوینده دیگر نتواند صدای او را بشنود.
با همه این شرایط، درمان علت (تروما، ضایعه یا اختلال در مسیرهای عصبی در CNS) میتواند لکنت نوروژنیک را در بزرگسالان میانسال تسکین دهد.
چه زمانی باید به متخصص مراجعه کرد؟
به طور کلی مداخله زودهنگام در روند درمان بسیار موثر است. برای شناسایی این که منشا لکنت چیست، بهتر است از یک متخصص مغز و اعصاب در کلینیک مغز و اعصاب کمک گرفت. در بسیاری از موارد، متخصص ممکن است شما را به یک آسیب شناس گفتار، که به عنوان گفتار درمانگر نیز شناخته میشود، ارجاع دهد. در موارد زیر بهتر است سریعا به پزشک مراجعه کنید:
- لکنت با گذشت زمان بدتر میشود.
- هنگام صحبت کردن حرکات بدن یا صورت انجام میدهند.
- گفتار تنش دارد.
- فرد فعالانه از موقعیتهایی که نیاز به صحبت کردن دارند، اجتناب میکند.
- لکنت پس از 5 سالگی کودک شما ادامه مییابد.
تاثیر لکنت بر زندگی روزمره
اثرات روانی اجتماعی لکنت چیست؟ لکنت ممکن است در تعاملات اجتماعی افراد تداخل داشته باشد و ممکن است منجر به ایجاد اضطراب اجتماعی شود. اضطراب اجتماعی میتواند به طور جدی بر زندگی روزمره تأثیر بگذارد. به طور جدیتر، مشخص شده است که بزرگسالانی که برای کمک به درمان لکنت خود به کلینیکهای گفتار مراجعه میکنند، به شدت در معرض خطر ابتلا به بیماری به نام اختلال اضطراب اجتماعی هستند. اختلال اضطراب اجتماعی یک مشکل روانشناختی ناتوانکننده است که شامل ترس مداوم و بیش از حد از تحقیر، خجالت و ارزیابی منفی در موقعیتهای اجتماعی یا مبتنی بر عملکرد یا هنگام صحبت در مقابل دیگران است. معمولاً کودکان در مدرسه در سنین 7 تا 12 سال، هنگام پاسخ دادن به سؤالات یا خواندن با صدای بلند در کلاس، احساس خجالت میکنند.
همه اینها به اهمیت شروع روند درمان اشاره دارد. افرادی که بر اساس مشکلات عصبی و ناگهانی با این مشکل رو به رو میشوند، ممکن است سختتر با این مسئله کنار بیایند. مراجعه به متخصص مغز و اعصاب به عنوان خط اول درمان و پس از آن شرکت در جلسات گفتار درمانی و تراپی میتوانند موثر باشند.
آیا لکنت، عصبی است؟
یکی از رایجترین سوالاتی که در مورد این مشکل پرسیده میشود این است که آیا منشا لکنت به طور کلی عصبی است یا خیر؟ پاسخ بله است، در واقع با اطلاعاتی که در دست داریم، مشخص میشود که این عارضه با تفاوتهایی در عملکرد عصبی و ساختار عصبی مرتبط است. طبق تحقیقات عصب شناسی این مشکل تا حدی به عملکرد عصبی فرد وابسته است؛ اما با این حال که دانستن زمینههای عصبی مهم است، اما همه چیز را توضیح نمیدهد. به عنوان مثال، ما هنوز به طور کامل درک نمی کنیم که چرا این تفاوتهای عصبی منجر به اختلال در تولید گفتار میشود و نقطه آغاز لکنت چیست.
یکی از مهمترین دستاوردهای درک منشاء عصبی این اختلال این است که به ما کمک میکند تا تشخیص دهیم که لکنت نتیجه انجام کار اشتباهی نیست. این عارضهای است که از مغز ناشی میشود و فرد دخالتی در بروز آن ندارد. درمانهای عصبی برای برطرف کردن این اختلال ممکن است موثر باشند. با این وجود این به مفهوم ساده انگاری جلسات گفتار درمانی نیست.
نحوه برخورد با فرد دچار لکنت چیست؟
تا اینجا در مورد دلایل پزشکی و درمانهایی که برای افراد مبتلا به این اختلال وجود دارد، صحبت کردیم. با این وجود تا زمانی که فرهنگ درستی برای برخورد با این افراد وجود نداشته باشد، نمیتوان زیاد به شیوههای بهبود عملکرد آنها امیدوار بود. به همین علت تصمیم داریم تا در پایان چند نکته مهم در برخورد با این بیماران را عنوان کنیم.
گاهی اوقات، شنونده هر زمان که شخص در تلفظ دچار مشکل میشود، نگاهش را برمیگرداند، سعی میکند با تکمیل کلمات یا عبارات از دست رفته به او کمک کند یا به سادگی از افرادی که لکنت دارند دوری میکند. لازم به یادآوری است که فردی که لکنت دارد میخواهد مانند دیگران ارتباط برقرار کند. مهم است که روی گوینده تمرکز کنید و به اطلاعاتی که او میفرستند گوش دهید تا اینکه چگونه صحبت میکند.
نتیجه گیری و جمع بندی
در این مقاله که با معرفی مفهوم لکنت چیست نوشته شد، متوجه شدیم که لکنت زبان باعث ایجاد اختلال در گفتار میشود که ممکن است باعث طولانی شدن یا تکرار کلمات و هجاها توسط شخص شود یا از تلفظ کلی کلمات جلوگیری کند. این اختلال در کودکانی که هنوز مهارتهای گفتاری و زبانی خود را توسعه میدهند رایج است، اما میتواند تا بزرگسالی ادامه یابد. یک فرد ممکن است به دنبال آسیب به سیستم عصبی مرکزی خود دچار لکنت شود و برخی از شرایط روانی میتواند علائم موجود را بدتر کند.
