دیسک کمر چیست ؟

دیسک کمر چیست ؟ کمر درد، یکی از دردهای شایعی است که بسیاری از افراد از آن رنج می‌برند و به‌دلایل گوناگونی ایجاد می‌شود. یکی از علل مهم کمر درد، دیسک کمر است که قصد داریم در این مقاله به نشانه‌ها و نحوه‌ی صحیح برخورد با آن بپردازیم.

دیسک چیست؟

بدن انسان طوری طراحی ده که بتوانیم آن را به جهات گوناگون حرکت دهیم. به این فکر کنید که در طی روز در هنگام ایستادن، نشستن، راه رفتن، حمل بار، ورزش و کارهای روزانه بدن خود را درچه موقعیت‌هایی قرار می‌دهیم. همه این حرکات راحت و با انعطاف را مدیون ساختار شگف‌انگیز اسکلت کمر هستیم. اسکلت کمر از 26 مهره کوچک تشکیل شده که مهره‌های گردنبند در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند. ساختار قطعه قطعه‌ی این اسکلت به ما اجازه می‌دهد تا دایره حرکتی گسترده‌ای داشته باشیم و به‌راحتی به جهات گوناگون خم شویم. اما دو موضوع در مورد این مهره‌ها بسیار مهم است. اول اینکه این مهره‌ها باید به وسیله‌ی نگهدارنده‌ای در کنار هم قرار بگیرند که تاندون‌ها این وظیفه را بر عهده دارد. و دوم حرکت این استخوان‌ها بر روی یکدیگر باعث ساییدگی و از بین رفتن آن می‌شود. برای جلوگیری از این موضوع مابین مهره‌ها صفحات نرمی به نام دیسک قرار گرفته است. مهره‌های کمر علاوه‌بر کنترل حرکات بدن، وظیفه محافظت از نخاع را نیز برعهده دارند. به همین دلیل ناحیه حساسی به حساب می‌آید.

 

 

بیرون زدگی دیسک کمر چیست ؟

به دلایل گوناگون که بعدا به آن خواهیم پرداخت، دیسک‌ها ممکن است دچار آسیب شود و در پی آن دیسک خشک شود یا بخشی از آن از جای خود بیرون زده و مایع داخل آن خارج شود. بیرون زدن دیسک می‌تواند به نخاع فشار وارد کند و تماس مایع درونی آن با نخاع باعث ایجاد التهاب در اعصاب شود. همین فشار کوچک به نخاع می‌تواند درد شدیدی برای بیمار ایجاد کند و یا حتی عملکرد عصبی سایر اندام‌ها مثل پاها را نیز دچار اختلال کند و بیمار در پاهای خود متوجه بی‌حسی شود.

علائم دیسک کمر

اولین نشانه‌ی بروز اختلال یا بیرون‌زدگی دیسک کمر، درد است. این درد در ناحیه کمر و پاها احساس می‌شود. دردی که از کمر آغاز شده و به پاها سرایت می‌کند به اصطلاح درد سیاتیک گفته می‌شود. سیاتیک عصب بزرگی است که از انتهای مهره‌های کمر آغاز شده و از لگن و ران وارد ساق پا می‌شود. درد ناشی از دیسک کمر می‌تواند به عصب سیاتیک سرایت کند و علائم دیسک کمر در پاها را  ایجاد نمایند.

بیرون‌زدگی دیسک می‌تواند علائمی در پاها داشته باشد از جمله احساس ضعف در مچ پا یا اشکال در حرکت دادن انگشست شصت پا، بی‌حسی و سوزن سوزن شدن پاها ممکن است توسط بیمار بیان شود. درموارد شدیدتر ممکن است اختلال در عملکرد روده و مثانه یا حتی فلج شدن پاها نیز دیده شود.در صورت داشتن این علائم بهترین کار مراجعه به کلینیک مغز و اعصاب و مشاوره با جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات میباشد

 

علت آسیب به دیسک کمر

آسیب به دیسک کمر، یا به مرور و در گذر سال‌ها اتفاق می‌افتد و یا به ناگهانی و در اثر حادثه تخریب شود. حوادثی چون تصادف رانندگی، سقوط از ارتفاع به طوری که فرد به حالت نشسته سقوط کند و بلند کردن اجسام سنگین عواملی است که می‌تواند ضربه ناگهانی به دیسک وارد کرده و موجب آسیب‌دیدگی، بیرون‌زدگی یا پارگی آن شود.

بارداری نیز از مواردی است که می‌تواند فشار زیادی را به کمر وارد کند. در ماه‌های پایانی بارداری که وزن جنین بیشتر می‌شود، نقطه ثقل بدن تغییر کرده و کمر به عقب خم می‌شود. همچنین تحرک کم مادر باردار منجر به ضعف در عضلات نگهدارنده کمر شده و حمایت آن‌ها از ستون مهره را کاهش می‌دهد. این عوامل همگی به مهره‌ها و دیسک‌های کمر آسیب می‌رساند. برای همین دلیل عموماً خانم‌ها پس از وضع حمل کمر دردهای شدیدی را تجربه می‌کنند.

گاهی نیز این انجام ورزش‌های سنگین یا نادرست می‌تواند به دیسک‌های کمر آسیب برساند.

در موارد دیگر، آسیب به دیسک‌ها به مرور زمان اتفاقا می‌افتد. ضربات کوچکی که به این دیسک‌ها وارد می‌شود می‌تواند آن‌ها را ضعیف کند. این فشارهای کوچک به مرور زمان می‌تواند سرانجام باعث آسیب جبران‌ناپذیری شود. بالا رفتن سن نیز می‌تواند منجربه ضعیف شدن یا خشک شدن دیسک‌ها شود.

تشخیص دیسک کمر

در ابتدا مهمترین مسئله، دریافت شرح حال بیمار است. جراح دیسک کمر تاریخچه وقوع درد و نوع و اثرات آن را ازبیمار می‌پرسد تا به احتمال آسیب به دیسک کمر پی ببرد. میزان علائم می‌تواند شدت بیماری را مشخص کند. در مواردی که بیرون زدگی دیسک کمر خفیف باشد، درد به ناحیه کمر محدود شود و شدید نیست. اما در موارد شدیدتر بیمار ممکن است نشانه‌ها را در پاهای خود نیز احساس کند و درد کمر به این ناحیه نیز گسترش یابد و احساس ضعف و بی‌حسی در این ناحیه نیز احساس شود. این بررسی‌ها می‌تواند شامل معاینات فیزیکی نیز باشد. در این معاینات، پزشک ممکن است از شما بخواهد حرکاتی مانند خم شدن، حرکت گردن یا سایر بخش‌های ستون فقرات را انجام دهید تا وضعیت مهره‌ها و عضلات را بررسی کند. سپس لازم است تا برای روشن شدن موضوع آزمایش‌هایی نیز انجام شود. در برخی موارد نیز پزشک ممکن است در ابتدا داروهایی را تجویز کند تا با مشاهده تاثیر آن به روش برخورد مناسب با بیماری پی ببرد. روش‌های تشخیصی می‌تواند شامل عکس با اشعه X، سی تی اسکن، ام آر آی یا روش‌های دیگر باشد. هدف از این تصویر برداری‌ها مشاهده‌ی نحوه‌ی قرارگیری مهره‌ها و دیسک‌ها در کنار هم و مشاهده‌ی هرگونه حرکت احتمالی یا اعمال فشار بر روی دیسک‌ها یا بیرون‌زدگی آن‌ها است.

آزمایش‌هایی برای بررسی نحوه عملکرد عصب پاها می‌تواند به پزشک کمک کند تا میزان آسیب وارد شده به پاها را به درستی ارزیابی کند. در این صورت از یک تست عصب و عضله برای بررسی نحوه‌ی تبادل اطلاعات در اعصاب ناحیه مورد بررسی و عملکرد عضلات آن بررسی می‌شود.

ب

درمان دیسک کمر

روش‌های درمانی گوناگونی برای این بیماری وجود دارد که با توجه به فاکتورهایی چون نوع آسیب وارد شده به دیسک، میزان شدت آسیب، سن بیمار و نتایج آزمایش‌ها تجویز می‌شود. این درمان‌ها می‌توانند شامل روش‌های فیزیوتراپی، دارویی، تغییر در سبک زندگی، عمل جراحی دیسک کمر و یا ترکیبی از این‌ها باشد. مهمترین مسئله در درمان این مشکل در ابتدا کاهش درد بیمار و پس از آن جلوگیری از پیشرفت بیماری و آسیب بیشتر به نخاع و سیستم عصبی است. در برخی بیماران ممکن است درمان قطعی رخ ندهد اما با کنترل آسیب، بیمار بدون مشکل به زندگی خود ادامه دهد. حتی الامکان تلاش بر این است که مشکل با استفاده از روش‌هایی غیر از جراحی حل شود.

اولین درمان برای دیسک آسیب‌دیده، استراحت است. بیمار باید چند روزی از انجام حرکات شدید خودداری کند. بدین ترتیب دراز کشیدن، قدم زدن آهسته و عدم انجام کارهایی مانند ورزش کردن یا بلند کردن اجسام می‌تواند به کاهش درد بیمار کمک کند.

پس از آن پزشک ممکن است فیزیوتراپی را تجویز کند. هدف از انجام تمرینات فیزیوتراپی در ابتدا پیشگیری از گسترش آسیب و شدت گرفتن بیماری و در مرحله دوم کمک به درمان انحراف در دیسک‌های ستون فقرات است.

فیزوتراپی برای درمان دیسک کمر

برای انجام فیزیوتراپی، روش‌هایی اتخاذ می‌شود تا عضلات کمر را تقویت کنند و اعمال فشار بر روی ستون مهره را کاهش دهند. علاوه‌بر آن بهبود عملکرد عصب‌ها و بهبود جریان خون در ناحیه آسیب می‌تواند به احیای بافت دیسک و عملکرد اعصاب کمک کند.

بدین منظور ماساژ بر روی عضلات ناحیه آسیب‌دیده اعمال می‌شود تا گرفتگی‌های عضلات ناحیه برطرف شود. علاوه‌بر آن حرکات ورزشی مشخصی برای بیمار تجویز می‌شود تا عضلات کمر را تقویت کند.

آب درمانی یکی‌دیگر از روش‌های بسیار مناسب است. استفاده از آب گرم در محدوده ناحیه آسیب دیده چه قرار گرفتن در وان یا زیر دوش حمام باشد و چه قدم زدن در استخر و انجام حرکات ورزشی تجویز شده، می‌تواند به بهبود جریان خون و کاهش فشار بر ناحیه آسیب دیده کمک کند. این کار هم عضلات این بخش را تقویت می‌کند و هم درد بیمار را تسکین می‌دهد.

از روش‌های دیگر می‌توان به تحریک الکتریکی اعصاب اشاره کرد. هدف از این روش این است که با استفاده از سیگنال‌های ضعیف الکتریکی که به اعصاب ناحیه وارد می‌شود، عضلات آن قسمت را تقویت کنند. با استفاده از این روش، گردش خون در ناحیه افزایش پیدا کرده، روند ترمیم تسریع می‌یابد و درد بیما رکاهش پیدا می‌کند. برای این کار، الکترودهایی را به سطح پوست ناحیه آسیب متصل کرده و از طریق آن جریان الکتریکی ضعیفی را به سمت اعصاب هدایت می‌کنند.

بسته به شدت درد و نوع آسیب در ناحیه بیماری، فیزیوتراپ ممکن است از سرما و گرما نیز در موضع درد استفاده کند. استفاده از پدهای گرمایی می‌توانند جریان خون را بهبود بخشیده و روند ترمیم و درمان را تسریع بخشد. برای بیمارانی که دچار التهاب و اسپاسم هستند نیز کمپرس سرد می‌تواند موجب کاهش این حالت شود.

یکی‌دیگر از روش‌های کمک کننده برای بهبود آسیب به دیسک کمر و مهره‌ها، کشش کمر است. در این روش فیزیوتراپ سعی می‌کند مهره‌ها را از هم جدا کند تا با ایجاد این فاصله، فشردگی روی دیسک کاهش یابد.

 

روش‌های غیر تهاجمی

امروزه روش‌های گوناگونی برای بهبود فتق دیسک کمر به کار گرفته می‌شود تا نیاز به جراحی را کاهش دهد. ازجمله این روش‌ها به جز فیزیوتراپی، می‌توان به اوزون تراپی، تزریق اپیدورال، تریگر پوینت تراپی، رادیوفریکوئنسی یا RF ، آب درمانی، لیزر درمانی، درمان با فراصوت و استفاده از سوزن خشک اشاره کرد.

روش‌های دارویی

درمان دارویی برای این بیماری وجود نداد. با این حال پزشک می‌تواند داروهای مسکن برای کاهش درد و ضد التهاب تجویز کند و در استفاده از داروهایی برای بهبود ساختار استخوان و غضروف نیز می‌تواند به روند بهبودی کمک کند.

تغییر سبک زندگی

بیمار مبتلا به بیرون‌زدگی دیسک کمر باید همواره مواردی را در زندگی خود رعایت کند. توجه به این مسائل از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و از گسترش درد پیشگیری می‌کند. بدین منظور لازم است تا از نشستن‌های طولانی خودداری کنید. پس از دو ساعت نشستن حتما لازم است تا از جای خود بلند شده و قدم بزنید. علاوه‌بر آن لازم است تا از حمل بار سنگین و هرگونه بار شیوه نادرست خودداری کنید. بهتر است در حالت نشستی از یک پشتی استفاده کنید و پاهای خود را به حالت 90 درجه با بدنتان قرار دهید. و هرگونه حرکات ورزشی و سنگین را با پزشک خود هماهنگ کنید تا اطمینان یابید آسیبی به شما وارد نمی‌کند. حتی‌الامکان از پله برای بالا و پایین رفتن از طبقات استفاده نکنید. از توالت فرنگی استفاده کنید. پیاده‌روی طولانی مدت برای شما ضرر دارد. پیاده روی مفید است اما نباید زیاد ادامه پیدا کند. تشک خیلی نرم برای شما مناسب نیست و بهتر است تشک کمی سفتتر استفاده کنید و ترجیحا به پهلو بخوابید.

جراحی دیسک کمر

از هر ده بیمار مبتلا به بیرون‌زدگی دیسک کمر، یک نفر ممکن است به درمان‌های غیر تهاجمی پاسخ ندهد و پزشکان مجبور شوند به سراغ جراحی بروند. فرآیندی که در طی عمل جراحی انجام می‌شود در انواع جراحی متفاوت است.

در عمل جراحی لامینکتومی، بیمار بیهوشی یا بی‌حسی موضعی دریافت می‌کند و جراح دیسک کمر ، با باز کردن ناحیه کمر، قسمتی از دیسک را برمی‌دارد تا اعصاب ناحیه را آزاد کند. سپس ناحیه را می‌بندند.

جراحی این بخش ممکن است به روش آندوسکوپی انجام شود تا نیاز به ایجاد برش در بخش کوچکتری باشد. این روش در موارد پیشرفته امجام نمی‌شود و در مواردی، جراح با استفاده از این روش می‌تواند بخش بیرون زده دیسک را جدا کند.

در جراحی بسته دیسک، به جای باز کردن ناحیه نزدیک به دیسک، با اعمال بی‌حسی موضعی، از دستگاهی برای ورود به بدن و خرد کردن بخش‌هایی از دیسک آسیب دیده استفاده می‌شود. سپس از قطعات توسط لوله‌ای از بدن خارج می‌شوند.

در روش‌های قدیمی جراحی، تمام ناحیه باز می‌شد اما در روش‌های امروزی تا حد امکان سعی شده به کمترین میزان از باز شدن بافت‌ها نیاز باشد.

 

تغذیه بیماران مبتلا به دیسک کمر

وزن بالا و چاقی یکی از فاکتورهای ابتلاء یا تشدید این بیماری است. پس بهتر است با اصلاح رژیم غذایی خود، وزن خود را کنترل کنید. به همین دلیل توصیه می‌شود که سبزیجات را جایگزین کربوهیدرات نموده و قند و چربی موجود در غذایتان را مدیریت کنید. از مصرف چربی‌های اشباع بپرهیزید. از موادغذایی که ایجاد التهاب می‌کنند خودداری کنید. از جمله این مواد غذایی می‌توان به انواع غلات بدون پوست، لبنیات، گوشت قرمز و مواد غذایی حاوی مواد شیمیایی مانند نگهدارنده‌ها و رنگ‌ها اشاره کرد.

برخی مواد غذایی تاثیر مناسبی بر بافت‌ها، عضلات و اسکلت دارند و می‌توانند به بهبود آسیب به دیسک کمک کنند. یکی از این مواد، گلوکوزامین است. این ماده برای بهبود ساخت کلاژن در بدن تولید می‌شود. می‌تواند غضروف‌ها و رباط‌ها را ترمیم کند و غضروفهای مفصلی را بهبود بخشد. آنتی‌اکسیدان‌ها مانع از بین رفتن کلاژن در بدن شده و اسیدهای چرب دارای امکا3 می‌توانند در تولید کلاژن مؤثر باشند.

مصرف مواد غذایی دریایی، سویا، انواع فیبر، سبزیجات تیره، میوه‌های قرمز رنگ نیز به دلیل دارا بودن خاصیت آنتی‌اکسیدان و ضد التهاب می‌توانند در بهبود روند درمان کنند. استفاده از مواد غذایی مانند زردچوبه، دارچین و زنجبیل به دلیل دارا بودن خاصیت ضد درد و ضد التهاب می‌تواند بسیار مؤثر باشد. در کنار این مواد غذایی، نوشیدن آب نیز بسیار دارای اهمیت است. وجود آب کافی در بدن می‌تواند به ترمیم بافت‌ها کمک کند.

 

پیشگیری از آسیب به دیسک کمر

درمورد این بیماری، بهترین برخورد، پیشگیری است. از آنجا که درمانی برای بهبودی کامل بیماری وجود ندارد، بهتر است که از ابتلا به آن پیشگیری کنیم. برای این منظور لازم است که نکاتی را در مورد سبک زندگی خود مورد توجه قرار دهید.

وزن خود را کنترل کنید و با ورزش و رژیم غذایی سالم از افزایش فشار ناشی از وزن به ستون فقرات خود پیشگیری کنید.

حتی‌الامکان از بلند کردن اجسام سنگین بپرهیزید و هنگام بلند کردن وسایل توجه کنید که بدنتان در حالت مناسبی قرار گیرد. بدین منظور لازم است تا کاملا نزدیک شی قرار بگیرید و در حالتی که کمرتان را صاف نگه داشته و زانوهای خود را خم کرده‌اید اقدام به بلند کردن جسم نمایید. خم شدن در هنگام بلند کردن اشای، وزن آن را مستقیماً به ستون فقرات منتقل می‌کند.

با ورزش صحیح و منظم، عضلات خود را قوی کنید. تقویت عضلات می‌تواند حمایت مناسبی از اسکلت ایجاد کند و مانع از اعمال فشار به ستون مهره‌ها شود. در صورتی که به‌طور منظم ورزش کنید می‌توانید به میزان قابل توجهی از ابتلا به دیسک کمر پیشگیری کنید.

از پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند خودداری کنید. این کفش‌های زیبا می‌توانند فشار وزن شما را به ستون فقرات منتقل کند و در طولانی مدت احتمال بیرون‌زدگی دیسک را افزایش دهند. پس بهتر است همیشه از آن‌ها استفاده نکنید. پوشیدن کفش مناسب با طراحی صحیح در کاهش ابتلا به مشکلات اسکلتی مؤثر است. دقت کنید که برخی کفش‌های ورزشی نیز ممکن است طراحی نامناسبی داشته و به شما آسیب بزند.

از نشستن و راه رفتن به مدت طولانی پرهیز کنید و حتما در بین ساعت‌های متوالی در یک موقعیت، وضعیت خود را تغییر دهید. صحیح بنشینید. در هنگام نشستن کمر شما باید صاف باشد و گودی کمر پر شود. نوشیدن آب فواید گوناکونی برای بدن دارد. این کار منجر به آب‌رسانی به مفاصل شده و از آسیب به آن‌ها پیشگیری می‌کند.

در هنگام خواب به پهلو بخوابید و از تشک و بالش مناسبی استفاده کنید که قوس‌های بدنتان در حالت متعادلی قرار گیرد.