در گذشته تصور می‌شد بیماری اوتیسم ناشی از تربیت نادرست و عدم ارتباط مؤثر با کودک است. اما امروزه مشخص شده است که اوتیسم یک بیماری مرتبط با مغز و اعصاب است. در ادامه قصد داریم انواع اوتیسم را معرفی کرده و به بررسی نشانه‌ها، دلایل و روش درمان این اختلال بپردازیم.
اوتیسم چیست؟
اختلال طیف اوتیسم یا به اختصار اوتیسم یک بیماری مرتبط با رشد مغز است که بر نحوه نگرش، روابط بین فردی و تعاملات اجتماعی با دیگران تأثیر می‌گذارد. دلیل اینکه در نام‌گذاری این بیماری از واژه طیف استفاده شده این است که در افراد مختلف به شکل و درجات متفاوتی دیده شده است.
افرادی که به این اختلال مبتلا هستند، در ارتباطات کلامی و غیر کلامی، تعاملات اجتماعی و فعالیت‌های مربوط به بازی، مشکل دارند.
انواع اوتیسم در دوران نوزادی بروز می‌کند. در بیشتر موارد نشانه‌های آن در همان سال اول زندگی کودک نمایان میشود اما در برخی از بیماران بروز علائم در سن 18 تا 24 ماهگی شروع شده است.
به‌طور کلی، نشانه‌های این بیماری پیش از 3 سالگی شروع شده و معمولاً تا پایان عمر فرد باقی می‌ماند. البته برخی از این نشانه‌ها ممکن است به مرور زمان بهبود یابند.
توجه داشته باشید که هیچ یک از انواع اوتیسم در بزرگسالی ایجاد نمی‌شود. ممکن است فردی از کودکی به این بیماری مبتلا باشد اما به‌دلیل عدم تشخیص صحیح، پنهان مانده باشد.
آشنایی با انواع اوتیسم
در این بخش قصد داریم به بررسی انواع اوتیسم بپردازیم. تاکنون چهار اختلال با نام‌‌های اوتیسم، سندرم آسپرگر، اختلال فرو پاشی کودکی و اختلال فراگیر رشد طبقهبندی نشده، با عنوان اختلال طیف اوتیسم در سطوح مختلف تشخیص داده شده‌اند. انواع اوتیسم می‌تواند به‌صورت خفیف، متوسط و شدید بروز کند.
سندرم آسپرگر
سندرم آسپرگر در دسته اوتیسم ملایم قرار می‌گیرد. در این اختلال فقط بخشی از مغز کودک رشد می‌کند. همچنین، ارتباط بین بخش‌های خاصی از مغز در افراد مبتلا به آن متفاوت است. در این بیماری کودک ارتباطات اجتماعی ضعیفی داشته و دارای وسواس و الگوهای رفتاری تکراری است.
البته این دسته از افراد دارای مهارتهای تکلمی خوبی بوده و می‌توانند امور روزمره خود را انجام دهند اما حساسیت غیر عادی نسبت به محرک‌های حسی پیرامون خود نشان می‌دهند. دلیل بروز سندرم آسپرگر به‌طور کامل مشخص نیست.
اختلال فراگیر رشد طبقهبندی نشده
این اختلال یکی از انواع اوتیسم است اما در دسته خفیف‌‌تر آن جای می‌گیرد. در این بیماری ممکن است علابم تا بزرگ‌‌تر شدن کودک ظاهر نشود. افرادی که به این اختلال مبتلاء هستند، برخی نشانه‌های اوتیسم یا سندرم آسپرگر را با هم دارند و حتی در مواردی شاید نتوان با اطمینان گفت که اختلال این فرد از نوع اوتیسم است. کودک مبتلا به اختلال فراگیر رشد طبقهبندی نشده نیز مهارتهای اجتماعی و ارتباطی ضعیف و محدود داشته و رفتارهای تکراری از خود نشان میدهد.
اختلال فرو پاشی کودکی
اختلال فرو پاشی کودکی یا سندرم هلر شدیدترین نوع اوتیسم است که در آن کودک تا سنین 2 تا 4 سالگی به‌صورت طبیعی رشد می‌کند اما پس از آن بسیاری از مهارتهای اجتماعی، ارتباطی، گفتاری و ذهنی خود را از دست میدهد. حتی برخی از این بیماران دچار تشنج هم می‌شوند. البته این نوع اختلال بسیار نادر است.
نشانه‌های بیماران دارای اختلال اوتیسم
انواع اوتیسم دارای علائم مختلفی است که در فهرست زیر به برخی از مهم‌ترین علائم اوتیسم اشاره شده است.
- ناتوانی در ایجاد اصوات در سن یک سالگی
- ناتوانی در اشاره به اشیا در سن یک سالگی
- عدم توانایی ساخت جملات کوتاه در سنین 16 تا 24 ماهگی
- عدم واکنش به صدا کردن اسم شان
- رفتار اجتماعی مناسبی ندارند
- معمولا لبخند نمی‌زنند
- در حواس پنج‌گانه آن‌ها شامل لمس، بو، مزه و صدا حساسیت غیر معمول دیده شود
- ارتباط با دیگران و دنیای خارج برای آن‌ها دشوار است
- پرخاشگر و یا عصبانی هستند
- دلبستگی زیادی به برخی از اشیا دارند
- در برابر تغییر مقاومت می‌کنند. این افراد دوست ندارند دکوراسیون اتاقشان تغییر کند
- رفتارهای تکراری از خود نشان می‌دهند مانند تکرار یه کلمه یا صدای خاص و یا قرار دادن اشیا با یک نظم مشخص
- علایق این دسته از افراد محدود است. مثلاً فقط به یک اسباب بازی و یا برنامه تلویزیونی خاص علاقه نشان می‌دهند
- به خودشان آسیب می‌زنند مانند ضربه به سر یا خراش دادن دست با یک شی برنده
- ممکن است به بچه‌های دیگر آسیب بزنند مانند گاز گرفتن و یا ضربه زدن
علائم مبتلایان به اختلال فروپاشی کودکی به شرح زیر است.
- به تدریج مهارتهای اجتماعی خود را از دست داده و نمی‌توانند با دیگران ارتباط برقرار کنند
- رفتارهای تکراری از خود نشان می‌دهند
- تمایلی به انجام بازی ندارند
- توانایی کنترل مثانه و روده خود را ندارند
- مهارتهای حرکتی خود را از دست می‌دهند
- توانایی انجام مکالمه و انتقال پیام را ندارند
- در برقراری ارتباطات غیر کلامی ناتوان هستند
- عدم توانایی درک آنچه را که می‌شنوند
- توانایی مراقبت از خود را ندارند
دلایل ابتلاء به اوتیسم
علت دقیق اوتیسم هنوز مشخص نشده است. با این حال، پژوهش‌های دانشمندان این حوزه نشان میدهد که دلایل مختلفی برای ابتلاء به این بیماری وجود دارد. عوامل ژنتیکی و محیطی از مهم‌ترین عواملی هستند که می‌توانند در ابتلای افراد به اوتیسم تعیین‌کننده باشد. نتایج بررسی بیماران مختلف نشان داده است که ژن‌ها دارای بیشترین نقش در تولد کودکان مبتلاء به انواع اوتیسم است. در برخی موارد ممکن است اگر مادر در معرض برخی مواد شیمیایی قرار گیرد، کودکی با نقص‌های مادرزادی به دنیا بیاورد. همچنین، این اختلال در پسران شایع‌‌تر از دختران است.
چه افرادی بیشتر در معرض ابتلاء به اوتیسم هستند؟
زنانی که در دوران بارداری در معرض برخی از عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی قرار داشته اند، ممکن است دارای فرزندی با اختلال اوتیسم شوند. به‌عنوان مثال، زنانی که در حین بارداری در معرض عفونت سرخچه قرار داشته‌اند. سیگار کشیدن مادر در دوران بارداری هم می‌توان در ابتلاء به این اختلال مؤثر باشد. همچنین شواهد ضعیف‌تری وجود دارد مبنی بر اینکه اگر والدین در سن بالا اقدام به بارداری کنند، احتمال ابتلاء به اوتیسم فرزند آن‌ها بیشتر میشود.
یکی‌دیگر از مواردی که در خصوص این اختلال بررسی شده، نوزادان زودرس است. نوزادانی که پیش از 26 هفتگی و معمولا با وزن کم به دنیا می‌آیند که این مورد هم از موارد افزایش ریسک اوتیسم است.
آلاینده‌های زیست محیطی و تخریبی که در محیط زندگی انسان به وجود آمده، نقش مهمی در این اختلال دارد. به طوری که برخی از دانشمندان معتقدند قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا و آفت کش‌ها و ترکیب آن با عوامل ژنتیکی می‌تواند احتمال ابتلاء به اوتیسم را تا میزان زیادی افزایش دهد.
البته هنوز هم نمی‌توان با اطمینان ریسک فاکتورهای اختلال اوتیسم را بیان کرد.
روش تشخیص اوتیسم چیست؟
هیچ یک از انواع اوتیسم در طول دوران بارداری قابل تشخیص نیست. به همین دلیل، همه کودکان باید از نظر وجود نشانه‌های این بیماری در معاینات سلامت ۱۸ و ۲۴ ماهگی، بررسی شوند.
در حال حاضر، این بیماری از طریق آزمایش‌هایی مانند آزمایش خون، MRI و … قابل تشخیص نیست.
افراد مشکوک به اوتیسم، ابتدا توسط روانپزشک بررسی می‌گردد. در صورت نیاز تست‌های روان سنجی، هم از فرد مشکوک و هم والدین او انجام میشود.
تشخیص زود هنگام در این اختلال بسیار مهم است، چرا که هر چه سریع‌تر درمان اوتیسم شروع شود، نتایج بهتری حاصل خواهد شد.
راه‌های درمان این بیماری چیست؟
پس از مرحله تشخیص، مراحل درمان توسط روان پزشک آغاز میشود. متأسفانه در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای انواع اوتیسم وجود ندارد. با این حال، روش‌هایی برای درمان دارویی و درمان‌های غیر دارویی اوتیسم وجود دارد. داروها اوتیسم را درمان نمی‌کند و بیشتر برای مقابله با عارضه و علائم مرتبط با این اختلال تجویز می‌شوند.
از روش‌های غیر دارویی هم می‌توان برای بهبود زندگی کودک دارای اوتیسم بهره گرفت. از این طریق به کودک می‌آموزند تا با چالش‌های پیش روی خود مقابله کند. همچنین، به والدین کودک یاد می‌دهند که چگونه به بهترین شکل از فرزند خود پشتیبانی کند.
یکی از قدیمی‌ترین روش‌ها، رفتار درمانی است. این روش به‌صورت انفرادی برگزار می‌گردد.
گفتار درمانی از مرسوم‌ترین روش‌های درمانی برای کودکان دارای اوتیسم است. این روش می‌تواند به فرد دارای اوتیسم کمک کند تا ارتباط کلامی و غیر کلامی و ارتباط اجتماعی خود را بهبود دهد.
کار درمانی به بیمار کمک می‌کند تا مهارتهای شناختی، اجتماعی و حرکتی خود را بهبود بخشد. همچنین با ارتقای مهارتهای زندگی، امکان زندگی مستقل را برای وی فراهم می‌کند.
روش‌های بازی درمانی به صورت هدفمند موجب رشد حسی کودکان میشود.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
اختلال طیف اوتیسم یا به اختصار اوتیسم یک بیماری مرتبط با رشد مغز است که بر نحوه نگرش، روابط بین فردی و تعاملات اجتماعی با دیگران تأثیر می‌گذارد. انواع اوتیسم دارای علائم مختلفی است. در این بیماری کودک ارتباطات اجتماعی ضعیفی داشته و دارای وسواس و الگوهای رفتاری تکراری است. تاکنون چهار اختلال با نام‌‌های اوتیسم، سندرم آسپرگر، اختلال فرو پاشی کودکی و اختلال فراگیر رشد طبقهبندی نشده، با عنوان اختلال طیف اوتیسم در سطوح مختلف تشخیص داده شده‌اند. اوتیسم می‌تواند به‌صورت خفیف، متوسط و شدید بروز کند.
هیچ یک از انواع اوتیسم در طول دوران بارداری قابل تشخیص نیست. به همین دلیل، همه کودکان باید از نظر وجود نشانه‌های این بیماری در معاینات سلامت ۱۸ و ۲۴ ماهگی، بررسی شوند. متأسفانه در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای انواع اوتیسم وجود ندارد. با این حال، روش‌هایی برای درمان دارویی و درمان‌های غیر دارویی اوتیسم وجود دارد. این روش‌ها، اوتیسم را درمان نمی‌کند و بیشتر برای مقابله با عارضه و علایم مرتبط با این اختلال استفاده می‌شوند.
