خونریزی مغزی در کودکان و بزرگسالان

در مغز نیز مانند سایر اندام‌های بدن رگ‌های خونی وجود دارد و درصورتی که این رگ‌ها به هر دلیلی آسیب ببینند دچار خونریزی می‌شوند. اما خونریزی در مغز به سادگی سایر بخش‌های بدن نیست و به دلیل حساسیت آن ناحیه ممکن است عواقب خطرناکی برای فرد خواهد داشت و حتی ممکن است منجربه مرگ شود.

وقتی خون در جمجمه جمع می‌شود، به بافت مغز فشار وارد کرده و مانع از رسیدن خون حامل اکسیژن و مواد مورد نیاز سلول‌های مغز می‌شود. این اتفاق می‌تواند سلول‌های مغز را از بین ببرد و از بین رفتن بافت‌های مغز منجربه ایجاد اختلال در عملکرد اندام‌های بدن می‌گردد. می‌توان گفت که خونریزی مغزی در کودکان و بزرگسالان عوارضی مانند سکته مغزی در پی خواهد داشت که میزان شدت و تداوم آن می‌تواند جان بیمار را به خطر بیاندازد.

 

خونریزی در بخش‌های مختلف مغز اتفاق می‌افتد. این اتفاق ممکن است داخل بافت مغز، در فاصله بافت مغز و غشای محافظ آن، میان لایه‌های پوششی مغز یا در فاصله جمجمه و لایه‌های پوششی رخ دهد.

علائم خونریزی مغزی

نشانه‌های وقوع خونریزی در جمجه بسته به شدت آسیب و میزان خونریزی متفاوت است. خونریزی درون فضای محدود جمجمه می‌تواند به مغز فشار وارد کند. همچنین خونریزی به معنی قطع خونرسانی به بافت‌های مغز است و دسترسی بافت‌ها به اکسیژن و مواد مورد نیاز مختل شود. این کاهش اکسیژن و فشار می‌تواند عملکرد مغز را با اختلال روبرو کند. درد شدید در سر اولین نشانه‌ است. با این حال از آنجا که خونریزی مغزی در کودکان و بزرگسالان می‌تواند عملکردهای بدن مانند حس درد را با اختلال روبرو کند ممکن است در مواردی بیمار دچار خونریزی شده باشد اما دردی را احساس نکند. ممکن است بیمار در کنار درد احساس تهوع یا حتی استفراغ هم تجربه کند. سرگیجه و احساس گیجی و عدم تعادل نیز در بیمار دیده می‌شود. ممکن است احساس ضعف و ناتوانی در حرکت و اندام‌های فرد به خصوص دست‌ها و پاهای فرد احساس شود. ایجاد اخلال در عملکرد مغز می‌تواند منجربه لمس شدن یک سمت بدن یا اختلال در تکلم یا بینایی شود. در موارد شدیدتر نیز ممکن است بیمار دچار تشنج یا بی‌هوشی شود.

دلایل خونریزی مغزی

خونریزی مغزی در کودکان و بزرگسالان ممکن است به دلایل خارجی یا داخلی اتفاق بیفتد. دلیل خارجی می‌تواند وارد آمدن ضربه به سر باشد. ممکن است به دلایلی مانند تصادف، سقوط از ارتفاع یا هر ضربه دیگر، به رگ‌های درون جمجه آسیب وارد شود. مغز ما توسط یک جمجمه‌ی بسیار سخت و مقاوم محافظ می‌شود و پس از این استخوان، لایه‌های محافظی نیز برای حفاظت بیشتر بر روی آن قرار گرفته است. با این حال ممکن است شدت ضربات به حدی باشد که این محافظت نیز پاسخگو نباشد.

یک ضربه‌ی محکم می‌تواند باعث تکان خوردن مغز درون جمجه شود که در نتیجه آن عروق خونی دچار شکستگی شده و ایجاد خونریزی کند. گاهی نیز در اثر اصابت ضربه، جمجه دچار شکستگی شده و لبه‌های تیز نقطه شکستگی به بافتهای مغز آسیب برساند. در این حالت ممکن است مایع شفاف یا خونی از بینی یا گوش بیمار خارج شود.

دلایل داخلی می‌تواند متفاوت باشد. فشار خون بالا یکی از عوامل خونریزی مغزی است. ممکن است به دلیل فشار بالای خون درون رگ، دیواره رگ پاره شده و خونریزی ایجاد شود. دلیل دیگری که می‌تواند باعث خونریزی شود، مسدود شدن رگ به دلیل تجمع چربی است. لخته خون نیز می‌تواند مسیر رگ را مسدود کرده و منجربه خونریزی مغزی شود. لخته ممکن است در رگ ایجاد شود و یا در شریان‌های بزرگتر تشکیل شده و قسمت‌های کوچکی از آن جدا می‌شود. این تکه‌های کوچک در رگ‌های نازک مغز گرفتار شده و با مسدود کردن رگ‌ها به دیواره رگ فشار وارد می‌کند و منجربه پارگی و خونریزی از آن می‌گردد.

دلیل دیگر خونریزی می‌تواند ضعف دیواره رگ‌ها باشد. به دلایلی مانند بیماری یا کهولت سن ممکن است دیواره رگ دچار تورم شده و پاره شود. از دیگر دلایل خود به خودی و داخلی این مسئله، ناهنجاری‌‌های عروقی است. عوامل دیگری نیز چون استفاده از داروهای رقیق‌کننده خون، مصرف الکل و مواد مخدر نیز در این امر تاثیر گذارند.

در برخی بیماران تولید غیر طبیعی کلاژن می‌توان منجربه ضیف و آسیب‌پذیر شدن دیواره رگ‌های خونی شود. علاوه.بر آن بیماری آنژیوپاتی آمیلوئید مغزی نیز پروتئین آمیلوئید را در دیواره رگ‌های مغز جمع می‌کند و در آن ناحیه خونریزی اتفاق می‌افتد.

برخی افراد به طور مادر زاد دچار ناهنجاری شریانی وریدی یا AVM هستند. در این بیماری اتصالاتی غیر طبیعی میان شریان‌ها و رگ‌ها وجود دراد که ممکن است در زمانی از زندگی منجربه خونریزی مغزی شود.

از دیگر بیماری‌هایی که می‌تواند خونریزی مغزی در کودکان و بزرگسالان به همراه داشته باشد، تومور مغزی است. در صورت متاستاز و گسترش سرطان، خونریزی در مغز نیز محتمل خواهد بود.

خونریزی مغزی چطور تشخیص داده می‌شود؟

درصورت وجود هرکدام از نشانه‌هایی که در مورد آن صحبت کردیم در فرد مشاهده شود، جراح مغز و اعصاب نیاز خواهد داشت تا در مورد احتمال بروز خونریزی مغزی بررسی بیشتری به عمل آورد. به این منظور می‌تواند روش‌های گوناگونی چون سی تی اسکن، MRI و سایر روش‌های تصویر برداری را درخواست کند.

آزمایش‌هایی نیز برای بررسی وضعیت چربی و فشار خون و قلب و عروق مانند آزمایش CBC و آنژیوگرافی نیز ممکن است بررسی شود تا منشا خونریزی مغزی روشن گردد. برای بررسی وضعیت مغز هم گاهی از مایع نخاعی نمونه‌گیری به عمل می‌آید.

 

درمان خونریزی مغزی

درمانی که برای این مشکل در پیش گرفته می‌شود، به علت و میزان خونریزی بستگی دارد. درصورتی که میزان خونریزی جزئی باشد،متخصص مغز و اعصاب در کلینیک مغز و اعصاب تهران احتمالاً روش‌های غیر جراحی را درپیش خواهد گرفت. اما برای موارد وسیع‌تر لازم است تا خون از محل خارج شود.

تا حد امکان لازم است تا علت خونریزی در کنار برداشتن خون رفع شود تا از ادامه آن جلوگیری شود. البته در کنار آن کارهایی نیز برای کاهش و کنترل علائم بیمار انجام می‌شود. برای نمونه اگر مشکل خونریزی مغزی ناشی از فشار خون بالا باشد، این فشار کنترل می‌شود.

بیمار ممکن است دچار تشنج، بیهوشی، افت تنفس، وجود لخته خون در رگ‌های اصلی نیز شود که با انتقال وی به بخش آی سی یو این موارد کنترل شود. رسیدگی مناسب به بیمار در این شرایط بسیار مهم است چون خونریزی و فشار در مغز می‌تواند فرآیندهای طبیعی مغز را مختل کرده و به اندام‌ها آسیب برساند. بیمار ممکن است به اکسیژن‌رسانی نیاز داشته باشد. همچنین کلیه علائم حیاتی مانند سطح اکسیژن خون، ضربان قلب، فشار خون و سطح هوشیاری باید دائم تحت نظر و پایش باشد. بیمار برای کنترل میزان مایعات بدن ممکن است نیاز به سرم داشته باشد و برای تسکین درد نیز از مسکن استفاده می‌شود.

در مواردی که خونریزی مغزی در کودکان و بزرگسالان شدید است، ممکن است عمل جراحی برای کاهش فشار وارده به مغز مورد نیاز باشد. دراین جراحی، قسمت کوچکی از جمجه در نزدیکی محل خونریزی را سوراخ می‌کنند تا خون را تخلیه کنند. ممکن است لازم باشد با برشی، جمجه را باز کنند تا این کار آسان‌تر انجام شود.

در مواردی که خونریزی به دلیل آنوریسم اتفاق می‌افتد لازم است تا درمان‌های متفاوتی در پیش گرفته شود. آنوریسم مغزی ایجاد یک برآمدگی در دیواره رگ است. رشد این برآمدگی می‌تواند منجربه خونریزی شود. این بیماری در اثر ضعف دیواره رگ به وجود می‌آید. دلایل این ضعف در رگ‌ها می‌تواند فشار خون، ضعف مادرزادی یا عفونت باشد. آنوریسم را به طرق گوناگون کنترل می‌کنند. در صورتی که خونریزی مغزی به دلیل این مشکل به وجود بیاید، لازم است تا رگ آسیب دیده مورد جراحی قرار گیرد. معمولاً قسمتی از رگ که دچار آسیب است را با رگ مصنوعی جایگزین می‌کنند یا از چسب یا پرکننده مصنوعی برای مسدود کردن خونریزی استفاده می‌کنند.

نتیجه‌ی درمان خونریزی مغزی تا حدودی به میزان و محل آن بستگی دارد. پس از برطرف کردن خونریزی و خارج کردن خون درون مغز ممکن است بیمار به درمان‌های توانبخشی نیاز داشته باشد. از آنجاکه در جریان خونریزی مغزی، بخشی از مغز با آسیب روبرو می‌شود، ممکن است اختلالاتی چون مشکل تکلم یا حرکت برای بیمار به وجود بیاید که لازم است با کار درمانی و گفتار درمانی اصلاح و بازیابی شود. همچنین برنامه‌ای برای پیشگیری از وقوع مجدد این این اتفاق پیشگیری شود.

پیشگیری از خونریزی مغزی

در برخی از موارد خونریزی مغزی در کودکان و بزرگسالان به دلیل اصابت ضربه به سر و سوانح رخ می‌دهد. اما در مواردی که این مشکل به جهت دلایل داخلی در بدن اتفاق می‌افتد، تا حدودی می‌توان از بروز آن پیشگیری نمود. از آنجا که شرایط و سلامت رگ‌های خونی در این موضوع بسیار مهم است باید بر دلایلی که منجربه ضعف و پارگی آن‌ها می‌شود تمرکز کنیم.

مهمترین عامل آسیب‌رسان به رگ‌ها، فشار خون بالا است. فشاری که خون به دیواره رگ‌ها وارد می‌کند کم کم منجربه ضعف و پارگی آن‌ها می‌شود. به این جهت مبتلایان به فشار خون همواره در خطر خونریزی مغزی هستند و لازم است همواره تحت نظر پزشک باشند، داروهای خود را به درستی مصرف کنند و رژیم غذایی سالم و فاقد سدیم داشته باشند تا فشار خون را کنترل کنند.

مسئله دیگر کلسترول بالاست. افرادی که مبتلا به اضافه وزن و کلسترول بالا هستند بهتر است با ورزش روزانه و تغییر رژیم غذایی وزن خود را کاهش دهند. مصرف روزغن‌های مفید مانند روغن کنجد و زیتون و مغزهای روغنی مانند گردو و بادام می‌تواند کلسترول بد خون یا LDL و تری گلیسیرید را کاهش دهد تا از تجمع چربی‌ها و انسداد رگ‌های خونی پیشگیری شود.

چاقی می‌تواند علت بیماری‌های گوناگونی باشد. افراد دارای اضافه وزن با خطر افزایش فشار خون، کلسترول بالا و قند خون بالا روبرو هستند. بهتر است ورزش منظم را در برنامه روزانه خود قرار داده و علاوه‌بر آن رژیم غذایی خود را نیز مدیریت کنند و با جایگزین کردن سبزیجات به جای کربوهیدرات و روش‌های پخت کبابی و آب پز بجای سرخ کردن غذا در روغن وزن خود را مدیریت کنند.

مصرف الکل، سیگار و مواد مخدر می‌تواند آسیب مخربی در عملکرد رگ‌های خونی و تغییرات فشار خون دارد که می‌توانند منجربه خونریزی مغزی شوند. مصرف مواد مخدر به خصوص کوکائین می‌تواند عروق خونی را ضعیف کند و منجربه خونریزی از آن‌ها شود.

درصورتی که از داروهای رقیق کنده خون مانند وارفارین یا کومادین استفاده می‌کنید، حتما تحت نظر پزشک باشید و وضعیت خون خود را دائم مورد بررسی قرار دهید.

پیشگیری از خونریزی مغزی در کودکان و بزرگسالان برای افرادی که به تازگی دچار این مشکل شده‌اند بیشتر از دیگران اهمیت دارد. درصورتی که علت آن آنوریسم باشد، باز شدن مجدد تورم و خونریزی دوباره بسیار محتمل ایت و عوارض خونریزی دوم بیشتر از بار قبل خواهد بود. لذا باید این مسئله به‌طور کامل با روش‌های پیشگیرانه مثل توقف ورود خون به درون رگ متورم درمان شود.

پس از خونریزی، رگ آسیب‌دیده ممکن است دچار گرفتگی و اسپاسم شود و تنگی عروقی ایجاد کند. این امر، خونرسانی را کاهش داده و به مغز آسیب وارد می‌کند. درصورتی که این امر اتفاق بیفتد، علائمی شبیه سکته مغزی و خواب آلودگی در بیمار مشاهده می‌شود.

در مواردی نیز پس از خونریزی، مایعات روز مغز جمع شده و به آن فشار وارد می‌کنند و نشانه‌هایی مانند سردرد، تاری دید و استفراغ در فرد دیده می‌شود. به همین دلیل لازم است تا بیمار دچار خونریزی مغزی تا مدتی تحت نظر باشد و علائم او بررسی شود تا درصورت عود کردن یا تغییر بیماری به درستی با آن برخورد شود.

با این حال، استراحت مطلق و طولانی برای فردی که دچار خونریزی مغزی شده است لازم است و اطرافیان بیمار باید بدانند که ممکن است پس درمان، نشانه‌هایی مانند تغییرات در خلق و خو و رفتار، کاهش تمرکز و حافظه نیز در بیمار دیده شود که درمان آن نیاز به زمان یا جلسات کار درمانی خواهد داشت.

 

جمع‌بندی

خونریزی مغزی در کودکان و بزرگسالان از مشکلاتی است که می‌تواند برای بیمار بسیار خطرناک باشد. در حدود 50 درصد از بیماران به‌طور کلی درمان می‌شوند با این حال این اتفاق به قدری خطرناک است که می‌تواند منجر به مرگ فرد شود. آشنایی بیمار از بیماری‌ها و مشکلات خود و داشتن یک رژیم غذایی سالم تا حدودی می‌تواند از وقوع آن پیشگیری کند. از آنجا که درمان عوارض ناشی از این حادثه تا حدودی به میزان آسیب وارده بستگی دارد و بیمار پس از نجات از مرگ ممکن است همچنان از عوارض آن رنج ببرد، پیشگیری از وقوع آن راه حل بهتری خواهد بود که به‌راحتی با کنترل فشار خون و کلسترول، ورزش و تغذیه مناسب امکان‌پذیر است.