سکته مغزی، عارضه‌ای جدی و خطرناک است که بسیاری از افراد به چشم دلواپسی به آن نگاه می‌کنند؛ چرا که این عارضه سالانه به طور میانگین به سراغ 160 هزار ایرانی می‌رود و حدود 25 هزار نفر از آن‌ها را به کام مرگ می‌کشاند. این عارضه، وضعیتی همواره اورژانسی و حساس است که باید برای لحظه وقوع آن از لحاظ آگاهی آماده باشیم و در صورت وقوع احتمالی آن، اقدامات درست را با سرعت انجام دهیم. در اینجا سوال اول این است که چرا سکته مغزی رخ می‌دهد؟ و در صورت وقوع چه راهکارهایی باید به صورت فوری انجام بگیرند؟ در ادامه به این موضوع خواهیم پرداخت.
سکته مغزی چیست ؟
برای اینکه درک کنیم چرا سکته مغزی رخ می‌دهد، باید نگاه دقیق‌تری به ماهیت این عارضه داشته باشیم. سکته مغزی به حالتی گفته می‌شود که در آن، یکی از عروق مغزی در بخشی از مغز به دلیل وجود لخته خون، خون ریزی داخلی یا گرفتگی رگ، دچار اختلال می‌شود و این اختلال، می‌تواند مانع از خون‌رسانی صحیح به همان قسمت از مغز شود. عدم خون‌رسانی به هر ناحیه از مغز، باعث می‌شود اکسیژن به سلول‌های فعال نرسد و سلول‌ها در آن ناحیه یکی پس از دیگری دچار مرگ شوند. این مرگ یک به یک سلول‌های مغزی است که علائم سکته را پدید می‌آورد و بسته به ناحیه از کار افتاده گاهی ممکن است سبب آسیب‌های جبران ناپذیر و گاهی نیز سبب مرگ افراد شود و باید در صورت بروز سریعا به بهترین متخصص مغز و اعصاب در نزدیک ترین کلینیک مغز و اعصاب مراجعه شود.
سکته مغزی عارضه‌ای ناگهانی است و علائم زمینه‌ای چندانی ندارد. این عارضه در افراد میانسال و کهنسال بیشتر رخ می‌دهد؛ اما بروز آن در هر سن و سالی محتمل است. به همین دلیل آگاهی عمومی درباره دلایل وقوع آن و تغییر سبک زندگی و عادات روزمره می‌تواند تا حدود زیادی مانع از این رخ‌داد ناگوار شود. پیش از آن که به دلایل ریشه‌ای سکته مغزی بپردازیم، باید بدانیم که سکته مغزی در دو نوع متفاوت ممکن است رخ دهد.
انواع سکته مغزی
- سکته مغزی انسدادی (ایسکمیک)
سکته مغزی نوع اول که نوع شایع‌تری از سکته است، ایسکمیک است. این عارضه در حالتی رخ می‌دهد که یک لخته خون در عروق مغزی یا هر یک از عروق دیگر بدن به وجود آمده باشد و به وسیله جریان خون به مغز منتقل شود. در اصطلاح پزشکی و متخصص مغز و اعصاب به لخته‌های خوونی، آمبولی گفته می‌شود. در صورتی که آمبولی در شریان‌ها حرکت کرده و در یکی از عروق مغزی گیر کند، سبب انسداد آن رگ شده و موجب سکته مغزی می‌گردد.
- سکته مغزی خون‌ریزی (هموراژیک)
سکته مغزی هموراژیک به نوعی از سکته مغزی گفته می‌شود که دیواره یکی از رگ‌های مغزی به دلیل فشار خون بالا دچار پارگی شود و یا ضربه ناگهانی به مغزی باعث پاره شدن یکی از عروق و خون‌ریزی مغزی گردد. خون‌ریزی مغزی باعث ایجاد اختلال در آن قسمت از مغز شده و سکته رخ می‌دهد.
علائم سکته مغزی کدام است؟
علائم سکته مغزی می‌تواند بسیار گسترده باشد؛ چرا که هر ناحیه از مغز وظایف خاصی در بدن دارد و از کار افتادن هر بخش از مغز نیز ممکن است سبب بروز یک نوع اختلال فیزیکی گردد. با این حال علائم سکته مغزی هر چه هست، نشان از عدم عملکرد صحیح مغز دارد و می‌توان آن را از همین طریق شناخت. در اینجا قصد داریم به برخی علائم شایع در زمان وقوع سکته مغزی اشاره کنیم. البته ممکن است این علائم دلیل عارضه‌های دیگری نیز باشند؛ اما بهتر است که در صورت مشاهده هر یک، بنا به احتیاط اقدامات فوریتی را در نظر بگیرید.
- گیجی و عدم هشیاری نسبی
- حالت تهوع و استفراغ ناگهانی
- سردرد و سرگیجه ناگهانی
- ناتوانی در درک صحبت‌های دیگران
- اختلال در تکلم یا تسلط به زبان
- سفت شدن گردن
- مشکل بینایی در قالب تار بینی و دو بینی
- اختلال در حافظه
- اختلال حرکتی و فلج شدن بخشی از بدن (معمولاً تنها یک طرف بدن)
چرا سکته مغزی رخ می‌دهد؟
حال بیایید ببینیم چرا سکته مغزی رخ می‌دهد و چگونه می‌توان از وقوع آن جلوگیری کرد؟ همانطور که گفتیم، سکته مغزی به هیچ عنوان قابل پیش‌بینی نیست و عارضه‌ای ناگهانی قلمداد می‌شود. اما برخی از افراد را می‌توان مستعد این مسئله دانست. به این ترتیب، جلوگیری از وقوع سکته مغزی با تغییر شرایط زندگی و مراقبت‌های خاص امکان‌پذیر خواهد بود. افرادی که مستعد سکته مغزی هستند، شامل کسانی هستند که:
- بیماری‌های قلبی و عروقی دارند.
- سبک غذایی ناسالم دارند.
- دچار بیماری فشار خون هستند.
- سبک زندگی‌شان خالی از ورزش و تحرک است.
- استرس بالایی دارند.
- دخانیات و الکل مصرف می‌کنند.
- و…
این افراد بیشتر از مردم عادی در معرض سکته مغزی قرار می‌گیرند؛ چرا که زمینه‌های این بیماری را در خود پرورش داده‌اند. البته به سادگی می‌توان دریافت که با تغییر سبک زندگی و یا بررسی مداوم فشار خون (برای بیماران نام‌برده) می‌توان احتمال وقوع این عارضه را تا حد امکان کاهش داد. در همین راستا دلایل اصلی وقوع سکته مغزی را نیز می‌توان دریافت.
دلایل آن می‌تواند وجود هر نوع عارضه قلبی باشد که منجر به اختلال در سیستم گردش خون شود. همچنین بیماری فشار خون بالا نیز احتمال بروز سکته مغزی هموراژیک را افرایش خواهد داد. دخانیات، الکل، غذاهای ناسالم، عدم تحرک منظم، استرس بالا و بسیاری دلایل دیگر نیز می‌تواند پاسخی به این پرسش باشد که چرا سکته مغزی رخ می‌دهد.
در هنگام بروز علائم سکته مغزی، اقدامات اولیه چیست؟
در زمان بروز علائم سکته مغزی، ثانیه‌ها یک به یک سرنوشت‌ساز هستند. بنابراین اقدامات اولیه باید در نخستین ثانیه‌ها انجام شوند. نخستین اقدام در صورت بروز هر یک از علائم سکته مغزی، تماس با فوریت‌های اورژانس یا شماره 115 است. شما باید در کمال خونسردی، علائم را به طور دقیق برشمرده و از کارشناسان راهنمایی بخواهید. اگر تنها بودید و احساس سرگیجه یا سردرد ناگهانی به شما دست داد، پیش از آن‌که علائم تشدید شود و مانع از تماس شما با اورژانس شود، این کار را انجام دهید. همچنین اگر یکی از نزدیکان شما دچار این عارضه گردید، تا زمان آمدن گروه امداد، اقدامات اولیه را به شرح زیر انجام دهید:
فرد بیمار را بر روی یک سطح صاف به صورت افقی رو به بالا بخوابانید و سعی کنید راه تنفسی او را باز نگاه دارید. بیش از حد او را نترسانید؛ چراکه ترس و استرس خود می‌تواند باعث تشدید عوارض شود. خونسردی خود را حفظ کنید و به توصیه‌های کارشناسان اورژانس عمل نمایید. اگر فرد سکته کرده از هوش رفته باشد، احتمالاً تنفس او نیز قطع می‌گردد. در صورت قطع شدن تنفس، تا زمان رسیدن کارشناسان اورژانس با راهنمایی آن‌ها عمل تنفس مصنوعی و در صورت ایستادن قلب، عمل احیای قلبی را انجام دهید. همچنین به‌خاطر داشته باشید که هنگام سکته مغزی، ممکن است فرد توانایی بلع نداشته باشد، بنابراین از دادن قرص و یا آب به وی خودداری کنید؛ چراکه ممکن است باعث انسداد مجرای تنفسی وی شود.
در پایان به‌خاطر داشته باشید که هنگام وقوع این عارضه، بدون توجه به اینکه چرا سکته مغزی رخ می‌دهد، مهم‌ترین کار، حفظ خونسردی و اقدام سریع است.
