تقریباً همه ما بارها افراد مبتلا به بیماری افسردگی را در محیط اطرافمان دیده‌ایم و شاید این سوال در ذهنمان ایجاد شده باشد که چرا برخی افراد افسرده می‌شوند؟ علت این بیماری چیست و آیا امکان درمان افسردگی وجود دارد؟ آیا تاکنون به این موضوع فکر کرده‌اید که چه عواملی باعث افسردگی می‌شوند؟ شما تا چه حد راجع به این بیماری اطلاعات دارید؟ آیا از علل و عوامل تشدیدکننده این بیماری مطلع هستید؟ به نظر شما هرگونه احساس غم و ناراحتی به عنوان افسرگی در نظر گرفته می‌شود؟ برای پاسخ به این سوالات، لطفاً تا پایان این مطلب همراه ما باشید.
افسردگی، بیماری روحی است که بر نحوه تفکر، احساس و رفتار فرد و به طورکلی در عملکرد روزمره او اختلال ایجاد می‌کند. در صورت عدم درمان افسردگی، علائم آن می‌تواند هفته‌ها، ماه‌ها یا سال‌ها ادامه یابد و در صورت عدم درمان کامل، فرد ممکن است به خود آسیب بزند و حتی در موارد شدید، به خودکشی رو آورد. افسردگی، متفاوت از غم و اندوه است. هر فردی می‌تواند غم، اندوه و فقدان را تجربه کند، اما، همه افراد، افسردگی بالینی را تجربه نمی‌کنند. افسردگی، شامل طیف وسیعی از علائم دیگر مانند احساس کم ارزشی، افکار منفی در مورد آینده و خودکشی است؛ در حالی که غم و اندوه تنها شامل احساسات است.
در صورتی که فردی حداقل پنج مورد از علائم زیر را به مدت دو هفته متوالی تجربه کند، مبتلا به افسردگی شدید است و باید سریعاً اقدام به درمان افسردگی خود تحت نظر بهترین روانپزشک تهران نماید. معمولاً، خُلق افسرده و یا از دست دادن علاقه و لذت انجام فعالیت، جزو این 5 علامت هستند. علائم و نشانه‌ها عبارتند از:
- خلق و خوی افسرده که بیشتر ساعات روز و تقریباً هر روز مشاهده شود.
- کاهش چشمگیر علاقه یا لذت انجام فعالیت در اکثر اوقات روز که به طور مکرر و هر روز تکرار شود.
- تغییر اشتها که منجر به کاهش وزن یا افزایش غیرمرتبط با رژیم غذایی باشد.
- تغییر الگوی خواب
- کاهش انرژی یا افزایش خستگی
- بی‌قراری یا تحریک‌پذیری
- احساس اضطراب
- احساس بی‌ارزشی، درماندگی و یا ناامیدی
- احساس گناه
- مشکلات در تفکر، تمرکز یا تصمیم‌گیری
- افکار خودکشی و یا اقدام به انجام آن
افسردگی، بیماری پیچیده‌ای است و تشخیص و شروع درمان افسردگی از اهمیت بالایی برخوردار است. علت دقیق این بیماری مشخص نیست، اما ممکن است دلایل مختلفی در آن نقش داشته باشند و شانس ابتلای فرد را افزایش دهند. در ادامه به طور خلاصه به این موارد اشاره می‌شود:
- سوء استفاده: آزار جسمی، جنسی یا عاطفی می‌تواند فرد را در طولانی مدت در برابر افسردگی آسیب‌پذیر سازد.
- سن: افزایش سن به خصوص در سنین سالمندی، خطر افسردگی اساسی را افزایش می‌دهد. عواملی مانند تنها زندگی کردن و نداشتن حمایت اجتماعی احتمال خطر را در سنین بالا افزایش خواهد داد.
- مصرف برخی داروهای خاص: برخی داروها مانند ایزوترتینوئین که برای درمان آکنه تجویز می‌شود، کورتیکواستروئیدها و… می‌توانند منجر به افزایش خطر افسردگی شوند.
- اختلافات: درگیری‌ها یا اختلافات شخصی با اعضای خانواده یا دوستان می‌تواند احتمال این بیماری را افزایش دهد.
- سوگ: غم و اندوه ناشی از فقدان عزیزان، می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد.
- جنسیت: شانس ابتلای زنان به افسردگی تقریباً دو برابر مردان است. هنوز دقیقاً مشخص نیست چرا زنان در دوره‌های مختلف زندگی خود، تغییرات هورمونی را تجربه می‌کنند که ممکن است در افسردگی آن‌ها نقش داشته باشد. اما، عوامل بیولوژیکی، چرخه‌ی زندگی، عوامل هورمونی (مثل یائسگی) و شرایط روانی-اجتماعی در زنان ممکن است با میزان بالای افسردگی مرتبط باشد.
- وراثت: سابقه‌ی خانوادگی افسردگی ممکن است این خطر را افزایش دهد. احتمالاً ژن‌های مختلفی در این بیماری نقش دارند.
- رویدادهای مهم: اتفاقات خوب مانند مشغولیت در حرفه‌ای جدید، فارغ‌التحصیلی و ازدواج، اتفاقاتی مثل جابجایی محل زندگی، بیکاری یا درآمد پایین و طلاق می‌توانند از علل مهم افسردگی باشند.
- بیماری: گاهی اوقات، افسردگی، ممکن است همراه با یک بیماری جدی رخ دهد. مثل ایسکمی قلبی، دیابت، HIV، هپاتیت و…
- مصرف مواد مخدر: حدود 30 درصد از افرادی که مشکلات سوء مصرف مواد دارند، به افسردگی مبتلا هستند. ممکن است مصرف مواد مخدر و یا الکل به طور موقت احساس بهتری در فرد ایجاد کنند، اما، در نهایت افسردگی را تشدید خواهند کرد.
- پس از زایمان: زنان، پس از زایمان، تغییرات هورمونی، فیزیکی و مسئولیت جدید مراقبت از نوزاد را تجربه می‌کنند که احتمال آسیب آن‌ها را در برابر افسردگی، افزایش خواهد داد. در صورتی‌که حالت افسردگی بیشتر از 10 روز طول بکشد و یا ماه‌ها پس از تولد نوزاد ادامه یابد، بیماری جدی محسوب می‌شود و مادر نیاز به درمان افسردگی و حمایت عاطفی دارد.
- سایر مشکلات: مشکلاتی مانند انزوای اجتماعی به دلیل سایر بیماری‌های روانی، طرد شدن از خانواده یا گروه اجتماعی می‌تواند خطر ابتلا به افسردگی را افزایش دهد.
افسردگی انواع مختلفی دارد که شرایط و ویژگی‌های هرکدام با هم تفاوت‌هایی دارند و بسته به نوع آن، درمان افسردگی می‌تواند متفاوت باشد. در ادامه به چند مورد از آن‌ها می‌پردازیم:
- افسردگی شدید
اگر فردی در بیشتر روزهای هفته احساس افسردگی کند، ممکن است به نوع شدید این بیماری مبتلا شده باشد. برخی علائم دیگر ممکن است شامل: پریشانی و اضطراب ناشی از افسردگی شدید، احساس تنش و بی‌قراری، عدم تمرکز، عدم کنترل و نگرانی از اتفاق بد، احساس غمگینی شدید و عدم علاقه به فعالیت‌های مورد علاقه، احساس ضعف صبحگاهی، کاهش وزن، بدخوابی، افکار خودکشی و آشفتگی، حرف زدن زیاد، حرکات بی‌دلیل، بی‌قراری دست‌ها و قدم زدن در اطراف اتاق باشد.
گفتاردرمانی می‌تواند در درمان افسردگی شدید موثر باشد. مشاوره با متخصص روانپزشک در کلینیک مغز و اعصاب و در صورت لزوم مصرف دارو نیز می‌تواند در مدیریت افسردگی موثر باشد. در صورتی که درمان و دارو موثر واقع نشود، ممکن است روانپزشک از روش‌های دیگری از جمله: درمان تشنج الکتریکی، تحریک عصب واگ و… برای تحریک مناطقی از مغز که کنترل خلق و خو را برعهده دارند، استفاده کند.
- اختلال افسردگی مداوم
اگر افسردگی بیش از 2 سال طول بکشد، به آن اختلال افسردگی مداوم می‌گویند. ممکن است علائمی مانند: تغییر در اشتها (کم خوری یا پُرخوری) ، کم‌خوابی و یا پرخوابی، کمبود انرژی، خستگی، عزت نفس پایین، مشکلات در تمرکز یا تصمیم‌گیری، احساس ناامیدی در فرد مشاهده شود. برای درمان افسردگی این نوع اختلال، از روان‌درمانی ، روانشناسی ، دارو یا ترکیبی از این دو، استفاده می‌شود.
- اختلال دوقطبی
فرد مبتلا به اختلال دو قطبی ، دارای دوره‌های مختلف خُلقی است که از دوره‌های با شدت انرژی بالا تا دوره‌های انرژی پایین متغیر است. وقتی فرد در فاز پایین انرژی باشد، علائم افسردگی شدید خواهد بود. دارو می‌تواند به کنترل نوسانات خلقی کمک کند. همچنین، ممکن است پزشک داروهای تثبیت‌کننده رفتاری مانند لیتیوم را تجویز کند. سازمان غذا و داروی امریکا، سه دارو را برای درمان افسردگی تایید کرده است: سروکل، لاتودا، ترکیب اولانزاپین – فلوکستین. گاهی اوقات، پزشکان داروهای دیگری را نیز برای درمان افسردگی دوقطبی تجویز می‌کنند؛ مانند داروی ضدتشنج لاموتریژین.
- اختلال عاطفی فصلی
اختلال عاطفی فصلی، دوره‌ای از افسردگی شدید است که اغلب در زمستان اتفاق می‌افتد؛ زمانی که روزها کوتاه و نور خورشید به میزان کمتری دریافت می‌شود. این نوع اختلال، معمولاً در فصول بهار و تابستان از بین می‌رود. برای درمان افسردگی این نوع اختلال، معمولاً از داروهای ضدافسردگی و نوردرمانی استفاده می‌شود.
- افسردگی روانی
افراد مبتلا به افسردگی سایکوتیک یا افسردگی روانی دارای علائم روان‌پریشی هستند، مانند: توهم (دیدن یا شنیدن چیزهایی که وجود ندارند) ، هذیان (باورهای نادرست) ، پارانویا (به اشتباه تصور می‌کنند که دیگران می‌خواهند به آن‌ها آسیب برسانند) . پزشکان، برای درمان افسردگی روانی، ترکیبی از داروهای ضدافسردگی و ضدروان‌پریشی را تجویز می‌کنند.
- افسردگی غیرمعمول
در این نوع افسردگی، غم و اندوه متفاوت از افسردگی معمولی است. در افسردگی غیرمعمول، یک رویداد مثبت می‌تواند به طور موقت خلق و خوی فرد را بهبود بخشد. سایر علائم افسردگی غیرمعمول عبارتند از: افزایش میل به غذا، خواب بیش از حد معمول، احساس سنگینی در اندام‌ها، حساسیت بیش از حد به انتقادها.
برخی داروها و یا اختلالاتی از قبیل اختلال در عملکرد تیروئید، می‌تواند علائمی مشابه افسردگی را در فرد ایجاد کند. لذا، اولین قدم برای تشخیص این بیماری، مراجعه به پزشک است. پزشک با انجام معاینه، مشاوره و تجویز آزمایش به راحتی قادر به رد کردن این احتمالات است. در صورت لزوم، ممکن است فرد به متخصص روانپزشکی ارجاع داده شود. پس از تشخیص قطعی بیماری، فردِ مبتلا به افسردگی، با روش‌های مختلفی قابل درمان است. یک برنامه چندوجهی و ترکیبی پزشکی، روان‌درمانی، گروه‌های حمایتی و موارد دیگر می‌تواند به مدیریت درد، کاهش و درمان افسردگی و بازگرداندن زندگی فرد به مسیر درست کمک کند.
اصلی‌ترین درمان افسردگی، تجویز داروهای ضدافسردگی و روان‌درمانی است که می‌تواند به صورت ترکیبی نیز مورد استفاده قرار گیرد. داروهای ضدافسردگی می‌توانند به حفظ سلول‌های عصبی کمک کرده و از مرگ آن‌ها جلوگیری کنند. در نتیجه، سلول‌های عصبی اجازه ایجاد ارتباطات قوی‌تر را در برابر استرس‌های بیولوژیکی کسب خواهند کرد. ممکن است پزشکان، داروهای مهارکننده گزینشی را که در بازجذب هورمون سروتونین (نوعی انتقال‌دهنده‌ی عصبی) ، موثر هستند به عنوان اولین روش درمانی پیشنهاد دهند و یا مهارکننده‌ی مونوآمین اکسیداز را تجویز کنند. محققان بر این باور هستند که گاهی اوقات درمان افسردگی، ممکن است حتی به بهبود بیماری که فرد با آن درگیر است، کمک کند.
