همه ما در طول زندگی حداقل یک یا دو بار دچار سرگیجه شده‌ایم. حالتی از چرخش اشیا و دنیای اطراف دور سرمان که در اصطلاح به آن Vertigo می‌گوییم. در حالت کلی علائمی که به صورت گذرا رخ می‌دهند و در مدت زمانی کوتاه برطرف می‌شوند، مشکلی برای شخص ایجاد نکرده و سلامتی انسان را نیز تهدید نمی‌کنند. تنها زمانی باید این عامل را جدی بگیریم که شدید شده و در امور جاری زندگی اختلال ایجاد کند.
چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
اولین سوالی که ممکن است برای هر کدام از شما پیش بیاید این است که آیا لازم است برای رفع سرگیجه به دکتر مراجعه کنیم. معمولا عوامل ساده‌ای مانند کاهش فشار خون یا کم خوابی منجر به سرگیجه‌های کوتاه مدت می‌شوند که جای نگرانی برای آن‌ها وجود ندارد. شما زمانی باید برای رفع این عارضه به پزشک مراجعه کنید که به مدت چند روز درگیر این عارضه بوده و توانایی انجام امور روزانه خود را ندارید. پزشک متخصص با شناسایی علائم و انجام آزمایش‌های مرتبط. علت اصلی را مشخص کرده و برای درمان آن اقدامات لازم را انجام خواهد داد.
علت اصلی سرگیجه چیست؟
این حالت از چرخش اطراف به دور سر و عدم تعادل، علت‌های مختلفی دارد که تشخیص دقیق آن وظیفه پزشک متخصص است. در ادامه شما را با چند مورد از علت‌های اصلی این عارضه آشنا خواهیم کرد.
- سردردهایی که باعث Vertigo می‌شوند.
- کم خونی و فقر آهن
- کاهش فشار خون
- ضعف و خستگی جسمانی
- دیسک گردن و گرفتگی‌های عضلانی
- اختلال در عملکرد گوش میانی که وظیفه برقراری تعادل و هماهنگی در بدن را دارد.
- حرکت دادن سر در وضعیت نامناسب
- التهاب عصب دهلیزی (این رشته‌های عصبی با ارسال پیام به مغز به کنترل تعادل کمک می‌کنند)
- تب شدید
- حمله موضعی BPPV
- اختلال در شنوایی
- عفونت در گوش میانی (لابیرنتیت)
- میگرن
- قرار گرفتن گردن در حالتی نامناسب
- مصرف بعضی داروهای خاص که Vertigo جزئی از عوارض جانبی آن‌ها محسوب می‌شود.
- بیماری منیر
مراقبت از خود هنگام سرگیجه
اگر سرگیجه شما ناشی از علتی خاص نبوده و به صورت گذرا رفع شده و کاهش پیدا می‌کند، می‌توانید از روش‌های زیر جهت کنترل این عارضه استفاده کنید.
- قرار دادن دو بالش بر روی هم برای خوابیدن
- نشستن بر روی تخت به مدت یک دقیقه برای ایستادن و بلند شدن از تخت
- عدم کشش گردن هنگام برداشتن اجسام از ارتفاع
- خم نکردن سر به سمت پایین
- و…
انواع سرگیجه
حمله موضعی BPPV
این عارضه معمولا به صورت حمله‌های کوتاه یا شدید صورت گرفته و هنگام حرکت دادن سر، خم شدن، چرخش در رختخواب هنگام خواب و… رخ می‌دهد. در حالت کلی این حمله‌ها ممکن است چند ثانیه یا چند دقیقه طول کشیده و با حالت تهوع همراه باشد. در این مدت زمان احتمال از دست دادن تعادل در شخص نیز وجود دارد. به همین دلیل بهتر است در این مدت زمان بدون حرکت در مکانی نشسته و از ایستادن یا راه رفتن خودداری کنید.
افراد در دوران میانسالی بیشتر دچار این عارضه می‌شوند و در بعضی از موارد سرگیجه بدون هیچ دلیل خاصی رخ می‌دهد. همچنین احتمال رخداد این عارضه پس از عفونت گوش، وارد شدن ضربه به سر، انجام جراحی در ناحیه گوش و… وجود دارد.
عفونت گوش میانی
یکی دیگر از انواع Vertigo به عفونت گوش میانی مربوط می‌شود که در اصطلاح پزشکی تحت عنوان لابیرنتیت یاد می‌شود. این عفونت در ساختار گوش میانی اختلال ایجاد کرده و باعث التهاب در این ناحیه می‌شود. درون گوش میانی مایعی وجود دارد که به حفظ تعادل اندام‌ها کمک می‌کند. با ملتهب شدن و ایجاد عفونت در این ناحیه، اطلاعات و فرمان‌ها از مغز به درستی به بخش‌های دیگر بدن نرسیده و در نهایت منجر به سرگیجه می‌شود. معمولا این نوع Vertigo با علائمی مانند کاهش شنوایی، حالت تهوع، احساس درد در گوش و تب شدید همراه است.
بیماری منیر
یکی از شایع‌ترین دلایل این عارضه، بیماری منیر است. این عارضه بر روی عملکرد گوش میانی تأثیر داشته و باعث سرگیجه‌های شدید می‌شود. همچنین افرادی که به این بیماری مبتلا می‌شوند با مشکلات دیگری مانند وزوز گوش، احساس فشار در گوش، حالت تهوع و کاهش شنوایی دست و پنجه نرم می‌کنند. برای درمان این بیماری از روش‌هایی مانند محدود کردن مصرف سدیم در رژیم غذایی، تزریق آنتی بیوتیک، تزریق کورتیکو استروئید، نصب دستگاه بر روی گوش جهت کنترل فشار گوش و… استفاده می‌شود. همچنین افرادی که به این بیماری مبتلا هستند باید از مصرف کافئین و الکل پرهیز کنند.
التهاب عصب دهلیزی
نورونیت دهلیزی نوعی التهاب در رشته‌های عصبی است که به دلیل عفونت ویروسی ایجاد شده و از بارزترین علائم آن می‌توان به سرگیجه اشاره کرد. این حالت معمولا به صورت ناگهانی بروز پیدا کرده و ممکن است بین چند ساعت یا چند روز طول بکشد. در صورتی که این عارضه بیش از یک روز ادامه پیدا کرد شما حتما باید برای شناسایی علت آن به پزشک متخصص مراجعه کنید. بیماری نورونیت دهلیزی با حالت تهوع، از دست دادن تعادل و کاهش شنوایی نیز همراه است.
کلستئاتوم
یکی دیگر از مواردی که می‌تواند منجر به بروز این حالت شود، عارضه کلستئاتوم است. این بیماری در اثر عفونت‌های پی در پی در ناحیه گوش ایجاد شده و گوش میانی را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. سرگیجه ناشی از این بیماری با کاهش شنوایی همراه خواهد بود.
سرگیجه مرکزی
گاهی اوقات در بخش‌هایی از مغز مشکلات و اختلال‌هایی به وجود می‌آید که منجر به Vertigo می‌شود. در اصطلاح پزشکی به این عارضه، سرگیجه مرکزی می‌گویند. میگرن، نوروم آکوستیک (نوعی تومور غیر سرطانی) و… عارضه‌هایی هستند که از این نوع Vertigo حاصل می‌شوند. به طور کلی سرگیجه می‌تواند به دو حالت محیطی و مرکزی تقسیم‌بندی شود. نوع محیطی ناشی از مشکلاتی است که در گوش میانی به وجود می‌آید. در مقابل نوع مرکزی حاصل از عواملی مانند عفونت، ضربه به سر، سکته مغزی ، انواع تومور مغزی و… خواهد بود.
میگرن
میگرن یک بیماری شایع بین افراد در سنین مختلف است که اصلی‌ترین نشانه آن سردردهای شدید و غیر قابل تحمل است. برخی از افراد با شروع سردردهای میگرن دچار سرگیجه نیز می‌شوند که ممکن است بین چند ساعت تا چند روز این علائم طول بکشد.
سوالاتی که پزشک از شما می‌پرسد؟
هنگام مراجعه به پزشک سوالات متعددی ذهن شما را درگیر می‌کند که برای رسیدن به پاسخ و جلوگیری از ایجاد ابهام باید از پزشک خود بپرسید. با توجه به اینکه متخصصان در حوزه فعالیت خود دانش و تجربه کافی دارند، پیش از ایجاد سوال در ذهن بیمار، با مطرح کردن موضوعات مختلف، شرایط کلی سلامتی بیمار را بررسی خواهند کرد. برای اینکه شما هم با این روند بیشتر آشنا شوید، در ادامه با ما همراه باشید.
بررسی علائم موجود
در قدم اول پزشک سوالاتی در ارتباط با علائم موجود از شما می‌پرسد. به عنوان مثال موضوعاتی نظیر این که چه احساسی در ناحیه سر شما را اذیت می‌کند، مواردی مانند سبکی یا سنگینی سر یا چرخیدن اشیا اطراف به دور سر، حالت تهوع، وزوز گوش، کاهش شنوایی از جمله علائمی هستند که شخص را درگیر می‌کنند.
شدت و تعداد تکرار علائم
سوال مهم بعدی که توسط پزشک متخصص از شما پرسیده می‌شود، شدت و دفعات رخداد این عارضه در طول یک یا چند روز است. شما باید اطلاعاتی دقیق در این خصوص در اختیار پزشک قرار دهید. همچنین مدت زمانی که سرگیجه به صورت گذرا یا طولانی شما را آزار می‌دهد نیز از مواردی است که باید مورد بررسی قرار بگیرد.
تأثیر علائم بر فعالیت‌های روزانه
در آخر پزشک سوالاتی در مورد میزان تأثیرگذاری این عارضه بر فعالیت‌های روزمره از شما می‌پرسد. به عنوان مثال اگر شما با وجود سرگیجه تعادل خود برای برخاستن یا راه رفتن را از دست داده‌اید، باید حتما این موضوع را با پزشک در میان بگذارید. همچنین مواردی مانند حرکت دادن سر که این عارضه را تحریک می‌کنند نیز حائز اهمیت هستند.
تشخیص علت سرگیجه
شما با مراجعه به پزشک مورد معاینه‌های پزشکی قرار می‌گیرید. همچنین آزمایش‌هایی نیز در این خصوص وجود دارد که به شناسایی شدت و نوع Vertigo و بیماری مرتبط با آن کمک می‌کند.
تست آنتربرگر
در این آزمایش متخصص از بیمار می‌خواهد که چشمان خود را برای مدت زمان سی ثانیه بسته نگه داشته و در جای خود ثابت باقی بماند. در صورتی که شخص نتواند در این سی ثانیه بدون حرکت ثابت بماند، بدون شک مشکلی در گوش میانی او وجود دارد که منجر به Vertigo شده است.
تست رومبرگ
برای انجام این آزمایش شما باید به صورت ایستاده چشمان خود را بسته نگه داشته و هر دو پا را کنار یکدیگر قرار دهید. همچنین باید دست‌های خود را به پهلو نگه دارید. در این حالت اگر شخص درگیر بیماری یا مشکلی باشد، نمی‌تواند تعادل خود را حفظ کرده و در حالت ایستاده ثابت باقی بماند. تست دهلیزی، تصویربرداری ام آر آی و سی تی اسکن از دیگر آزمایش‌هایی هستند برای تشخیص دقیق و پیدا کردن علت انجام می‌شوند.
معاینه‌های فیزیکی
در کنار تست‌هایی که پیش از این به آن‌ها اشاره کردیم، دیگر معاینه‌های فیزیکی نیز در تشخیص نوع Vertigo موثر واقع می‌شود. تجزیه و تحلیل حرکات چشم به صورت باز و بسته، تست شنوایی جهت کنترل سلامت شنوایی، تست‌های آلرژی، آزمایش خون و… از جمله مواردی هستند که در معاینه‌های فیزیکی مورد بررسی قرار می‌گیرند. در این معاینه و انجام آزمایش‌های مختلف، مشخص می‌شود که شخص درگیر نوع محیطی بوده یا سرگیجه مرکزی سلامتی او را تحت تأثیر قرار داده است.
درمان های سرگیجه
سرگیجه‌هایی که به صورت گذار رخ می‌دهند در مدت زمانی کوتاه رفع می‌شوند و نیازی به درمانی خاص ندارند. درمان این عارضه زمانی مهم تلقی می‌شود که این حالت ادامه دار بوده و به دفعات تکرار شود.
دارو درمانی
یکی از روش‌های درمان Vertigo، تجویز دارو مرتبط با نوع این عارضه است. به عنوان مثال اگر سرگیجه بیمار ناشی از یک عامل عفونی باشد، مصرف داروهای آنتی بیوتیک به درمان آن کمک خواهد کرد.
روش CRP
در این روش تغییر موقعیت کانال انجام می‌شود. به این معنی که با تغییر و جابجایی کانال، رسوب ناشی از کلسیم به گوش میانی انتقال پیدا کرده و جذب بدن بیمار می‌شود. معمولا از این روش برای افرادی استفاده می‌شود که به حمله موضعی BPPV مبتلا هستند.
جراحی
همانطور که اشاره داشتیم، ممکن است این عارضه به علت وجود تومور در مغز ایجاد شود. به همین جهت پس از شناسایی مشکل و تشخیص تومور، باید عمل جراحی بر روی مغز توسط جراح مغز و اعصاب انجام شود. با انجام جراحی، سرگیجه نیز برطرف خواهد شد.
سرگیجه در دوران بارداری
تغییرات هورمونی در دوران بارداری علائم مختلفی مانند حالت تهوع، سرگیجه و… برای بانوان باردار ایجاد می‌کند. این عارضه عامل جدی یا خطرناکی نبوده و طی مدت زمانی کوتاه رفع می‌شود. با این حال در صورتی که شدت و تعداد دفعات تکرار این حالت افزایش پیدا کند، باید بانوی باردار به پزشک متخصص خود مراجعه کند.
آیا سرگیجه ارثی است؟
این عارضه به خودی خود عاملی ژنتیکی نبوده اما بیماری‌های ارثی وجود دارند که Vertigo جزئی از علائم آن‌ها محسوب می‌شود. مشکلاتی مانند بیماری منیر، میگرن، کم کاری دهلیزی، آتاکسی و… از جمله بیماری‌هایی هستند که منجر به سرگیجه می‌شوند.
آیا تشخیص علت سرگیجه دشوار است؟
گاهی اوقات تشخیص علت اصلی این عارضه و عدم تعادل به امری دشوار تبدیل می‌شود. به همین منظور ما باید به پزشکی باتجربه و ماهر مراجعه کنیم تا از توانایی کافی در تشخیص برخوردار باشد. وجود این عارضه ممکن است نشان‌دهنده مشکلی در گوش میانی یا اختلال در سیستم عصبی مرکزی باشد که هر کدام از این موارد علائمی مخصوص به خود دارند. به همین جهت رسیدن به تعریفی دقیق از نشانه‌های موجود و تشخیص موفقیت‌آمیز در جهت درمان بیماری، اهمیت بسیاری دارد.
نتیجه گیری و جمع بندی
سرگیجه در حالت عادی موضوع چندان خطرناکی تلقی نمی‌شود اما نباید به این معنا باشد که ما این عارضه را جدی نگیریم. تنها در صورتی می‌توانیم از این موضوع بگذریم و به پزشک مراجعه نکنیم که این مشکل طی مدت زمانی کوتاه به طور کامل رفع شود. در غیر این صورت اگر این عامل زندگی روزمره ما را به شدت تحت تأثیر قرار داده و مشکلات دیگری برای سلامتی ایجاد کند، بدون شک اولین اقدام عاقلانه مراجعه به متخصص است. سرگیجه می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری حاد باشد، به همین جهت هر مورد جدی باید به سرعت مورد شناسایی قرار گرفته و درمان شود.
