ممکن است نام سونوگرافی داپلر عروق مغز را شنیده باشید و در تلاش برای کسب اطلاعاتی در خصوص این نوع سونوگرافی باشید یا شاید در جستجوی پاسخ این پرسش هستید که آیا امکان بررسی و تشخیص مشکلات احتمالی و درمان به موقع بیماری‌های عروق مغزی وجود دارد یا خیر؟ در هر صورت پیشنهاد می‌کنیم مطالعه مقاله زیر را از دست ندهید! جالب است بدانید که امکان بررسی و ارزیابی عروق مغزی و تشخیص احتمالی بیماری‌های مرتبط با آن به وسیله سونوگرافی داپلر عروق مغز وجود دارد. پزشکان برای تعیین اینکه آیا مشکلی در رگ‌های خونی اتفاق افتاده است یا خیر، معمولاً این نوع سونوگرافی را پیشنهاد می‌دهند. همچنین، برای ارزیابی شریان اصلی تامین‌کننده جریان خون به مغز و برای شناسایی مشکلات تخصصی مربوط به جریان خون مغزی، این آزمایش برای بیماران درخواست میشود. برای آشنایی بیشتر با این نوع روش تصویربرداری با ادامه همین مطلب همراه ما باشید.
کلینیک تست های تشخیصی مرکز فوق تخصصی مغز و اعصاب و ستون فقرات طبیب در خدمت شما مراجعین گرامی میباشد
سونوگرافی داپلر عروق مغز چیست ؟
در روش سونوگرافی داپلر عروق مغز، از تکنیک اولتراسوند که روشی غیرتهاجمی، سریع و بدون درد است، استفاده میشود. این روش، به طور حقیقی، ویژگی‌های جریان خون و همودینامیک عروق مغزی در شریان‌های پایه مغز را نشان می‌دهد. در واقع، سونوگرافی داپلر عروق مغز، راحت‌ترین راه برای نظارت بر تغییرات عروقی در پاسخ به حوادث حاد عروق مغزی در بیمار محسوب میشود. در این روش، از امواج صوتی با فرکانس بالا، برای ارزیابی میزان و جهت جریان خون رگ‌های داخل و اطراف مغز استفاده می‌گردد و از هیچ کنتراست یا تشعشع خاصی در آزمایش استفاده نمی‌شود. از طرف دیگر، در حالی‌که اکثر اَشکال مختلف سونوگرافی، تصاویری از وضعیت بافت مورد مطالعه فراهم می‌کنند؛ در این نوع سونوگرافی، صداهایی تولید می‌شوند که قابلیت شنیدن، ضبط و بررسی دارند.
سونوگرافی داپلر عروق مغز به چه روش های انجام میشود ؟
سونوگرافی داپلر عروق مغز؛ به دو شیوه انجام میشود: یکی با نام سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال (TCD) و دیگری با عنوان سونوگرافی داپلر کاروتید گردن یا (ECD) . شیوه عمل هر دو نوع سونوگرافی تقریباً مشابه هم است با این تفاوت که روش TCD، روش تصویربرداری برای حلقه ویلیس روی سر است در حالی که ECD روش تصویربرداری برای ناحیه گردن محسوب میشود. در سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال، سعی بر آن است تا سرعت جریان خون در شریان‌هایی به نام دایره ویلیس که در پایه مغز قرار دارند، بررسی و ثبت شود تا تشخیص طیف وسیعی از شرایط پزشکی که بر مغز تأثیر‌گذار هستند، تسهیل گردد. داده‌های فیزیولوژیکی به دست آمده از این اندازه‌گیری‌ها مکمل داده‌های ساختاری به دست آمده از حالت‌های مختلف تصویربرداری عروقی است که در حال حاضر در مراکز پزشکی مختلف موجودند.
عملکرد سونوگرافی داپلر مغز چگونه است ؟
سونوگرافی داپلر عروق مغز بر اساس اصل اثر داپلر عمل می‌کند. بر اساس این اصل، امواج اولتراسوند ساطع‌شده از پروب داپلر، از طریق جمجمه منتقل می‌شوند و با حرکت گلبول‌های قرمز در داخل عروق داخل مغزی منعکس می‌گردند. تفاوت در فرکانس بین امواج ساطع‌شده و منعکس‌شده که به آن «فرکانس جابجایی داپلر» گفته میشود، با سرعت حرکت گلبول‌های قرمز خون (سرعت جریان خون) نسبت مستقیم دارد. از آنجایی که جریان خون در داخل رگ آرام است، سیگنال داپلر به دست آمده، در واقع ترکیبی از جابجایی‌های فرکانس داپلر مختلف را نشان می‌دهد که نمایش طیفی از توزیع سرعت تک گلبول‌های قرمز خون روی دستگاه نمایشگر را تشکیل می‌دهد. سپس، می‌توان از آنالیز طیفی برای به دست آوردن اندازه‌گیری سرعت جریان خون و همچنین چند ویژگی دیگر جریان در رگ خونی استفاده کرد.
سونوگرافی داپلر عروق مغز ترانس کرانیال، برای اولین بار در سال 1982 مطرح شد. در این روش، از پروب مبدل فرکانس پایین (≤2 MHz) استفاده شد و امکان نظارت پویا بر سرعت جریان خون مغزی و ضربان‌پذیری عروق در بازه‌های زمانی طولانی با وضوح بالا فراهم گردید. سونوگرافی ترانس کرانیال داپلر (TCD) برای اولین بار در سال 1986 در عمل بالینی معرفی شد و اکنون به طور گسترده در بخش‌های سرپایی، حین عمل و مراقبت‌های ویژه به خصوص در افراد با بیماری‌های عروق مغزی، مورد استفاده قرار می‌گیرد. اکنون، با پیشرفت علم و تکنولوژی، این نوع سونوگرافی بهینه‌سازی شده است و به دلیل آنکه روشی به نسبت ارزان و قابل تکرار است و قابلیت حمل آن نسبت به سایر روش‌های تصویربرداری، راحت‌تر است، به عنوان روش تشخیصی مهم مورد توجه قرار گرفته است. با این وجود، کاربرد تشخیصی این تکنیک به مهارت تشخیصی پزشک متخصص مغز و اعصاب بستگی دارد.
کاربرد های سونوگرافی داپلر عروق مغز چیست ؟
با کمک سونوگرافی داپلر عروق مغز از نوع (TCD) ، متخصص مغز و اعصاب می‌تواند تغییرات نسبی جریان را ارزیابی کند. با این روش، تشخیص تنگی عروق کانونی یا تشخیص سیگنال‌های آمبولیک در شریان‌ها امکانپذیر خواهد بود. در این آزمایش، هر ذره شناور آزاد، که ممکن است در جریان خون وجود داشته باشد و منبع مهمی‌برای خطر سکته مغزی تلقی شود، شناسایی میشود.
همچنین، با اندازه‌گیری پاسخ‌های جریان خون به تغییرات فشار خون، سلامت فیزیولوژیک نواحی عروقی خاص، پاسخگویی و واکنش‌پذیری عروق مغزی نسبت به کربن دی‌اکسید و فعال‌سازی شناختی و حرکتی ارزیابی میشود.
در واقع، مطالعه غیرتهاجمی سونوگرافی داپلر عروق مغز از نوع TCD به بررسی این موضوع می‌پردازد که آیا عروق کوچکی که جریان خون به مغز را تنظیم می‌کنند کارکرد درستی دارند یا خیر. هنگامی که مقدار کمی کربن دی اکسید و اکسیژن استنشاق شود، مشابه حالت حبس نفس، عروق کوچک باید گشاد شوند و جریان خون را به مغز افزایش دهند. برای مثال، هنگامی که فردی به مشکلات تنفسی از جمله هیپرونتیلاسیون مبتلا میشود، رگ‌ها باید منقبض شوند و جریان خون به مغز را کُند کنند.
سونوگرافی داپلر عروق مغز به روش TCD، در تشخیص بالینی برخی از اختلالات عروق مغزی مانند سکته مغزی حاد ایسکمیک (ایجاد لخته خون در رگ‌های خونی مغز) ، وازواسپاسم (باریک شدن قسمتی از رگ به دلیل انقباض) ، تنگی عروق مغزی، اسپاسم عروقی، میکروآمبولی‌های مغزی (ظهور لخته‌های خونی کوچک در جریان خون) ، خونریزی زیر عنکبوتیه، بیماری سلول داسی شکل (تغییر شکل سلول‌های خونی و افزایش خطر سکته مغزی) ، تشخیص باز بودن سوراخ فورامن در دیواره بین دو دهلیز قلب (برای این کار، محلولی به داخل ورید ساعد تزریق میشود؛ وجود حباب در شریان‌های مغز نشان می‌دهد که خون به دلیل وجود سوراخی در دیواره بین دو دهلیز (به نام فورامن) در جهت اشتباه جریان دارد) و همچنین سایر شرایط پزشکی مانند مرگ مغزی کاربرد دارد. با توجه به راحت بودن TCD، به عنوان روشی تشخیصی، دیگر کاربردهای بالینی و تحقیقاتی این نوع تصویربرداری در بسیاری از اختلالات عروق مغزی در حال افزایش است.
شریان کاروتید در هر طرف گردن قرار دارد. این شریان‌ها وظیفه خونرسانی از قلب به مغز را برعهده دارند. شریان‌های کاروتید، معمولاً با تجمع پلاک که متشکل از چربی، کلسترول، کلسیم و سایر مواد در جریان خون در گردش هستند، باریک می‌شوند. بنابراین، تشخیص و درمان به موقع شریان کاروتید باریک، می‌تواند خطر سکته مغزی را کاهش دهد. سونوگرافی داپلر عروق مغز در ناحیه کاروتید گردن، جهت بررسی جریان خون در شریان‌های کاروتید از جمله: تشخیص انسداد یا تنگی شریان‌های کاروتید که می‌تواند خطر سکته را افزایش دهد، مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین، با این روش تصویربرداری، ضخامت دیواره شریان کاروتید و لخته ارزیابی میشود. از این‌رو، این روش تصویربرداری به متخصص مغز و اعصاب کمک می‌کند تا روش درمانی مناسبی را برای کاهش خطر سکته مغزی تعیین کند.
در صورتی که فردی مبتلا به حمله ایسکمیک گذرا یا سکته خفیف شده باشد و یا فرد مبتلا به شرایط پزشکی از جمله: فشار خون بالا، دیابت، کلسترول بالا، سابقه خانوادگی سکته مغزی یا بیماری قلبی، حمله ایسکمیک گذرا یا سکته مغزی، وجود صدای غیرمعمول در شریان‌های کاروتید، بیماری عروق کرونر و سخت شدن سرخرگ‌ها باشد، خطر بروز سکته مغزی افزایش خواهد یافت. در این موارد، معمولاً پزشک متخصص مغز و اعصاب، سونوگرافی داپلر عروق مغز کاروتید را برای بیمار درخواست می‌دهد.
پزشک ممکن است سونوگرافی داپلر عروق مغز کاروتید را در موارد زیر تجویز نماید:
- ارزیابی جریان خون در شریان پس از جراحی
- ارزیابی اثربخشی استنت برای بهبود جریان خون از طریق شریان
- بررسی وجود لخته خون در رگ‌ها
- شناسایی سایر مشکلات شریان کاروتید که ممکن است جریان خون را مختل کنند.
- پیش‌بینی بیماری عروق کرونری با اندازه‌گیری ضخامت شریان کاروتید و ارزیابی ویژگی‌های پلاک.
- ارزیابی خطر سکته مغزی
مدت زمان انجام سونوگرافی چقدر است ؟
زمان لازم برای انجام سونوگرافی داپلر عروق مغز کاروتید، معمولاً حدود 30 دقیقه است. در حال حاضر، پیشرفت‌های تکنولوژیکی گسترده‌ای جهت بهبود کیفیت و وضوح تصاویر در سونوگرافی داپلر کاروتید گردن در حال انجام است. پیشرفت‌ها در این زمینه کمک می‌کنند تا اطلاعاتی بهتر و دقیق‌تر در اختیار متخصص مغز و اعصاب قرار گیرد و اقدامات مناسبی جهت تشخیص دقیق مشکلات احتمالی و یا رفع آن‌ها انجام شود.
آمادگی های قبل از انجام سونوگرافی داپلر عروق مغز چیست ؟
هیچ‌گونه آمادگی و اقدامات خاصی، برای انجام این نوع تصویربرداری لازم نیست. بیماران نیازی به تغییر رژیم غذایی یا مصرف مایعات قبل از سونوگرافی داپلر عروق مغز ندارند. بنابراین، لازم است خونسردی خود را حفظ کنند و به راهنمایی‌ها و توصیه‌های احتمالی پزشک به دقت گوش دهند. یکی از توصیه‌های احتمالی این است که از بیماران خواسته میشود تا در طول انجام آزمایش سر خود را ثابت نگه دارند و از صحبت کردن خودداری نمایند.
سونوگرافی داپلر عروق مغز از نوع TCD یا ECD، توسط متخصص رادیولوژی یا متخصص مغز و اعصاب انجام و تفسیر میشود. بیمار در طول انجام آزمایش بیدار است و بر روی تخت دراز می‌کشد و یا می‌نشیند. دستگاه کوچکی به نام مبدل که شبیه میکروفون است به رایانه متصل میشود تا اطلاعات جریان خون را در اختیار پزشک قرار دهد. مبدل، مستقیماً روی پوست مراجعه‌کننده قرار داده میشود و با مالیدن مقدار کمی ژل که قابلیت حل شدن در آب دارد، حرکت مبدل روی پوست جهت تصویربرداری سونوگرافی تسهیل می‌گردد. معمولاً ژل در پشت گردن، بالای استخوان گونه، جلوی گوش، شقیقه‌های بیمار، پایه جمجمه در پشت ناحیه گردن یا روی پلک بسته، اعمال میشود. در واقع، این مکان‌ها، محل رگ‌های خونی هستند که مغز را تامین می‌کنند. پس از انجام سونوگرافی، به دلیل محلول بودن ژل در آب، به راحتی از سطح موردنظر پاک و شسته میشود.
کاربرد مهم مبدل در سونوگرافی داپلر عروق مغز این است که امواج صوتی ساطع می‌کند و با پرتاب امواج از بافت‌ها، اندام‌ها و سلول‌های خونی، پژواک را ضبط می‌کند. رادیولوژیست و یا متخصص مغز و اعصاب با تغییر موقعیت مبدل، امواج اولتراسوند را به سمت رگ‌های خونی مورد بررسی هدایت می‌کنند. بنابراین، وظیفه مهم مبدل این است که امواج صوتی با فرکانس بالا را از طریق مغز ارسال و اطلاعات جریان خون برگشتی را ضبط کند. مبدل به دستگاه رایانه وصل است و امواج صوتی پژواک شده به صورت تصویر زنده روی صفحه نمایشگر تبدیل میشود.
سونوگرافی داپلر جریان خون در شریان‌ها را نشان می‌دهد و سرعت جریان خون به نمودار یا تصاویر رنگی تبدیل میشود که روی صفحه نمایش نشان داده میشود. بیمار، قادر به شنیدن صدای جریان خون خود از طریق این نوع سونوگرافی است. مدت زمان انجام این سونوگرافی بین 30 دقیقه تا 1 ساعت متغیر است.
رادیولوژیست یا متخصص مغز و اعصاب تصاویر حاصل از سونوگرافی داپلر عروق مغز از نوع داپلر ترانس کرانیال را تجزیه و تحلیل و گزارشی را ارائه می‌دهد. گاهی اوقات برای نظارت بر وضعیت پزشکی خاصی که آزمایش برای آن تجویز شده است، یا برای بررسی اینکه آیا درمان جواب داده است یا خیر، ممکن است نیاز به انجام آزمایشات تکمیلی دیگری باشد.
انجام سونوگرافی داپلر عروق مغز با خطری همراه نیست و تنها به عنوان یک روش تشخیصی محسوب میشود. این روش تصویربرداری با هیچ عوارض جانبی مضری همراه نیست و در آن از اشعه ایکس استفاده نمی‌شود. در این آزمایش، عملاً فرد هیچ ناراحتی را در طول انجام سونوگرافی احساس نمی‌کند و تنها هنگامی که مبدل بر روی پوست فشار داده میشود، ممکن است فشار جزئی بر روی پوست احساس کند.
سونوگرافی داپلر عروق مغز برای تشخیص یا نظارت بر طیف گسترده‌ای از شرایط مختلف پزشکی که تحت تاثیر جریان خون عبوری از عروق مغزی هستند از جمله سکته مغزی ایسکمیک حاد، وازواسپاسم، تنگی عروق مغزی، میکروآمبولی‌های مغزی و… مورد استفاده قرار می‌گیرد. نقش بالینی و مهم سونوگرافی داپلر عروق مغز در عمل جراحی مغز و اعصاب و نظارت بر بیماران مبتلا به مشکلات مختلف مغزی عروقی به خوبی مشخص شده است. بهتر است برای کسب بهترین نتیجه، این نوع سونوگرافی در مراکز درمانی معتبر و زیر نظر متخصصان مغز و اعصاب توانمند انجام شود.
هزینه سونوگرافی عروق مغز در سال 1402
هزینه انجام این سونوگرافی با توجه به پارامترهای مشخصی می تواند متفاوت باشد. نوع مرکز ارائه دهنده این خدمات و نوع بیمه شخص از جمله این پارامترها هستند.
