دسترسی سریع
اختلال یادگیری در کودکان به این معنی است که کودک در یادگیری بعضی از مهارتها دچار مشکل میشود. این اختلالات انواع مختلفی دارند و بهطور کلی بهدلیل وضعیت عصبی و شکلگیری نورونهای آنها رخ میدهند.
اختلال یادگیری در کودکان، پردازش اطلاعات دریافتی از محیط پیرامون را مختل میسازد و به همین فراگیری مسائل مختلف برای آنها دشوار است. کودکانی که به این اختلال مبتلاء هستند بهطور معمول در فراگیری جنبههای مختلف مانند، ارتباطات، خواندن و نوشتن، حرف زدن، درک مسائل ریاضی و حساب و حتی گوش دادن دچار مشکل میشوند. گفته میشود اختلالاتی که به دلیل بیماری فیزیکی یا روانی، محدودیتهای مالی و یا نحوه تربیت کودک ایجاد میشوند، شامل اختلال یادگیری نخواهند بود.در صورت هریک از این اختلالات به کلینیک مغز و اعصاب کودکان طبیب مراجعه کنید
علائم اختلال ناتوانیهای یادگیری چیست؟
در ابتدا لازم است به این موضوع بپردازیم که اختلال یادگیری در کودکان دارای طیف گستردهای است و هر کدام علائم و نشانههای مخصوص به خود را دارند. میتوان گفت که کودکانی که دچار اختلالات یادگیری هستند از نظر هوش یا انگیزه، در یک سطح نرمالی قرار دارند و به اصطلاح تنبل یا کم هوش تلقی نمیشوند. مغزآنها از جنبههایی با سایر کودکان هم سن خود متفاوت است و این موضوع تنها بر تفاوت نحوه دریافت و پردازش اطلاعات تأثیر میگذارد.
به زبان ساده، کودکان و بزرگسالان مبتلاء به اختلال یادگیری حوادث و اتفاقات اطراف را متفاوت میبینند، میشنوند و درک میکنند. این میتواند در یادگیری اطلاعات و مهارتهای جدید آنها را با مشکل مواجه کند.
همانطور که میدانید، هر کودکی هر از چند گاهی با تکالیف خود مشکل دارد و تنها اگر یک حوزه خاص از یادگیری بهطور مداوم برای او مشکلساز باشد، ممکن است نشاندهنده یک اختلال یادگیری باشد.
کودکان دارای ناتوانیهای یادگیری میتوانند موفق شوند و به آموزش مسائل مختلف بپردازند. اما نکته مهمیکه باید در رابطه با این کودکان بدانید این است که، اکثر بچههای دارای ناتوانیهای یادگیری به اندازه بقیه باهوش هستند و تنها لازم است به روشهای متفاوت و منحصر به فردی آموزش ببینند.
بعضی از علائم اختلال یادگیری در کودکان از سنین پایین شروع میشود و قابل تشخیص هستند. علائم این اختلالات در کودکان زیر 6 سال به شکل زیر نمود پیدا میکند:
- اشکال در تلفظ کلمات ابتدایی
- ضعف در آگاهی واجی (شناسایی صدا در کلمه، تطبیق حروف با صدا)
- اشکال در به خاطر سپردن مجموعه و سری اعداد و کلمات چند بخشی
- عدم تمرکز روی کارها
- ضعف در انتقال اطلاعات بهصورت کلامی
- اشکال در ترکیب کردن صداها
در سنین بالاتر علائم این اختلالات به شکل متفاوتی قابل شناسایی خواهند بود، بهعنوان مثال در دوران مدرسه از ابتدایی تا دبیرستان، این علائم به روشهای متفاوتی دیده میشوند. در دوران دبستان این علائم شامل:
- خواندن کند و نارسانا: دانش آموز برای خواندن متنهای درسی تلاش بسیار زیادی میکند.
- عدم هم کلمات در هنگام خواندن یک مطلب ساده
- مشکلاتی در فهم اندازهها و یا روابط بین اعداد که در سن او عادی به نظر نمیرسد.
- مشکلات محاسباتی و دشواری در حل مسائل ساده ریاضی
این اختلال ممکن است در دروان نوجوانی نیز مشاهده شود و علائم آن شامل موارد زیر است:
- استفاده استفاده از کلمات مشابه در جمله
- داشتن خط بسیار بد و غلطهای املایی زیاد
- نحوه گرفتن مداد و قلم به دست به شکل غیر معمول
- گم کردن وسائل مدرسه به دفعات
- اختلالات عاطفی و عدم سازگاری با محیط پیرامون
- نبود برتری جویی
در دوره دبیرستان و تکامل بلوغ دانش آموز، علائم اختلال یادگیری به شکل تازهتری ظهور مییابد و تشخیص آن با شناخت این علائم از طریق مشاور مدرسه و یا مربی او امکانپذیر است. این علائم شامل:
- اشکال در نوشتن املای صحیح کلمات
- ضعف در خواندن و نوشتن مطالب درسی
- ضعف در حل کردن سادهترین مسائل ریاضی و پاسخ به آزمونها
- داشتن حافظه ضعیف و اشکال در به خاطر سپردن مباحث
- عدم تمرکز برای انجام تکالیف و مسولیتها
علت اختلال یادگیری در کودکان چیست ؟
گفته میشود دلایل ثابت و پایداری برای ایجاد این اختلالات وجود ندارد. با این حال، عواملی وجود دارد که میتوانیم به عنوان دلایل ایجاد این اختلالات نام ببریم:
- وراثت و ژنتیک
اختلالات یادگیری اغلب از طریق ژنتیک انتقال مییابند و در خانواده ایجاد میشود. کودکانی که ناتوانیهای یادگیری دارند اغلب والدینی دارند که مشکلات مشابهای داشتنه اند. برخی از کودکان دارای جهشهای خود به خودی هستند (یعنی در هیچ یک از والدین وجود ندارد) که میتواند باعث اختلالات رشدی از جمله ناتوانیهای یادگیری شود.
- مشکلات دوران بارداری و زایمان
ناتوانی یادگیری میتواند ناشی از ایجاد ناهنجاری در مغز در حال رشد، ابتلاء به بیماری و یا آسیبهای فیزیکی باشد. عوامل خطر عبارتند از قرار گرفتن جنین در معرض الکل یا مواد مخدر و کمبود وزن در هنگام تولد (3 پوند یا کمتر) . این کودکان بیشتر در معرض اختلال یادگیری در ریاضیات یا خواندن هستند. کودکانی که زودتر یا دیرتر از موعود دنیا میآیند، زایمانشان طولانیتر از حد معمول است و در دریافت اکسیژن دچار مشکل دارند که در نهایت احتمال ابتلاء به اختلال یادگیری در آنها افزایش مییابد.
- حوادث پس از تولد
ناتوانیهای یادگیری نیز میتواند در اثر آسیبها به سر نوزاد، سوء تغذیه یا قرار گرفتن در معرض مواد سمی (مانند فلزات سنگین یا آفت کشها) ایجاد شود.
ناتوانی یادگیری چگونه شناسایی میشود؟
شناسایی و مشاهده اختلال یادگیری در کودکان یک فرآیند پیچیده و زمانبر است. در مراحل اولیه لازم است عواملی که در اثر مشکلات فیزیکی و جسمیبه وجود آمدهاند را بررسی کنیم و با شناخت این موارد به علل اصلی این اختلال دست پیدا کنیم. همانطور که گفته شود مواردی مانند اختلال حواس اصلی مانند شنوایی، بینایی و اختلالات رشدی را نمیتوان بهعنوان اختلال یادگیری در کودکان به حساب آورد. برای بررسی این موارد از معاینات پزشکی و آزمونهای ویژهای کمک گرفته میشود تا در نهایت به شناخت این موارد دست پیدا کنیم. بر اساس تحقیقات صورت گرفته اختلال یادگیری در کودکان قابل درمان نیست و با این حال با اتخاذ یک سری حمایتها و آموزشهای خاص میتوان به یادگیری آسانتر این کودکان کمک کرد تا در محیط مدرسه موفقتر ظاهر شوند. والدین و معلمان اولین کسانی هستند که متوجه میشوند کودک در خواندن، نوشتن یا یادگیری مشکل دارد.
در صورت تشخیص این اختلال، مواردی که توسط متخصصان و مربیان توصیه میشود شامل موارد زیر است:
- مربی خصوصی: حضور یک مربی یا معلم خصوصی که بهصورت تخصصی آموزش دیده است، میتواند گزینه مناسبی برای پیشرفت تحصیلی کودکان مبتلاء به اختلال یادگری باشد. داشتن ساعتهای آموزشی غیر از زمان حضور دانش آموز در مدرسه، به پیشرفت و یادگیری آن کمک بسیار زیادی میکند. داشتن مربی خصوصی و یک برنامه آموزشی منحصر به فرد اولین اقدام برای رفع این مشکل است.
- درمان اختلال یادگیری در کودکان: هر چند که در ابتدا گفتیم که اختلال یادگیری درمان ندارد. اما برخی از اختلالات بسته به نوع و تفاوتی که دارند، ممکن است به برخی از درمانهای اولیه و دارویی پاسخ بدهند. مراجعه به فیزیوتراپیست و گفتار درمان میتواند برخی از اختلالات مربوط به یادگیری حرکت و گفتار را درمان کند.
رایجترین اختلالات یادگیری در کودکان
نارساخوانی: ناتوانی مبتنی بر زبان که در آن فرد در درک کلمات نوشته شده مشکل دارد. همچنین ممکن است بهعنوان ناتوانی در خواندن یا اختلال خواندن نیز شناخته شود. دانشآموزان مبتلاء به نارساخوانی معمولاً در سایر مهارتهای زبانی مانند املا، نوشتن و تلفظ کلمات با مشکل مواجه میشوند.
علاوهبر این، نارساخوانی در خانوادهها دیده میشود. والدین نارساخوان به احتمال زیاد فرزندانی دارند که نارساخوان هستند. برخی از افراد در اوایل زندگی خود بهعنوان نارساخوان شناخته میشوند، اما برای برخی دیگر، نارساخوانی آنها تا زمانی که بزرگتر شوند ناشناس باقی میماند. افراد مبتلاء به نارساخوانی حتی پس از اینکه با الگوهای زبانی خوب در خانه و آموزش زبان در مدرسه مواجه شدند، ممکن است با زبان گفتاری نیز مشکل داشته باشند. سایر مشکلاتی که افراد نارساخوان تجربه میکنند شامل موارد زیر است:
-یادگیری صحبت کردن
-یادگیری حروف و صداهای آنها
-سازماندهی زبان نوشتاری و گفتاری
-به خاطر سپردن اعداد
-خواندن با سرعت کافی برای درک
-املا
-یادگیری یک زبان خارجی
-انجام صحیح عملیات ریاضی
همه دانش آموزانی که با این مهارتها مشکل دارند، نارساخوان نیستند. آزمایش رسمی تنها راه برای تأیید تشخیص نارساخوانی است. دلایل دقیق نارساخوانی هنوز کاملاً مشخص نیست، اما مطالعات آناتومیکی و تصویرسازی مغزی تفاوتهایی را در نحوه رشد و عملکرد مغز یک فرد نارساخوان نشان میدهد. مطالعهای است که نشان میدهد تاخیر در رشد مغز، ممکن است عامل کلیدی در ایجاد ناتوانیهای یادگیری مبتنی بر زبان مانند نارساخوانی باشند.
دیسکالکولیا: یک ناتوانی ریاضی که در آن فرد برای حل مسائل حسابی و درک مفاهیم ریاضی مشکل دارد.
دیسگرافیا: یک ناتوانی در نوشتن که در آن فرد برای ایجاد حروف یا نوشتن در یک فضای مشخص مشکل دارد.
اختلالات پردازش اطلاعات شنوایی و بصری: ناتوانیهای حسی که در آن فرد با وجود شنوایی و بینایی طبیعی در درک زبان مشکل دارد.
اختلالات یادگیری غیرکلامی: یک اختلال عصبی که از نیمکره راست مغز منشأ میگیرد و باعث ایجاد مشکلاتی در عملکردهای پردازش بینایی-فضایی، شهودی، سازمانی و ارزیابی میشود.
درمان اختلالات یادگیری
کودکان مبتلاء به اختلالات یادگیری اغلب به آموزشهای تخصصی نیاز خواهند داشت. داشتن یک اختلال یادگیری میتواند کودک را واجد شرایط دریافت خدمات آموزشی ویژه در مدرسه کند. مدارس معمولاً آزمایشات خود را برای اختلالات یادگیری انجام میدهند تا ببینند آیا کودک نیاز به مداخله دارد یا خیر. در صورت وجود، بررسیهای دیگری در مورد رفتار یا احساسات کودک، ارزیابی توسط یک متخصص مراقبتهای بهداشتی مورد نیاز است. والدین، ارائهدهندگان مراقبتهای بهداشتی و مدرسه میتوانند برای یافتن ارجاعات و درمان مناسب با یکدیگر همکاری کنند.
به گفته مؤسسه ملی بهداشت، پانزده درصد از جمعیت ایالات متحده، یا از هر هفت آمریکایی، یک نفر، دارای نوعی ناتوانی یادگیری است. مشکل در خواندن و مهارتهای زبانی رایجترین ناتوانیهای یادگیری است. حدود 80 درصد دانش آموزان با اختلال و مشکل در خواندن درگیر هستند. ناتوانیهای یادگیری را نباید با سایر ناتوانیها مانند اوتیسم، ناتوانی ذهنی، ناشنوایی، نابینایی و اختلالات رفتاری اشتباه گرفت. هیچ یک از این شرایط ناتوانی یادگیری محسوب نمیشوند.
علم پیشرفتهای زیادی در درک عملکرد درونی مغز داشته است و کشف مهمیکه امید جدیدی را برای ناتوانیها و اختلالات یادگیری به ارمغان میآورد، نوروپلاستیسیته نامیده میشود. نوروپلاستیسیتی به توانایی طبیعی و مادام العمر مغز برای تغییر اشاره دارد.
در طول زندگی، مغز قادر به ایجاد ارتباطات جدید و تولید سلولهای مغزی جدید در پاسخ به تجربه و یادگیری است. این دانش منجر به درمانهای جدید پیشگامانه برای ناتوانیهای یادگیری شده است که از توانایی مغز برای تغییر استفاده میکند. برنامههای نوآورانه مانند برنامه Arrowsmith از تمرینات برای شناسایی و تقویت مناطق ضعیف مغزی استفاده میکنند. بهعنوان مثال، برای کودکانی که در تشخیص صداهای مختلف در یک کلمه مشکل دارند، برنامههای یادگیری کامپیوتری جدیدی وجود دارد که صداها را کاهش میدهد تا کودکان بتوانند آنها را درک کنند و به تدریج سرعت درک آنها را افزایش دهند.
این اکتشافات در مورد نوروپلاستیسیته امیدی را برای همه دانشآموزان مبتلاء به اختلالات یادگیری ایجاد میکند. تحقیقات بیشتر ممکن است منجر به ظهور درمانهای جدید دیگری شود که علل واقعی ناتوانیهای یادگیری را هدف قرار میدهند و به کشف روشهای اساسی برای درمان این اختلال میشود.
