درمان بی خوابی

یکی از آزاردهنده‌ ترین مشکلاتی که می‌تواند کیفیت زندگی ما را تا حد زیادی تحت تاثیر قرار دهد، خواب نامناسب است. مشکلات خواب ممکن است در مقاطع مختلف زندگی برای هر یک از ما اتفاق بیفتد. با این حال در بسیاری از موارد نیاز به درمان بی‌خوابی وجود دارد تا از مشکلات و پیامد‌های ناشی از آن جلوگیری شود. این روند درمان نباید به صورت خودسرانه با مصرف دارو‌های مختلف انجام شود؛ بلکه باید در این باره ابتدا با پزشک متخصص مغز و اعصاب مشورت کرد و در صورت نیاز درمان را آغاز کرد. با توجه به اهمیت این مسئله در این عنوان تصمیم گرفتیم تا نکات مهمی را در مورد درمان بی‌خوابی عنوان کنیم.

منظور از بی‌خوابی چیست؟

بی‌خوابی یک اختلال خواب است که در آن افراد قادر به به خواب رفتن یا خواب ماندن نیستند. اکثر افراد در مقاطعی از زندگی خود این مشکل را تجربه می‌کنند و طبق آمار‌ها از هر 10 نفر یک نفر ممکن است با مشکلات ناشی از این عارضه دست و پنجه نرم کند. بی‌خوابی می‌‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• مشکل در خوابیدن
• بیدار شدن در طول خواب شبانه و داشتن مشکل در به خواب رفتن
• خیلی زود بیدار شدن
• عدم احساس شادابی بعد از بیدار شدن
• برخی افراد ممکن است هر سه مورد را تجربه کنند.

 

اغلب مشکلات خواب موقتی هستند و در مدت کوتاهی به دلایل مختلف از جمله استرس و اضطراب بروز پیدا می‌کنند. با این وجود اختلال بی‌خوابی مزمن ممکن است مدت‌ها به طول بیانجامد و فرد را درگیر کند. اگر فرد بیش از سه ماه دچار این مشکلات باشد، باید برای درمان بیخوابی اقدام کند. ممکن است علت اصلی بی‌خوابی مشکلات زمین‌های دیگر باشد؛ بنابراین اگر بیمار دارای اختلال پزشکی، عصبی و… است، ابتدا باید این اختلال را درمان کرد.

 

علائم بی خوابی

پیش از آن که برای درمان بی‌خوابی اقدام کنیم، لازم است تا نشانه‌‌ها و علائم آن را بشناسیم تا بتوانیم شدت آن را تشخیص دهیم. با این وجود افراد ممکن است انواع مختلفی از این عارضه را تحمل کنند که البته علائم در آن‌ها متفاوت خواهد بود. بی‌خوابی می‌‌تواند منجر به علائم زیر در طول روز شود:

• سردرد تنشی
• احساس خستگی یا خواب آلودگی بیش از حد برای انجام فعالیت‌‌های عادی
• حافظه و تمرکز ضعیف
• نگران خوابیدن
• احساس تحریک پذیری یا بدخلقی
• بیش فعال بودن، پرخاشگر یا تکانشی بودن
• از دست دادن علاقه به انجام کار‌ها
• کاهش انرژی و انگیزه
• احساس خواب آلودگی هنگام نشستن آرام

علل بی‌خوابی

خط مقدم درمان بی‌خوابی، پیدا کردن علت بروز آن است. در زیر برخی از علت‌‌های این عارضه را عنوان می‌کنیم.

• مصرف موادی از جمله کافئین، نیکوتین، الکل، آمفتامین‌‌ها و برخی از دارو‌های تجویزی
• استرس، ناشی از کار یا مشکلات مالی، مسائل مربوط به رابطه یا غم و اندوه
• مسائل پزشکی، به ویژه شرایطی که باعث درد، تغییرات هورمونی (مانند گرگرفتگی و تعریق شبانه در دوران یائسگی) و مشکلات تنفسی، ادراری یا گوارشی می‌‌شود.
• مشکلات سلامت روان. بی‌خوابی می‌‌تواند نشانه ای از اضطراب، افسردگی یا سایر اختلالات باشد.
• اختلالات خواب، از جمله آپنه انسدادی خواب، اختلالات ریتم شبانه روزی ناشی از الگو‌های خواب نامنظم، سندرم پا‌های بی قرار و حرکت دوره ای اندام
• مرحله زندگی؛ افراد مسن بیشتر در معرض بی‌خوابی هستند.
• ساعات کاری؛ افرادی که در شیفت‌‌های مختلف کار می‌‌کنند اغلب به خوبی آن‌هایی که در طول روز کار می‌‌کنند، نمی‌خوابند.

 

انواع بی‌خوابی

برای آن که پزشک بتواند رویکرد بهتری در روند درمان بی‌خوابی به کار بگیرد، بهتر است که در ابتدا انواع بی‌خوابی را بشناسیم. بی‌خوابی اولیه و ثانویه راهی برای طبقه بندی بی‌خوابی بر اساس علت آن است. بی‌خوابی اولیه مستقل از سایر تشخیص‌‌ها رخ می‌‌دهد، در حالی که بی‌خوابی ثانویه به مشکلات خواب اشاره دارد که به عنوان نشانه‌ای از وضعیت سلامت جسمی یا روانی دیگر ایجاد می‌‌شود.

 

به زبان ساده‌تر گاهی اوقات هیچ دلیلی برای بی‌خوابی وجود ندارد. به این بی‌خوابی اولیه می‌‌گویند و اما در شرایطی که یک دلیل مانند وضعیت سلامت عمومی، بیماری یا اختلال خواب وجود دارد. به آن بی‌خوابی ثانویه گفته می‌شود.

روش‌های درمان بی خوابی

اولین قدم در مدیریت و درمان بی‌خوابی، یادگیری عادات خواب سالم و تغییر هر عاملی در سبک زندگی است که ممکن است در ایجاد این مشکل نقش داشته باشد. با این حال روش‌های مختلفی برای مقابله با این معضل وجود دارد که هر یک را به صورت جداگانه بررسی می‌کنیم.

 

درمان بی‌خوابی با رعایت بهداشت خواب

مجموعه نکاتی وجود دارد که در اصطلاح پزشکی به آن بهداشت خواب گفته می‌شود. رعایت هر یک از این نکات می‌تواند به ما در بهبود وضعیت خواب کمک کند.

• سعی کنید هر روز در ساعت مشخصی به رختخواب بروید و از خواب بیدار شوید.
• زمان مناسبی را در رختخواب بگذرانید. بیش از 8 ساعت و نیم در رختخواب ماندن می‌تواند مشکلاتی را برای ما به همراه داشته باشد.
• مطمئن شوید که اتاق خواب شما از نظر دما، نور و… راحت است. به طور کلی یک اتاق خواب خوب باید ساکت و تاریک و دارای کنترل دما باشد.
• کافئین، نیکوتین و الکل را حذف کنید. یا حداقل آن‌ها را کاهش دهید.
• با ورزش منظم به درمان بی‌خوابی کمک می‌کنید.
• خواب روزانه را فراموش کنید.
• استفاده از موبایل یا تلویزیون را در اتاق خواب یا یک ساعت قبل از خواب کنسل کنید.
• قبل از خواب کاری آرامش بخش انجام دهید.
• تمرینات تنفسی، آرام سازی پیشرونده عضلات و مدیتیشن می‌‌توانند تکنیک‌‌های مفیدی قبل از خواب باشند.

درمان شناختی رفتاری برای بی‌خوابی

درمان شناختی رفتاری (CBT) معمولاً اولین خط درمان بی‌خوابی است؛ در صورتی که راهبرد‌های خواب و آرامش مؤثر واقع نشوند. این روش در واقع مبتنی بر این ایده است که نحوه فکر و عمل بر احساس شما تأثیر می‌‌گذارد و معمولاً توسط یک روانشناس ارائه می‌‌شود و می‌‌تواند به صورت فردی یا گروهی انجام شود. این روش برای انواع بی‌خوابی که در اثر افسردگی یا اضظراب اتفاق می‌افتند، به صورت موثر عمل می‌کند. این نوع درمان اغلب با دو رویکرد ارائه می‌شود:

• تغییر افکار و رفتارهایی که با خواب خوب تداخل دارند.
• ایجاد یک برنامه خواب که به تدریج به شما کمک می‌کند در طول زمان بیشتر بخوابید.

 درمان بی‌خوابی با دارو

در مورد بی‌خوابی مزمن که روش‌‌های دیگر کمکی به رفع آن نمی‌کند، پزشکان ممکن است دارو تجویز کنند. با این حال معمولا مصرف این نوع از دارو‌ها به صورت موقت توصیه می‌شود. پزشک متخصص مغز و اعصاب در کلینیک مغز و اعصاب برحسب مشکل هر بیمار، داروی مناسب را برای او تجویز می‌کند. مصرف بدون کنترل این دارو‌ها می‌تواند عوارضی به همراه داشته باشد. این عوارض می‌‌تواند شامل سرگردانی شبانه، بی قراری، خواب آلودگی بیش از حد، اختلال در تفکر، مشکلات تعادلی یا واکنش‌‌های آلرژیک باشد.

یکی از متداول‌ترین دارو‌هایی که برای درمان بی‌خوابی توسط پزشک تجویز می‌شود، ملاتونین است. ملاتونین هورمونی است که چرخه شب و روز بدن را کنترل می‌‌کند. می‌‌توان از آن به عنوان آرام بخش، برای ایجاد احساس خواب آلودگی یا تنظیم مجدد ساعت داخلی بدن استفاده کرد. بهترین زمان مصرف این دارو 1 ساعت قبل از خواب است.

درمان بی‌خوابی ناشی از مشکلات زمینه‌ای

اگر بی‌خوابی شما ناشی از یک بیماری زمینه‌ای مانند درد، تغییرات هورمونی، مشکلات گوارشی، مشکلات سلامت روان یا اختلالات خواب دیگری است، درمان این وضعیت باید بی‌خوابی شما را بهبود بخشد. اگر دارویی باعث بی‌خوابی می‌‌شود، پزشک ممکن است بتواند داروی دیگری به شما بدهد یا به شما کمک کند تا مصرف آن را کمتر کنید.

سایر درمان‌ها

• نور درمانی: استفاده از نور‌های روشن می‌‌تواند ساعت داخلی بدن را تغییر داده و خواب را بهبود بخشد.
• محدودیت خواب: این روش ساعات خواب شما را کاهش می‌‌دهد و باعث کم خوابی می‌‌شود. هنگامی که خواب بهبود یافت، ساعات خواب می‌‌تواند به حالت عادی بازگردد.

عوارض عدم درمان بی‌خوابی

بی‌خوابی درمان نشده می‌تواند باعث ایجاد طیفی از مشکلات شود که می‌‌تواند در طول روز رخ دهد و عملکرد طبیعی را با مشکل مواجه کند. برخی از این عوارض عبارتند از:

• تمرکز ضعیف
• اشتباه کردن یا فراموش کردن چیز‌ها
• اضطراب یا افسردگی
• سردرد تنشی
• علائم گوارشی
• خستگی بیش از حد می‌‌تواند خطر اشتباه یا تصادف را افزایش دهد. تحقیقات نشان داده است که کم خوابی شدید می‌‌تواند به اندازه الکل بر توانایی رانندگی تأثیر بگذارد.

آیا بی‌خوابی قابل درمان است؟

بله؛ خوشبختانه این مشکل قابل درمان است. اگرچه ممکن است روند آن آسان نباشد، زیرا درمان بی‌خوابی اغلب به معنای بهبود بهداشت خواب و ایجاد عاداتی است که برای خواب خوب مفید هستند و این موضوع نیازمند زمان و پشتکار است. اما به هر حال با کمک روش‌های پزشکی نوین می‌توان این مشکلات را حل کرد. تشخیص زودهنگام و مداخله برای درمان می‌تواند روند درمان را کوتاه‌تر کند.

 

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

همانطور که در ابتدا گفتیم،  بی‌خوابی یک اختلال شایع و در اغلب موارد موقتی است. اگر مشکل شما بیش از سه ماه ادامه یافت، بهتر است با پزشک مشورت کنید. همچنین اگر علائمی مانند بی قراری، خروپف شدید یا تغییر در خلق و خو را مشاهده می‌کنید، باید با یک بهترین متخصص مغز و اعصاب تهران مشورت کنید. در زمان مراجعه بهتر است در مورد تمام علائمی که تجربه می‌کنید، با پزشک خود صحبت کنید تا بتوانید بهترین روش درمان بی‌خوابی را از سوی پزشک دریافت نمایید.