بسیاری از افراد تصور می‌کنند همزمان با رسیدن به دوران کهنسالی، درصد زیادی از سالمندان به بیماری آلزایمر مبتلا می‌شوند؛ این باور کاملا اشتباه بوده و هیچ قطعیتی در اثبات آن وجود ندارد. آلزایمر نیز مانند هر بیماری دیگری علت پزشکی مشخصی داشته و افراد با شرایط مختلف امکان ابتلا به این عارضه را خواهند داشت. ابتلا به این بیماری دلایل متفاوتی دارد که ممکن است هر شخص بر اساس سبک و شرایط زندگی به آن دچار شود. به عنوان مثال عدم استفاده معقول و کافی از ذهن و در اصطلاح کار نکشیدن از آن، یکی از دلایل ابتلا به این عارضه بوده که معمولا چندان جدی تلقی نمی‌شود. سؤالی که بیشتر بیماران و خانواده‌های آن‌ها با پزشکان متخصص مغز و اعصاب مطرح می‌کنند، امکان درمان آلزایمر است. در این مطلب قصد داریم به شرح کوتاهی از این عارضه و روش درمان آن بپردازیم.
بیماری آلزایمر چیست؟
عارضه آلزایمر Alzheimer نوعی اختلال عصبی است که فرایندی پیشرونده دارد. به این معنا که با ابتلای شخص به آلزایمر، این بیماری در طول زمان پیشرفت کرده و با علائم بیشتری سلامت فرد را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. احتمالا شما هم اصطلاح کوچک شدن مغز را شنیده‌اید. در این عارضه سلول‌های مغز به تدریج از بین رفته و مغز از حالت طبیعی خود کوچک‌تر می‌شود. به همین دلیل است که شما در مواجه با شخصی که آلزایمر دارد، متوجه افت هوش و حواس و همچنین اختلال در حافظه و به یاد آوردن ساده‌ترین مسائل روزانه می‌شوید. به طور کلی این اختلال عصبی باعث می‌شود تا شخص در تمام مهارت‌های رفتاری خود به ناتوانی رسیده و قدرت تفکر منطقی را از دست بدهد.
علائم اولیه آلزایمر
یکی از مهمترین راهکارها در درمان این عارضه، شناسایی علائم اولیه آن است. آلزایمر نیز همچون بیماری‌های دیگر با علائم و نشانه‌هایی خاص شروع و تشخیص داده می‌شود. معمولا افراد در ابتدای بیماری متوجه فراموش کردن لحظه‌ای افکاری می‌شوند که قصد بیان کردن آن‌ها را داشته‌اند. همچنین فراموش کردن امور روزانه و رویدادهای روتین زندگی، از دیگر علائم اولیه این بیماری محسوب می‌شود. در این مرحله از بیماری معمولا افراد رویدادهای مختلف را به سختی در حافظه ثبت کرده و یا در بازشناسی افکار و بیان آن‌ها با مشکلاتی جدی روبرو می‌شوند.
برای همه ما پیش آمده که گاهی اوقات متوجه نقص حافظه خود در یادآوری بسیاری از مسائل شده باشیم. این موضوع در مورد بیماران مبتلا به Alzheimer نیز صدق می‌کند اما با این تفاوت که فرایند افت حافظه در این دسته از افراد ادامه داشته و عملکرد او در انجام امور روزانه و فعالیت‌های اجتماعی کم و کمتر خواهد شد.
چگونه فرد مبتلا به آلزایمر را شناسایی کنیم؟
نکته‌ای که در درمان آلزایمر اهمیت دارد، شناسایی به موقع نشانه‌ها و مراجعه به متخصص است. معمولا افرادی که به این عارضه مبتلا می‌شوند، به تنهایی توانایی تشخیص وضعیت خود را نخواهند داشت و اطرافیان آن‌ها بیشتر از شخص نشانه‌ها را درک می‌کنند. برای آشنایی بیشتر شما با نشانه‌های رایج در این بیماری و اقدام به موقع برای درمان به چند مورد مهم اشاره کوتاهی خواهیم داشت.
- افراد مبتلا به آلزایمر ممکن است در طول یک روز، جمله‌ها یا سؤالاتی را به دفعات با شما مطرح کنند.
- این دسته از بیماران معمولا پس از جابجایی اجسام، محل نگهداری آن‌ها را فراموش کرده و اجسام را در مکان‌هایی غیرمنطقی قرار می‌دهند.
- فراموش کردن نام اعضای خانواده و افرادی که به بیمار نزدیک هستند از دیگر نشانه‌های تشخیص این عارضه و مراجعه به متخصص برای درمان Alzheimer است.
- فراموش کردن واژه‌ها هنگام صحبت کردن
- عدم توانایی در پیدا کردن واژه مناسب برای نام بردن از اجسام و پدیده‌ها
- از دست دادن توانایی در تجزیه و تحلیل رویدادها و انجام همزمان چندین کار
- بروز مشکل در تصمیم‌گیری‌های ساده روزانه و انجام امور اشتباه و خطرناک
تغییرات رفتاری و شخصیتی
یکی از بارزترین علائم این بیماری، بروز تغییرات در شخصیت و رفتارهای معقول افراد است. البته ما نمی‌توانیم با مشاهده هر گونه تغییر در خلق و خو، علائم را نشانه‌ای برای بروز این عارضه در نظر بگیریم. با این حال از آنجا که این بیماری از سنین میانسالی به بعد در افراد مختلف نمایان می‌شود، با مشاهده نشانه‌های ذکر شده و تغییرات شخصیتی، باید شخص تحت نظر پزشک قرار گرفته و در صورت لزوم برای درمان آلزایمر اقدامات لازم انجام شود. اختلال در مجموعه رفتار و کردار افراد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- افسردگی و گوشه‌گیری
- اختلال در عادات طبیعی خواب
- نوسانات خلقی
- کاهش اعتماد به دیگران
- زوال عقل و هذیان‌گویی
- ایجاد حس بی‌تفاوتی
- و…
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
برای درمان آلزایمر در ابتدا باید علائم به وجود آمده را به شکلی دقیق بررسی و شناسایی کنیم. به عنوان مثال اگر شخصی میانسال در خانواده شما به دفعات رویدادها، امور روزانه یا اسامی اعضای خانواده را فراموش می‌کند، احتمال ابتلای او به این عارضه وجود داشته و شما می‌توانید با مراجعه به متخصص برای درمان اقدامات لازم را انجام دهید.
نکته‌ای که در تشخیص و درمان Alzheimer اهمیت دارد، شناسایی دقیق علائم و توانایی توضیح آن‌ها توسط شخص یا اعضای خانواده و نزدیکان است. درمان این عارضه منوط به تشخیص دقیق بوده و این پروسه به کمک آزمایش‌های مختلف جهت ارزیابی مهارت‌های رفتاری، فردی، قدرت حافظه و تفکر انجام می‌شود.
روش‌های تشخیص آلزایمر
متخصصان در حوزه پزشکی، با انجام معاینه‌های فیزیکی و عصبی، میزان سلامت سیستم عصبی شخص را در درمان بررسی می‌کنند. به عنوان مثال در این زمینه مواردی مانند قدرت عضلانی، میزان تعادل و هماهنگی، قدرت بینایی و شنوایی، توانایی برخاستن ناگهانی از صندلی و راه رفتن در مسیری مشخص، رفلکس‌ها و… مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرند. همچنین برخی از پزشکان با نتیجه آزمایش خون در درمان آلزایمر، علل بالقوه در کاهش حافظه یا اختلال در خلق و خو را بررسی می‌کنند.
تست روانشناختی در درمان آلزایمر
یکی دیگر از راهکارهای مؤثر در درمان Alzheimer، تست‌های روانشناختی و بررسی وضعیت روانی افراد است. به کمک این تست‌ها قدرت حافظه ارزیابی شده و همچنین مهارت‌های تفکر و رفتاری بیشتر مورد تحلیل قرار می‌گیرند. با انجام راهکارها و مطالعه آمارهای به دست آمده از شناسایی و تشخیص علائم در درمان آلزایمر، نقطه‌ای به عنوان شروع برای ردیابی علائم در فرایند پیشرفت بیماری ایجاد می‌شود.
تصویربرداری از مغز در درمان آلزایمر
همان‌طور که مطلع هستید، تصویربرداری از مغز بیشتر برای عارضه‌هایی مانند سکته مغزی، تومور، توده و… کاربرد دارد. به این معنا که با ثبت یک تصویر نرمال از مغز، امکان تشخیص بیماری وجود ندارد. برای این منظور متخصصان به دستگاه‌ها و تجهیزاتی متفاوت احتیاج دارند. در حال حاضر در بسیاری از کشورها شیوه نوینی از تصویربرداری ارائه شده است که به کمک آن‌ها و انجام آزمایش‌های بالینی، امکان تشخیص تغییرات مغز ناشی از این عارضه وجود داشته و در نهایت می‌توان بر این اساس برای درمان اقدامات لازم را انجام داد.
انواع تصویربرداری از مغز
خوشبختانه امروزه به کمک روش‌های تصویربرداری از مغز، شناسایی علائم در زمان مناسب برای درمان آلزایمر امکان‌پذیر شده است. در ادامه به چند روش تصویربرداری که به تشخیص این عارضه کمک می‌کند، اشاره کوتاهی خواهیم داشت:
- تصویربرداری MRI
- توموگرافی انتشار پوزیترون
- تصویربرداری فلورودوکسی گلوکز
- تصویربرداری آمیلوئید
تست‌های تشخیصی در درمان آلزایمر
همان‌طور که در این مطلب اشاره کردیم، آلزایمر یک اختلال عصبی پیشرونده است. برای جلوگیری از پیشروی سریع بیماری روش‌ها و تست‌های مختلفی وجود دارد که شرایط برای پیشرفت عارضه را کنترل می‌کند. به عنوان مثال آزمایش اندازه‌گیری میزان تولید غیرطبیعی بتا آمیلوئید در مایع مغزی نخاعی، یکی از این آزمایش‌های تشخیصی در درمان محسوب می‌شود.
همچنین بسیاری از متخصصان با انجام تست‌هایی خاص، علائم بیولوژیکی فرایند این عارضه در مغز را اندازه‌گیری می‌کنند. بعضی از آزمایش‌ها مانند تست پلاسمای خون نیز از دیگر روش‌های تشخیصی در درمان Alzheimer هستند. توجه داشته باشید که فاکتورهایی مانند سابقه ژنتیک هیچ نقش مؤثری در تشخیص و درمان آلزایمر ندارد.
روش‌های درمان آلزایمر
کاهش علائم و درمان آلزایمر، شرایطی را فراهم می‌کند تا شخص در مدت زمان طولانی‌تری با عزت نفس، استقلال و آرامش بیشتری در کنار اعضای خانواده و نزدیکانش زندگی کند. یکی از روش‌های درمانی مؤثر در بهبود این عارضه، استفاده از مهارکننده‌های کولین استراز است. داروهایی مانند دونپزیل، گالانتامین و… از جمله مهارکننده‌هایی هستند که برای مبتلایان به این عارضه تجویز شده و برای درمان مورد استفاده قرار می‌گیرند. این داروها نقش مثبتی در کنترل علائم و کاهش بعضی از اختلالات شناختی و رفتاری دارد.
توجه داشته باشید که در درمان Alzheimer ممکن است روش درمان و تجویز دارو از شخصی به شخص دیگر متفاوت باشد. به این دلیل که امکان بازگشت علائم در این بیماری وجود داشته و به همین جهت پزشک متخصص باید به دقت وضعیت بیمار را بررسی کرده و در اصطلاح نسخه‌ای مناسب برای او بپیچد.
استفاده از آدوکانوماب در درمان آلزایمر
یکی از داروهای تأیید شده برای این عارضه، داروی آدوکانوماب Aducanumab بوده که نوعی آنتی‌بادی انسانی محسوب می‌شود. عملکرد این دارو به شکلی است که پروتئین بتا آمیلوئید را هدف قرار داده و شرایط زوال عقل و از بین رفتن سلول‌های مغز را کنترل می‌کند. در حال حاضر تأثیر این دارو بر روی مبتلایانی تأیید شده که در مراحل اولیه بیماری هستند. طبق تحقیقات انجام شده، در صورت پیشرفت بیماری، امکان بازگشت علائم یا بیشتر شدن آن‌ها وجود خواهد داشت.
نکته مهمی که در درمان آلزایمر با استفاده از داروی آدوکانوماب وجود دارد، تصویربرداری پیش از تجویز دارو است. با انجام اسکن، میزان مایع مغزی نخاعی جهت ارزیابی رسوب پروتئین آمیلوئید در مغز، مشخص می‌شود. در واقع با بررسی میزان رسوب پروتئین، اقدامات لازم جهت تجویز دارو و درمان Alzheimer انجام می‌شود.
تجویز داروی ممانتین
یکی دیگر از روش‌های دارو درمانی در درمان آلزایمر، استفاده از داروی ممانتین Memantine است. این دارو برای افرادی تجویز می‌شود که در مرحله شدید بیماری هستند. به کمک این دارو علائم بیمار تا حد زیاد کنترل شده و کاهش پیدا می‌کند. متخصصین به این نتیجه رسیده‌اند که داروی ممانتین، میزان ماده شیمیایی گلوتامات را تنظیم کرده و از حذف بیشتر سلول‌های مغزی جلوگیری می‌کند.
جمع بندی و نتیجه گیری
در آخر باید به این نکته مهم اشاره داشته باشیم که در کنار درمان آلزایمر، حمایت خانواده و اطرافیان از بیمار اهمیت بسیاری دارد. این دسته از افراد به مراقبت بیشتری احتیاج داشته و فراهم کردن شرایط مناسب برای ایجاد اسباب آسایش و راحتی شخص، به کنترل بیماری کمک بزرگی کرده و امکان کاهش علائم نیز در این فرایند وجود خواهد داشت.
