بسیاری از افرادی که یک بار دچار تشنج شده اند، همواره در مورد خطرات تشنج و عوارض آن نگران هستند. تشنج واکنشی است که بدن در مواجه با موارد مختلفی بروز می‌دهد. از یک تب ساده تا بیماری‌های پیچیده می‌توانند تشنج را برای بیمار به وجود بیاورند. اما خطرات آن و عوارض بعد از تشنج، بیماران و اطرافیان آن‌ها را نگران می‌کند. در اینجا قصد داریم با خطرات تشنج بیشترآشنا شویم و به این سوال پاسخ دهیم که آیا تشنج خطرناک است یا خیر؟ برای پاسخ به این سوال با ما همراه باشید.
تشنج چیست ؟
تشنج نوعی واکنش الکتریکی انفجاری است که در مغز ایجاد می‌شود. در واقع تغییراتی در فعالیت‌های الکتریکی مغز به صورت ناگهانی ایجاد می‌شود، باعث بروز تشنج می‌گردد. این واکنش‌های انفجاری در اثر عوامل مختلفی ایجاد می‌شوند و در برخی موارد نیز عامل آن کاملا ناشناخته است. بیشترین تشنج در بیماران مبتلا به صرع اتفاق می‌افتد اما هر فردی که به تشنج دچار می‌شود لزوما مبتلا به صرع نیست. خطرات تشنج بسته به علت بروز آن متفاوت است. به طور کلی دو نوع تشنج وجود دارد که شامل تشنج کانونی و تشنج عمومی می‌شود. تشنج کانونی از قسمت خاصی از مغز آغاز می‌گردد؛ به این نوع تشنج، تشنج جزئی نیز گفته می‌شود. اغلب بیماران مبتلا به صرع دچار این نوع تشنج می‌شوند. اما در تشنج‌های عمومی، سلول‌های عصبی دو طرف مغز دچار مشکل می‌شوند. در تشنج‌های عمومی، سیاه شدن و اسپاسم به وفور دیده می‌شود.
عوامل ایجاد کننده تشنج
عوامل مختلفی باعث بروز تشنج می‌شوند. برخی از این عوامل شامل: تب، صرع، تومورهای مغزی ، آریتمی قلبی، عفونت مغز یا نخاع، هاری، افت ناگهانی فشار خون، اورمی، افت قند خون، سکته مغزی و غیره می‌شود. در ادامه با دو نوع از شایع‌ترین عوامل به وجود آورنده تشنج آشنا می‌شویم و هر یک را به طور مختصر شرح می‌دهیم:
تب بالا
یکی از شایع‌ترین عواملی که باعث بروز تشنج می‌شود، تب بالا است؛ این حالت در نوزادان و کودکان بیشتر از افراد بزرگسال دیده می‌شود. در چنین شرایطی نوزاد یا کودک در اثر بیماری یا واکسیناسیون دچار تب می‌شود. در صورتی که تب به موقع پایین نیاید، دچار تشنج می‌شود. بروز تب در کودکان باید جدی گرفته شود و سریعا درجه حرارت کودک پایین آورده شود؛ در غیر اینصورت آسیب‌های جدی به مغز کودک وارد می‌شود.
بیماری صرع
اغلب افرادی که به بیماری صرع مبتلا هستند، دچار تشنج‌های مکرر می‌شوند. این افراد برای جلوگیری از بروز تشنج‌های مکرر باید به طور مداوم قرص مصرف کنند. در غیر اینصورت خطرات تشنج آن‌ها را تهدید می‌کند و دچار مشکلات بیشتری در این زمینه می‌شوند. این بیماران تحت هیچ شرایطی نباید داروهای خود را قطع کنند. قطع خودسرانه دارو می‌تواند بیمار را در وضعیت بحرانی تشنج قرار دهد و پیامدهای جدی برای او به همراه داشته باشد.
علائم تشنج چیست؟
تشنج دارای علائم آشکاری است که به محض مشاهده آن می‌توان بروز تشنج را تشخیص داد. تشخیص علائم تشنج توسط اطرافبان بیمار می‌تواند از خطرات تشنج تا حد زیادی جلوگیری کند. لازم به ذکر است این علائم معمولا چند دقیقه طول می‌کشند و در برخی موارد طولانی‌تر نیز می‌شوند. بیمار پس از این عوامل بی حال شده و ممکن است به خواب برود. برای اینکه به طور تخصصی با این علائم آشنا شویم، در ادامه کلیه علائم تشنج را بررسی می‌کنیم:
- لرزش شدید بدن، پرش بازوها، پاها، سر و سایر اعضا
- کاهش هوشیاری یا از دست دادن کامل آن
- تغییر رنگ صورت به رنگ قرمز یا آبی
- دیده شدن سفیدی چشم‌ها
- تغییر در نحوه تنفس
- قفل شدن دهان، فک و سایر اندام‌ها
- کف کردن دهان
مراجعه به پزشک هنگام تشنج
در صورت بروز علائم تشنج بیمار باید سریعا به کلینیک مغز و اعصاب و مراکز درمانی منتقل شود. در صورتی که بیمار برای اولین بار به تشنج دچار شده است و یا سابقه بیماری صرع دارد، باید سریعا به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کند. همچنین در مواردی که تنفس بیمار دچار مشکل شده و راه رفتن وی مختل شود نیز باید سریعا به پزشک خود مراجعه کند.
خطرات تشنج چیست ؟
خطرات تشنج برای بیماران مبتلا به این بیماری بسیار زیاد است. در صورتی که فردی در موقعیت‌های حساس دچار تشنج شوند، ممکن است جان خود را از دست بدهد. به دلیل اینکه فردی که به این عارضه دچار می‌شود کنترلی بر اعمال و رفتار خود ندارد و ممکن است در موقعیت‌های خطرآفرین قرار بگیرد. علاوه بر این در صورتی که به تشنج رسیدگی نشود، علائم آن شدیدتر و طولانی‌تر می‌شود؛ تا جایی که می‌تواند به بخش مهمی از مغز آسیب وارد کند و یا موجب کم کاری مغز شود.
علاوه بر این اسپاسم‌های شدید که در اثر تشنج ایجاد می‌شود می‌تواند موجب آسیب به اندام‌ها شود. به عنوان مثال قفل شدن دهان و قرار گرفتن زبان در بین دندان‌ها، اتفاق شایعی است که در بین بیماران مبتلا به صرع و تشنج بسیار دیده می‌شود. در چنین شرایطی امکان جراحت و یا قطع شدن زبان نیز وجود دارد. در ادامه برخی از خطرات تشنج که برای اغلب بیماران پیش می‌آید را بررسی می‌کنیم:
- شکستن استخوان: در اغلب موارد فردی که دچار تشنج می‌شود تعادل خود را از دست می‌دهد و سقوط می‌کند. در چنین شرایطی احتمال شکستن استخوان‌ها بیشتر می‌شود.
- تصادف: افرادی که در حین رانندگی دچار تشنج می‌شود، دیگر نمی‌توانند خودرو را کنترل کنند؛ بنابراین حتما تصادف اتفاق می‌افتد. حساسیت این موضوع تا جایی است که به افرادی که به صرع و یا تشنج‌های مکرر دچار باشند، اجازه رانندگی داده نمی‌شود.
- غرق شدن در آب: در صورتی که فرد در کنار آب دچار تشنج شود، احتمال سقوطش به داخل آب بیشتر می‌شود. در این حالت فرد نمی‌تواند خودش را نجات دهد و غرق می‌شود.
- مشکلات روحی: در بسیاری از بیماران دیده شده است که افرادی که دچار تشنج می‌شوند و یا بیماری صرع دارند، به مشکلات روحی و روانی نیز دچار می‌شوند. معمولا در این افراد افسردگی، اضطراب و حتی خودکشی بیشتر از سایر افراد دیده می‌شود.
نحوه تشخیص تشنج توسط پزشک
به منظور جلوگیری از خطرات تشنج و بروز مجدد آن، پزشک باید اقدامات لازم را در این خصوص انجام دهد. پزشک برای تشخیص دقیق تشنج و علل بروز آن ابتدا با آزمایش خون بررسی‌های پزشکی را انجام می‌دهد. در آزمایش خون عدم تعادل الکترولیتی مورد بررسی قرار می‌گیرد. در صورتی که پزشک به عفونت مشکوک باشد، کشت مایع مغزی نخاعی را برای بیمار تجویز می‌کند. یکی دیگر از آزمایشاتی که پزشک برای بررسی وضعیت بیمار تجویز می‌کند، نوار مغزی است. در این آزمایش امواج مغزی اندازه گیری می‌شوند تا نوع تشنج تشخیص داده شود. در نهایت از مغز نیز سی تی اسکن یا MRI گرفته می‌شود تا وضعیت مغز دیده شود. در صورتی که تومور یا جریان خون مسدود شده‌ای وجود داشته باشد، با استفاده از سی تی اسکن کاملا مشخص می‌شود.
اقدامات کمکی برای فرد مبتلا به تشنج
بهتر است به محض دیدن علائم تشنج با اورژانس تماس بگیرید و فرصت را از دست ندهید. آرامش خود را حفظ نموده و بیمار را رها نکنید. عواملی که ممکن است به بیمار آسیب وارد کند را از وی دور کنید و ایمنی بیمار را تامین نمایید. فرد را به پهلو بخوابانید تا در صورتی که دچار تهوع و استفراغ شد، مواد به راحتی از دهان وی خارج شود. در صورتی که زبان وی بین دندان‌ها گیر کرده، سریعا آن را آزاد کنید. در نهایت منتظر اورژانس بمانید تا اقدامات پزشکی برای بیمار انجام شود.
درمان تشنج
برای درمان تشنج و جلوگیری از خطرات آن، معمولا پزشک داروهای ضد تشنج تجویز می‌کند. در مواردی که تشنج نیاز به اصلاح اختلالات مغزی داشته باشد، از روش‌های جراحی نیز استفاده می‌شود. علاوه بر این تحریک عصبی و رژیم مخصوص نیز برای بیماران مبتلا به صرع و افرادی که دچار تشنج می‌شوند نیز انجام می‌گیرد.
پزشکان توصیه می‌کنند افرادی که به تشنج دچار می‌شود تا جای ممکن در شرایط استرس زا قرار نگیرند. استرس و اضطراب می‌تواند وضعیت بیمار را بدتر و احتمال بروز حملات تشنج را بیشتر کند. در نتیجه باید یک محیط آرام و بدون استرس را برای این افراد مهیا کرد. همچنین وضعیت خواب بیمار باید اصلاح شود و در صورتی که کمتر از 8 ساعت استراحت دارد، زمان خواب وی تنطیم شود؛ چرا که اختلالات خواب می‌تواند بر وضعیت مغز بیمار اثرات مختلفی بر جای بگذارد.
نکته‌ای که در این خصوص باید به آن اشاره کرد این است که بیمار باید به صورت دوره‌ای به پزشک خود مراجعه نماید و به هیچ عنوان داروهای خود را به صورت خودسرانه قطع نکند. قطع مصرف دارو می‌تواند منجر به بروز حملات تشنجی شود و بیمار را در معرض خطرات بیشتری قرار دهد.
جمع بندی و نتیجه گیری
در این مقاله با خطرات تشنج و علائم آن به طور کامل آشنا شدیم. در صورتی که به این بیماری دچار شده اید، توصیه می‌شود به صورت دوره‌ای به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید و از وضعیت سلامت خود مطمئن شوید. این کار می‌تواند از بروز تشنج‌های مجدد جلوگیری کند و مانع از به وجود آمدن خطرات بیماری شود.
