دسترسی سریع
سیستم نخاعی بدن از کانالی در مرکز ستون فقرات انسان عبور میکند و مجموعهای از رشتههای عصبی بسیار حساس را در بر میگیرد که به عنوان رابط اصلی سیسستم اعصاب و مغز شناخته میشوند. اگر ساختار داخلی ستون فقرات بخصوص در ناحیه گردن دچار یک آسیب یا عارضه جانبی شود که به سبب آن، کانال نخاعی گردن تنگ شود، عارضه مهمی رخ میدهد که در زبان عامیانه به آن تنگی کانال نخاعی گردن گفته میشود و ممکن است عوارض دشوار و بعضاً جبران ناپذیری را برای بیماران به همراه داشته باشد. در این مطلب قصد داریم درباره این عارضه، انواع آن، عوامل بروز و روشهای تشخیص و درمان، اطلاعات مفیدی را با شما به اشتراک بگذاریم.
تنگی کانال نخاعی گردن
تنگی کانال نخاعی گردن به وضعیتی گفته میشود که کانالی که نخاع در آن قرار دارد به دلیل جایگیری غیرطبیعی بافتهای اطراف، فشار بیشتری تحمل میکند و در نتیجه نخاع تنگ شده و عملکرد اعصاب را تحت تأثیر قرار میدهد. این شرایط ممکن است باعث درد، سختی در حرکت، احساس کمرنگی و تورم در اطراف نخاع شود. بیشترین علت این بیماری، پیری است که باعث فشردهتر شدن بافتهای اطراف نخاع میشود. همچنین ضربه، آسیب و عفونت نیز میتوانند علت تنگی کانال نخاعی گردن باشند. درمان این بیماری ممکن است با فیزیوتراپی، داروها، یا در موارد شدیدتر با جراحی انجام شود
اگر مهرههای ناحیه گردنی به سبب فرسایش مفاصل یا هر دلیل دیگری که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد، دچار تنگی کانال نخاعی شوند، این موضوع میتواند به رشته نخاعی مرکزی و اعصاب فشار وارد کرده و مشکلاتی را برای افراد پدید بیاورد. در این حالت، پزشکان متخصص مغز و اعصاب عارضه رخ داده را به نام Spinal Stenosis یا تنگی کانال نخاعی گردن رخ میشناسند و روشهای درمانی دارویی و یا جراحی را برای جلوگیری از پیش روی بیماری و افزایش شدت عوارض آن یا درمان کامل، پیش خواهند گرفت.
علت ابتلا به تنگی کانال نخاعی گردن
تنگی کانال نخاعی گردن به طور طبیعی برای افراد بالای 50 سال و در اثر فرسایش مفاصل یا تحلیل رفتن دیسک اتفاق میافتد؛ اما در سنین پایینتر نیز ممکن است بنا به دلایل غیر طبیعی، این عارضه شکل بگیرد. به طور کلی دلایل بروز این بیماری عبارتند از:
فرسودگی مهره (دژنراسیون)
مهرههای گردن ممکن است بر اثر کهولت سن شروع به فرسودگی کنند و یا به دلیل ابتلا به آرتروز دژنراتیو ، استهلاک آنها رو به افزایش بگذارد. این اتفاق که باعث ناپایداری استخوانهای مهره و رشد آنها از درون میشود، در نهایت میتواند باعث تنگی کانال نخاعی گردن شده و مشکلات بعدی را پدید بیاورد. دژنراسیون مهرهها را میتوان اصلیترین دلیل تنگی کانال نخاعی گردن در سنین بالای 50 سال دانست.
لیز خوردگی مهره (اسپوندیلولیستیزیس)
لیز خوردگی مهره یا سرخوردگی مهره به عارضهای گفته میشود که طی آن یک مهره گردن نسبت به محور اصلی ستون فقرات و مهره پیشین خود، دچار انحراف شود. در این فرآیند، بسیار طبیعی است که کانال اصلی نخاع انسان دچار تنگی شود و از این رو، اسپوندیلوبیستیزیس را میتوان عامل دیگری برای تنگی کانال نخاعی گردن دانست.
روماتیسم ستون فقرات
روماتیسم ستون فقرات، نوع خاصی از آرتروز است که میتواند بر روی فواصل مفصلها و نظم قرارگیری آنها بر روی یکدیگر تاثیر بگذارد. این بیماری میتواند برای هر بخشی از ستون فقرات به شکل خاص اتفاق بیافتد و باعث تنگی کانال نخاعی در همان ناحیه شود. اگر مهرههای گردن در این نوع بیماری تحتالشعاع قرار بگیرند، میتوان انتظار تنگی در این قسمت از کانال را داشت.
کار سخت یا ورزش غیر استاندارد
افرادی که به واسطه شغل خود، مجبور به حمل پیوسته بارهای سنگین باشند و یا افرادی که در مشاغل پشت میز نشینی مشغول هستند، بیش از سایرین در معرض این عارضه قرار خواهند داشت. همچنین ورزشکاران حرفهای چنانچه به شکل غیر استاندارد به مهرههای خود فشار وارد کنند، احتمال بروز این بیماری را افزایش خواهند داد.
شوک و ضربه (تروما)
یکی دیگر از عوامل بروز Spinal Stenosis در بدن انسان، ضربه محکم ناگهانی است که ممکن است در کار، در ورزش و یا در یک سانحه سقوط یا تصادف اتفاق بیافتد. در این حالت نیز ممکن است سالها پس از تکمیل درمان، مشکل تنگی کانال نخاعی گردن گریبانگیر افراد شود.
عامل ژنتیکی
تحقیقات نشان داده که افراد دارای سابقه خانوادگی مشکلات مربوط به ستون فقرات و مفاصل، بیش از افراد عادی در معرض ابتلای به تنگی کانال نخاعی گردن هستند و این موضوع نشان میدهد که عامل ژنتیک نیز میتواند در بروز این بیماری دخیل باشد.
علائم تنگی کانال نخاعی گردن
بیماری تنگی کانال نخاعی بسته به محل آسیب در نخاع و نوع فشاری که به کانال عصبی بدن وارد میکند، میتواند علائم متفاوتی در بدن ایجاد کند. ضمن آن که این بیماری، بسیار کند پیشروی میکند و ممکن است فردی مدتهای زیاد با یکی از این علائم دست و پنجه نرم کند و همچنان متوجه این عارضه نشود. بنابراین اگر هر یک از این علائم یا چند مورد از آنان را برای مدت طولانی داشتهاید، بهتر است به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید:
درد شانه، گردن و اندامهای فوقانی
یکی از رایجترین نشانههای این بیماری، احساس درد مضمن در شانه، گردن، دست یا سایر اندامهای فوقانی است. این دردها معمولاً عصبی (غیر عضلانی) هستند و با خم و راست شدن یا بالا بردن دستها بیشتر میشوند.
سرگیجه و عدم تعادل
برخی از مراجعین اذعان داشتهاند که برای مدتی طولانی، تعادل بدن خود را از دست دادهاند و علائمی مانند سرگیجه دائمی، عدم هماهنگی دستها و یا حتی سقوط ناگهانی هنگام راه رفتن، آنها را آزار داده است.
احساس برق گرفتگی
اگر با تکان دادن گردن خود و یا پرش از جایی ناگهان احساس برق گرفتگی در کانال نخاعی خود میکنید، بهتر است این علامت را جدی بگیرید و آزمایشهای لازم را انجام دهید.
گرفتگی عضلات دست
اسپاسم عضلانی پیاپی یا متعدد در دست یا پا، میتواند یکی از علائم تنگی کانال نخاعی گردن باشد. البته به خاطر داشته باشید که گرفتگی عضله میتواند دلایل متنوع دیگری نیز داشته باشد. اما اگر این اتفاق برای شما به طور مرتب تکرار میشود، بهتر است که به پزشک متخصص مراجعه کنید.
ضعیف یا بیحس شدن دست و پا
با توجه به اینکه این عارضه فشار مستقیم بر کانال عصبی بدن وارد میکند، طبیعی است که احساس ضعف در عضلات و یا بیحسی موضعی در ناحیه دست و پا، جزو بارزترین نشانههای این بیماری باشد. فرد مبتلا به این عارضه ممکن است به طور ناگهانی احساس کنترل بر روی یک پای خود را از دست دهد و به این شکل تعادل خود را از دست بدهد.
گزگز کردن نوک انگشتان دست
یکی دیگر از نشانههای تنگی کانال نخاعی گردن، گزگز کردن نوک انگشتان دست است. این موضوع برای کسانی که کارهای ظریف با دست خود انجام میدهند بیشتر اتفاق میافتد.
بی اختیاری ادرار یا مدفوع
در موارد نادری ممکن است سیستم اعصاب شما، تسلط و کنترل شما بر روی اعضای داخلی مانند روده و مثانه را کم کند و یا حتی مسئله دفع را از اراده شما خارج گرداند. به همین خاطر برخی از افراد بخصوص در سنین بالاتر، ممکن است با مشکل بیاختیاری ادرار یا مدفوع نیز مواجه باشند.
تشخیص تنگی کانال نخاعی گردن
در صورتی که هر یک از علائم فوق را داشته باشید، طبیعتاً باید خود را به یک پزشک جراح مغز و اعصاب نشان دهید تا معاینات بر روی شما آغاز شود. معاینات بالینی مانند سنجش علائم و تحریک پذیری اعصاب بدن، نخستین گام فرآیند تشخیص شما خواهد بود.
در این مرحله پزشک احساس لامسه قسمتهای مختلف بدن شما، قدرت عضلانی اندامهای شما، میزان تعادل شما، گردش خون و نوع واکنش اندامها در برابر کنشهای عصبی را مورد سنجش قرار خواهد داد؛ اما از آنجایی که علائم بیماریهای مربوط به حوزه اعصاب و روان در بسیاری مواقع مشابه است، معاینات بالینی نمیتواند منتج به تشخیص نهایی شود. به همین دلیل بسیار محتمل است که پزشک متخصص شما یکی از روشهای عکسبرداری زیر را به عنوان روش تشخیص تکمیلی به شما تجویز نماید:
تصویربرداری با اشعه ایکس
تصویربرداری با اشعه ایکس میتواند مهر تاییدی بر روی تشخیصهای اولیه پزشک باشد. شما با گرفتن یک عکس سراسری از ستون فقرات خود، میتوانید صحت وجود تنگی کانال نخاعی یا دیگر بیماریها و همچنین محل وقوع این تنگی کانال را تایید کنید.
ام آر آی
تصویربرداری ام آر آی میتواند تصویر بهتری از تنگی کانال نخاعی گردن و همچنین عوامل احتمالی بروز آن مانند پارگی فتق دیسک، رباطها، تومورها، دژنراسیون و… را به همراه شدت آسیب وارده به پزشک نشان دهد.
سی تی اسکن
در روش سی تی اسکن، پزشک در جستجوی یک تصویر سه بعدی از ستون فقرات شما در ناحیه آسیب دیده است. همچنین در این روش با تزریق یک مایع خاص که در تصاویر به صورت رنگی نمایش داده میشود، پزشک میتواند قسمتهایی از نخاع که احتمال آسیب پذیری بیشتری دارند را نیز شناسایی کند و برای پیشگیری از آسیب به بافتهای نرم محیط پیرامون، اقدامات عاجل را به عمل آورد.
درمان غیر جراحی تنگی کانال نخاعی گردنی
همانطور که پیشتر اشاره شد، بیماری تنگی کانال نخاعی گردن به آهستگی پیش میرود و به همین دلیل احتمال تشخیص به موقع و انجام درمانهای غیر تهاجمی در آن وجود خواهد داشت. برخی از این درمانهای ساده عبارتند از ماساژ درمانی، فیزیوتراپی ، کمپرس گرم، اولتراسوند (درمان با امواج صوتی) ، طب سوزنی ، موبیلیزاسیون (متحرک سازی بافتهای نرم به کمک ماساژ و دارو، تزریق داروهای استروئیدی جهت کاهش درد، اوزون درمانی، حرکات کششی و اصلاحی در خانه و..که توسط متخصص طب فیزیکی تجویز و انجام میشود.
در کنار این درمانها پزشکان برخی داروهای مفید ضد التهاب را نیز توصیه میکنند. داروهایی که توسط پزشکان در این مرحله تجویز میشوند، میتوانند از خانواده داروهای ضد افسردگی، داروهای شل کننده عضلات، داروهای کورتیکواستروئید و داروهای ضد تشنج باشند.
توصیه اکید ما این است که در این مرحله، به هیچ عنوان تجویزها و توصیههای پزشک خود را نادیده نگیرید و ضمن مصرف کامل و دقیق داروها، نکات و آموزشهای پزشک را نیز مو به مو در خانه انجام دهید تا با کمک داروها و مراقبتهای خانگی، از پیشروی بیماری جلوگیری به عمل آورید. اشتباهی که بسیاری در این مرحله انجام میدهند، این است که در جستجوی روشهای درمان خانگی و کم هزینه به سراغ گوگل میروند و خطر پیشروی بیماری را برای خود افزایش میدهند. در این شرایط، احتمال اینکه درمان شما به انواع عمل جراحی بکشد، افزایش خواهد یافت.
جراحی تنگی کانال نخاعی گردن
اگر تنگی کانال نخاعی شما علت حادی داشته باشد یا شدت آن به حدی باشد که روشهای غیر تهاجمی به تنهایی برای درمان کافی نباشند، جراح ستون فقرات میتواند یکی از روشهای جراحی زیر را برای درمان شما تجویز کند:
دیسککتومیگردن
دیسککتومیگردن نوعی عمل جراحی است که میتواند به صورت قدامی یا خلفی انجام شود و هدف آن، برداشتن بخشی از دیسک یا تمام آن است تا فضای تنگ شده در ناحیه بین مهرهها باز شود.
فیوژن ستون فقرات
این عمل جراحی تنها در مواقعی انجام میگیرد که تنگی کانال نخاعی گردن بر اثر جابجایی مهرهها حادث شده باشد. به کمک این عمل میتوان این جابجاییها را به شکل اولیه باز گرداند تا فشار بر روی کانال نخاعی کم گردد.
لامینکتومیگردن
حذف لامینا از ناحیه فوقانی ستون فقرات با هدف کاهش فشار روی کانال نخاعی، کاری است که در عمل جراحی گردن به روش لامینکتومی انجام میگیرد.
کورپکتومی
عمل جراحی کورپکتومی یکی از سختترین انواع جراحی برای درمان تنگی کانال نخاعی گردن است و تنها در مواقعی انجام میگیرد که شدت بیمار حاد بوده و عملهای دیگر پاسخگوی درمان نباشند. در این روش، یک یا دو مهره از گردن به طور کامل برداشته میشود و استخوانهایی از دیگر نقاط بدن یا گرافت استرات جایگزین آن خواهد شد.
عوارض جراحی تنگی کانال نخاعی گردنی
جراحی تنگی کانال نخاعی گردن ، به منظور تسکین علائم عصبی ناشی از فشار بر روی نخاع و عصبهایی که از آن خارج میشوند، انجام میشود. در رابطه با این جراحی این سوال در بیماران ایجاد میشود که عوارض این جراحی چیست و آیا عمل تنگی نخاع گردن خطرناک است ؟
درد: بیشتر بیماران پس از عمل درد شدیدی در ناحیه گردن، شانه و بازوی بالا دارند که معمولا در مدت چند روز کنترل پذیر است.
خونریزی: خونریزی از محل جراحی ممکن است رخ دهد، اما این عارضه نادر است و در صورتی که ایجاد خونریزی شدید باشد، ممکن است نیاز به انجام مجدد جراحی داشته باشید.
عفونت: در برخی موارد ممکن است عفونت از محل جراحی رخ دهد، که به دلیل مسائل بهداشتی قابل پیشگیری است.
عوارض مربوط به بیهوشی: همچنین، ممکن است برخی عوارض مرتبط با بیهوشی همچون تهوع، استفراغ و سرگیجه در پی این عمل ایجاد شود.
عوارض مرتبط با عمل جراحی: برخی از عوارضی که به عمل جراحی خاصیت دارند مانند عفونت، لخته خونی، فشار خون بالا، بروز علائم عصبی جدی ناشی از فشار بر روی نخاع و عصبها
مراقبت های بعد از جراحی تنگی کانال نخاعی گردن
بعد از جراحی تنگی کانال نخاعی گردن، باید به مراقبتهای خاصی توجه کنید تا بهبودی سریعتری داشته باشید و عوارض کمتری از جمله عفونت، خونریزی و تشکیل لخته خونی رخ ندهد. در ادامه به برخی از مراقبتهایی که باید بعد از جراحی تنگی کانال نخاعی گردن رعایت کنید، اشاره میشود:
۱. استراحت: بعد از جراحی، شما بهتر است تا حداقل چند روز استراحت کامل داشته باشید. بدن شما به این نیاز دارد که برای بهبودی، انرژی را صرف رشد سلولهای جدید کند.
۲. استفاده از داروهای تجویز شده: برای تسکین درد و پیشگیری از عفونت، پزشک شما ممکن است داروهایی مثل ضد درد، ضد التهاب و آنتیبیوتیک به شما تجویز کند که باید به درستی مصرف کنید.
۳. استفاده از دستگاه پشتیبان تنفسی: اگر بیمار پس از جراحی دچار مشکل در تنفس شد، ممکن است به دستگاه پشتیبان تنفسی نیاز داشته باشد تا ریههایش را به درستی تهویه کند.
۴. فعالیت بدنی محدود: پس از جراحی، باید فعالیت بدنی خود را محدود کنید و اجتناب از فعالیتهای شدیدی مانند ورزش، باربری و بردن اشیا سنگین داشته باشید.
۵. پوشیدن گردن بند: ممکن است پزشک شما به شما توصیه کند که گردنبند استفاده کنید تا گردن شما در موقعیت صحیح باشد و به اینگونه از نقاط جراحی پشتیبانی شود
جمع بندی و نتیجه گیری
تنگی کانال نخاعی گردن یا Spinal Stenosis عارضهای است که طی آن، بنا به دلایل مختلفی که در این مطلب آنها را تشریح کردیم، کانال نخاعی در ناحیه گردنی تنگ شده و طناب نخاعی یا رشته عصبی اصلی بدن در آن تحت فشار قرار میگیرد. این عارضه میتواند عوارض و علائم ناخوشایند متعددی داشته باشد که برای جلوگیری از آن، باید بلافاصله پس از مشاهده علائمی که در این مطلب به آنها اشاره شد، به پزشک متخصص مراجعه کرده و فرآیند تشخیص و درمان خود را آغاز کنید.
