دسترسی سریع
با پیشرفت تکنولوژی و لوازم پزشکی انسانها توانستهاند بیماریهای ناشناخته بیشتری را شناخته و درمان کنند. بیماریهای مغزی درگذشته به دلیل حساسیت بالای مغز اغلب ناشناخته باقی میماند. یکی از بیماریهایی که به لطف نکنولوژیهای پزشکی محققان توانستهاند آن را کشف کنند آنسفالیت مغزی است. در ادامه این مقاله قصد داریم به معرفی آنسفالیت مغزی در کودکان بپردازیم، پس تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
آنسفالیت مغزی در کودکان چیست؟
آنسفالیت به التهاب بافت مغزی گفته میشود که منجر به تورم در آن ناحیه خواهد شد. التهابات گفتهشده غالباً به دلیل عفونتهایی که ناشی از ویروسها هستند به وجود میآید. در برخی موارد آنسفالیت میتواند ناشی از مشکلاتی در سیستم ایمنی بدن باشد. در موارد نادر حتی تورم میتواند به دلیل حمله باکتریایی یا قارچی نیز رخ دهد.
التهاب گفتهشده در این بیماری میتواند یک ناحیه یا چند ناحیه از مغز را درگیر کند. این بیماری در گروه بیماریهای نادر قرار دارد و در بین تمامی ویروسها تنها گونههای خاصی قادر هستند از سد سیستم ایمنی بدن گذر کرده و خود را به سیستم عصبی مرکزی و نخاع برسانند.
دلایل ابتلا به آنسفالیت مغزی در کودکان
همانطور که گفته شد آنسفالیت مغزی منشأ ویروسی دارد. البته جای هیچگونه نگرانی وجود ندارد؛ چراکه اغلب کودکان در مقابل این ویروسها واکسینه میشوند. شایعترین ویروسهایی که باعث آنسفالیت میشود به شرح زیر است:
- ویروس سرخک
- ویروس آبلهمرغان
- ویروس سرخجه
- ویروس تبخال
- ویروس اوریون
- ویروس هرپس سیمپلکس
- ویروس نیل غربی
- ویروس هاری
- ویروس تب غدهای
- ویروس اکو
- ویروس سیتومگالوویروس
- ویروس کوکساکی
- ویروس نقص ایمنی انسانی
در بین تمامی ویروسهای گفتهشده در بالا ویروس نوع یک تبخال از بقیه ویروسها خطرناکتر است. این ویروس بهجای ایجاد تاول در بدن مستقیماً به مغز میرود. آنسفالیت مغزی در کودکان با ویروس نوع یک تبخال شایعتر از بقیه ویروسها است، اما این به آن معنا نیست که ابتلا به تبخال میتواند ریسک ابتلا به آنسفالیت را افزایش دهد.
عوامل باکتریایی آنسفالیت
همانطور که گفته شد آنسفالیت میتواند از طریق باکتریها نیز منتقل شود که احتمال آن بسیار پایین است. گونههای باکتریایی شایع در ابتلا به آنسفالیت به شرح زیر است:
- عفونت باکتریایی مانند بیماری لایم
- عفونت باکتریایی بیماری سل
- عفونت ناشی از انگل توکسوپلاسموز
علت نادر دیگری که میتواند افراد را به آنسفالیت مبتلا کند بیماریهای خود ایمنی هستند. به صورتی که سیستم ایمنی بدن بهاشتباه بافت مغز را عامل خارجی تلقی میکند و به آن حملهور میشود.
انواع آنسفالیت
در حالت کلی دو نوع بیماری آنسفالیت شناختهشده است که در ادامه آنها را توضیح دادهایم.
- آنسفالیت اولیه: آنسفالیت اولیه ناشی از عامل خارجی مثل ویروس یا باکتری است که مستقیماً مغز را آلوده کرده است. عفونت ناشی از این نوع آنسفالیت ممکن است در یک بخش یا نواحی گستردهتری از مغز وجود داشته باشد. در این نوع بیماری ممکن است عفونت ناشی از فعال شدن ویروسی خاموش که از بیماری قدیمی در بدن باقیمانده شروع شود.
- آنسفالیت ثانویه: این نوع آنسفالیت ناشی از عملکرد سیستم ایمنی معیوب در بدن کودک است. سیستم ایمنی در این بیماری بجای حمله به سلولهای عامل عفونت به دلیل نقص به سلولهای سالم مغز نیز حمله میکند. این نوع از آنسفالیت معمولاً دو تا سه هفته پس از ابتلا به بیماری و ابتلا به عفونت نمایان میشود.
علائم آنسفالیت مغزی در کودکان
علائم در هر کودک با کودک دیگر میتواند متفاوت باشد. به خاطر داشته باشید که کودکانی که واکسنهای موردنیاز را دریافت نکردهاند بیشتر در معرض خطر هستند. علائم زیر علائم عمومی اکثر بیماریهای کودکان است، اما درهرصورت علائمی مهم بهحساب میآید در صورت مشاهده آنها حتماً به پزشک مراجعه کنید. علائم این بیماری در کودکان به شرح زیر است:
- مشاهده برآمدگی روی سر نوزادان
- سردرد
- تب
- حساسیت به نور
- خوابآلودگی و کمبود انرژی
- سفتی عضلات گردن
- تشنج
- افزایش تحریکپذیری کودک
- ایجاد مشکل در تکلم و تغییر در گفتار
- بثورات
- مشاهده تغییر در هوشیاری کودک
- به وجود آمدن گیجی یا توهم
- از دست دادن تعادل در راه رفتن
- بیاشتهایی یا کاهش اشتها
- تهوع و استفراغ
- از دست دادن هوشیاری بهصورت قابلتوجه (کما)
- به وجود آمدن مشکل د حافظه
روش تشخیص آنسفالیت مغزی در کودکان
زمانی که شما به متخصص داخلی مغز و اعصاب کودکان مراجعه میکنید، پزشک در مورد سوابق بیماری فرزندتان از شما میپرسید. این سؤالات شامل سابقه واکسیناسیون کودک شما میشود. درصورتیکه اخیراً فرزند شما به بیماری خاصی مبتلا شده، بهتر است حتماً آن را به نورولوژیست اطلاع دهید. نکته دیگری که حتماً باید به پزشک اطلاع دهید گزیدگی توسط حشرات و پشهها است یا درصورتیکه بهتازگی تماس نزدیکی با حیوانات خانگی یا حیوانات خیابانی داشته باید برای تشخیص دقیق به پزشک اطلاع دهید. با توجه به گزارش دقیقی که شما از وضعیت فرزندتان به پزشک میدهد ممکن است آزمایشهای دیگری نیز موردنیاز باشد. در ادامه به توضیحی در ارتباط با این آزمایشها خواهیم پرداخت.
ام آر آی یکی از آزمایشهای موردنیاز برای آنسفالیت مغزی در کودکان
درصورتیکه میخواهید بدانید ام آر آی مغزی کودکان چگونه است باید بگویم در اکثر مراکز تخصصی تصویربرداری از داروی آرامشبخش برای کودکان استفاده میشود تا در زمان تصویربرداری کودک حرکتهای اضافی انجام ندهد. در آزمایش ام آر آی با استفاده از یک آهنربای بزرگ امواج رادیویی را ارسال میکنند و نتایج با استفاده از سیستم کامپیوتری دریافت میکنند. با استفاده از تصاویر ام آر آی پزشک میتواند سلامت بافت مغزی، ستون فقرات و نخاع را چک کند.
سیتیاسکن روش دیگری برای تشخیص
آزمایش دیگری که پزشک برای تشخیص بیشتر و بهتر ممکن است تجویز کند سیتیاسکن است. سیتیاسکن دقت بیشتری نسبت به تصویربرداریهای معمولی با اشعه ایکس دارد. در این روش با استفاده از پرتوهای اشعه ایکس تصاویری دقیق از مغز دریافت میشود. با استفاده از تصویری کامپیوتری پزشک آنسفالیت مغزی در کودکان را تشخیص میدهد و در صورتی تشخیص بافت ملتهب درمان را هرچه سریعتر شروع میکند.
آزمایش خون
آزمایش خون در کودکان بهمنظور شناخت و سنجش وجود عفونت در بدن انجام میشود. علاوه بر آن برای سنجش میزان آنتیبادی در بدن کودک نیز هست. نتایج آزمایش خون به پزشک برای ارائه درمان بهتر کمک میکند.
آزمایش ادرار و مدفوع
آزمایش ادرار و مدفوع نیز مشابه آزمایش خون برای تشخیص وجود عفونت در بدن انجام میشود.
کشت خلط
ازآنجاییکه اغلب بیماریهای ویروسی ریهها را عفونی میکند، کشت خلط ریه میتواند به تشخیص وجود عفونت در بدن کمک کند.
الکتروانسفالوگرام (EEG)
هدف از انجام تست نوار مغزی سنجش میزان فعالیت الکتریکی مغز است. برای انجام این آزمایش پدهای چسبندهای را به سر کودک میچسبانند (جای هیچگونه نگرانی وجود ندارد این آزمایشی هیچگونه دردی برای کودک ندارد) . این پدها به مدت 20 تا 30 دقیقه روی سر کودک باقی میماند و نتایج را ضبط میکند. این آزمایش هیچ خطری برای کودکان ندارد و درنتیجه پزشک با استفاده از نتایج آزمایش میتواند تشخیص صحیحی از آنسفالیت مغزی در کودکان بدهد.
پونکسیون کمری
آخرین آزمایشی که بسیار کمتر از بقیه آزمایشها برای تشخیص آنسفالیت مغزی در کودکان انجام میشود، پونکسیون کمری است. دلیل انجام آزمایش پونکسیون کمری در آن است که بهواسطه آن میتوان ناهنجاریهای به وجود آمده در مایع مغزی نخاعی را نشان میدهد. شناخت ناهنجاریها در مایع مغزی نخاعی میتواند به تشخیص صحیح از آنسفالیت مغزی منجر شود.
درمان آنسفالیت مغزی در کودکان
در صورت تشخیص آنسفالیت مغزی در کودکان درمان سریع شرط اول حفظ سلامت کودک است. درصورتیکه روند درمان با وقفه مواجه شود جان کودک با تهدید مواجه میشود. نوع درمان بسته به علائم، سن و سلامت عمومی کودک ممکن است متفاوت باشد. درنهایت هدف از درمان کاهش تورم بافت مغزی و جلوگیری از عوارض احتمالی آینده است. مراقبتهای عمومی که کودک باید از آنها بهرهمند باشد شامل نظارت دقیق بر مصرف داروها، سنجش درجه حرارت بدن و سنجش شرایط بالینی کودک است. درصورتیکه شرایط کودک حادتر باشد ممکن است به دستگاه اکسیژن برای تنفس نیاز داشته باشد که جای هیچگونه نگرانی نیست. داروهایی که پزشک برای کودک تجویز میکند ممکن است در گروه دارویی زیر باشد.
داروی ضدویروسی آسیکلوویر
آسیکلوویر (بانام تجاری Zovirax) بهعنوان داروی ضدویروس شناخته میشود. این دارو برای مقابله بدن با ویروس هرپس سیمپلکس (HSE) برای افراد مبتلا به آنسفالیت مغزی تجویز میشود. حتی ممکن است پزشک قبل از دریافت نتایج آزمایش و با توجه به شرایط بالینی بیماری برای او این دارو را تجویز کند؛ چراکه هرچه زودتر این دارو مصرف شود خطر ناتوانیهای طولانیمدت ناشی از بیماری آنسفالیت مغزی در کودکان که عامل آن ویروس هرپس سیمپلکس است کمتر میشود. این دارو با تزریق وریدی به بدن فرد وارد میشود.
دارو برای مقابله با تشنج
برای کنترل تشنج در کودک و صرع در بیمارانی که به آنسفالیت مغزی مبتلا هستند داروی ضد تشنج و صرع میدهند. ازآنجاییکه ممکن است تب افراد در این بیماری بالا باشد، ریسک ابتلا به تشنج نیز بالا است.
سایر روشهای دارویی
درصورتیکه علت آنسفالیت مغزی در کودکان، خود ایمنی سیستم عصبی تشخیص داده شود، داروهایی برای سرکوب سیستم ایمنی داده میشود که کمتر بافت مغزی را موردحمله قرار دهد.
اگر عامل ایجاد آنسفالیت باکتریایی باشد به فرد آنتیبیوتیک داده میشود و درصورتیکه عامل آن قارچ باشد داروی ضد قارچ تجویز میشود.
داروهای دیگری نیز ممکن است برای درمان فشار داخل سر، کاهش التهاب و آرام کردن شرایط فرد تجویز شود. این داروها شامل استروئیدها، دیورتیکها و آرامبخشها است.
شرایط بهبودی کودکان مبتلا به آنسفالیت
اغلب کودکان درصورتیکه در شرایط مناسبی از درمان قرار گیرند ظرف مدت چند روز تا 3 ماه درمان میشوند. احساس خستگی و کاهش انرژی بعد از درمان این بیماری امری طبیعی است و کودک میتواند بعد از بهبودی کامل مجدداً انرژی ازدسترفته خود را بازیابد.
درصورتیکه این بیماری دیر تشخیص داده شود، کودک با مشکلات گوناگونی مواجه میشود. این مشکلات شامل مشکلات فیزیکی، حافظه، تغییرات شخصیتی، گفتاری و صرع است. تمامی این مشکلات نیز با استفاده از روشهای نوین قابل جبران هستند. به خاطر داشته باشید که گام نخست و مهم در آنسفالیت مغزی در کودکان حفظ سلامت و جان کودک است. تمامی عوارض جانبی این بیماری قابلدرمان هستند تنها نیاز به کمی صبر و حوصله دارد. خدمات توانبخشی میتواند کمک زیادی به جبران عوارض باقیمانده از آنسفالیت مغزی بکند.
روشهای پیشگیری از آنسفالیت مغزی در کودکان
با پیشرفت علم در حوزه پزشکی روشهای جدید زیادی برای جلوگیری از شیوع ویروسهای عامل آنسفالیت انجامشده است. از مواردی که بسیار در کاهش آنسفالیت نقش داشته کاهش چشمگیر بیماری آبلهمرغان و واکسینه شدن کودکان در برابر بیماری اوریون، سرخک و سرخجه است. البته این روزها در مراکز تربیتی آموزشهای مفید در قبال دور ماندن از افراد بیمار و رفتار صحیح با حشرات و حیوانات به کودکان داده میشود که همین آموزشها نقش مؤثری در عدم ابتلا به بیماریهای عفونی در کودکان دارد.
عواملی که ریسک ابتلا به آنسفالیت را بالا میبرد
هر شخصی ممکن است به آنسفالیت مبتلا شود، اما عواملی که میتوان ریسک ابتلا به این بیماری را بالا ببرد و عوارض جانبی را برای مبتلایان به آنسفالیت افزایش دهد به شرح زیر است:
- سن: برخی از انواع آنسفالیت در گروههای سنی خاص ریسک ابتلا به آن بیشتر از گروههای سنی دیگر است. در حالت کلی ریسک ابتلا به آنسفالیت مغزی در کودکان و سالمندان بیشتر از بقیه گروههای سنی است. این گروه از افراد بیشتر در معرض حمله ویروسی هستند؛ چراکه سیستم ایمنی آنها ضعیفتر است.
- عامل سنی مؤثر در تشخیص: نقش دیگری که عامل سنی دارد این است که تشخیص بیماری در نوزادان و کودکان کم سن و سال بسیار سختتر است؛ چراکه توانایی بیان حس درد و مشخصههای بیماری در این سن وجود ندارد.
- سیستم ایمنی ضعیف شده: افرادی که به بیماریهای خود ایمنی مبتلا هستند یا مبتلایان به بیماری ایدز که از داروهایی برای سرکوب سیستم ایمنی بدن استفاده میکنند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
- مناطق جغرافیایی: برخی از مناطق جغرافیایی حشرات موذی بیشتری برای انتقال این بیماری دارند که این عامل ریسک ابتلا به آنسفالیت مغزی را افزایش میدهد.
- فصول سال: ازآنجاییکه حشرات در تابستان بیشتر از فصلهای دیگر هستند و برخی بیماری نیز در فصل خاصی از سال شیوع پیدا میکنند، ریسک ابتلا به آنسفالیت نیز در برخی از فصول بیشتر است.
جمعبندی
کودکان به دلیل ضعف در سیستم ایمنی اغلب بیشتر به بیماریهای عفونی مبتلا میشوند. یکی از بیماریهای عفونی که عامل ویروسی دارد آنسفالیت است. این بیماری باعث التهاب مغزی در کودکان میشود. در مقاله بالا به معرفی آنسفالیت مغزی در کودکان پرداختهایم. درصورتیکه هرکدام از علائم گفتهشده در متن را مشاهده کردید سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
