اغلب افراد با شنیدن نام تومور مغزی استرسی غیرقابل وصف را تجربه می‌کنند. ابتلاء به این بیماری می‌تواند زندگی فرد و خانواده او را تحت تأثیر قرار دهد؛ اما به‌راستی تومورهای مغزی چگونه به وجود می‌آیند و روش درمان آن به چه صورتی است؟ در این مقاله قصد داریم تا به یکی از روش‌های درمان تومور یعنی جراحی تومور مغزی بپردازیم. اگر مایلید اطلاعات بیشتری در این رابطه کسب کنید تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
جراحی تومور مغزی چیست ؟
جراحی یکی از انتخاب‌های اولیه برای درمان تومور مغزی و نخاعی است. ازآنجایی‌که سرعت رشد تومور و محل قرارگیری آن در مغز نقش تعیین‌کننده‌ای برای انجام عمل جراحی دارد، تشخیص به‌موقع تومور می‌تواند به درمان هر چه بهتر در فرد کمک کند. قبل از انجام کارهای اولیه برای جراحی تومور مغزی جراح مغز و اعصاب تهران دستوراتی را به شما برای تشخیص بهتر تومور می‌دهد. این دستورات شامل آزمایش‌های بالینی و عکس‌برداری‌های مغزی است. در ابتدا برای اینکه شناخت بهتری نسبت به جراحی تومور مغزی داشته باشید باید بدانید که تومور مغزی چیست و چه علائم و نشانه‌هایی دارد؟ در ادامه توضیح مختصری در ارتباط با تومور مغزی خواهیم داد.
تومور مغزی چیست ؟
تومورهای مغزی از رشد غیرطبیعی سلول‌های مغز به وجود می‌آید. این تومورها انواع مختلفی دارند که برخی از آن‌ها ماهیت سرطانی (تومور مغزی بدخیم) و برخی از آن‌ها ماهیت غیر سرطانی (تومور مغزی خوش‌خیم) دارند.
علاوه‌برآن تومورهای مغزی می‌توانند از رشد بی‌رویه سلول‌های مغز شروع‌شده که با آن‌ها تومورهای مغزی اولیه گفته می‌شود. درصورتی‌که سرطان در قسمت‌های دیگر بدن شروع‌شده باشد و تومورها بعد از گسترش در بدن به مغز رسیده باشند به آن‌ها تومورهای مغزی ثانویه (متاستاتیک) گفته خواهد شد.
همان‌طور که گفته شد سرعت رشد تومور مغزی با توجه به شرایط بالینی فرد و ماهیت تومور متفاوت است علاوه‌برآن محل قرارگیری و هسته مرکزی تومور نیز در سرعت رشد آن نقش دارد. هر چه این دامنه‌ها بزرگ‌تر شوند کرد سیستم عصبی فرد را بیشتر با اخلال مواجه می‌کنند به همین دلیل هر چه تومور بزرگ‌تر می‌شود علائم و نشانه‌های بیشتری در فرد مشاهده خواهد شد. به همین دلیل برای جلوگیری از آسیب کمتر به عصب‌های مغزی و نخاعی عمل جراحی تومور مغزی پیشنهاد می‌شود.
علائم تومور مغزی
علائم و نشانه‌های تومور مغزی در افراد مختلف متفاوت است و این تفاوت ناشی از اندازه محل و سرعت رشد تومور خواهد بود. علائم عمومی تومور مغزی به شرح زیر است:
- تغییر در الگوی سردرد یا بیش‌ازحد طول کشیدن سردرد
- شبکه‌هایی که با گذر زمان بیشتر و شدیدتر می‌شود.
- داشتن حالت تهوع یا استفراغ بدون هیچ دلیل توجیه‌کننده‌ای
- به وجود آمدن مشکلات بینایی مانند دوبینی و تاری در دید یا از دست دادن دیده محیطی
- از دست دادن حس یا توانایی درحرکت دادن بازوها یا پاها به‌صورت تدریجی
- بروز مشکلاتی در حفظ تعادل و ایستادن
- بروز مشکلاتی در تکلم یا بیان برخی کلمات
- احساس خستگی به‌صورت شدید و آن‌هم بدون هیچ دلیل موجه
- احساس سردرگمی شدید در مسائل روزمره و عدم‌تشخیص موقعیت روزانه
- عدم توانایی در انجام خواسته‌های شخصی یا پیروی از دستورات ساده افراد دیگر
- بروز تشنج به‌خصوص اشخاصی که سابقه تشنج ندارند
- بروز مشکلات شنوایی
درصورتی‌که فرد با یک یا چند نشانه از علائم گفته‌شده به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کند، پزشک در کلینیک مغز و اعصاب تهران برای تشخیص بیشتر آزمایش‌هایی را برای فرد تجویز می‌کند. درصورتی‌که تومور در فرد از طریق آزمایش‌ها تشخیص داده شود ممکن است جراح تومور مغزی تصمیم به انجام عمل جراحی تومور مغزی بگیرد.
علت جراحی تومور مغزی
همان‌طور که گفته شد تومورها ماهیت و آنچه متفاوتی دارد. علل به وجود آورنده تومورهای اولیه و ثانویه با یکدیگر متفاوت است. در ادامه به‌صورت مختصر به معرفی علل به وجود آورنده هرگونه از انواع تومور مغزی خواهیم پرداخت.
علت به وجود آورنده تومور نوع اول
تومورهای اولیه از بافت‌های مغزی و غشایی، اعصاب، تومور هیپوفیز و غدد صنوبری در مغز نشاءت می‌گیرند. در صورتی که جهشی در DNA سلول‌های طبیعی مغز به وجود آید ممکن است رشد آن‌ها با مشکل مواجه شود.
زمانی که سلول‌های سالم می‌میرند این سلول‌های جهش‌یافته به زندگی خود ادامه داده و توده‌ای از سلول‌های غیرطبیعی را تشکیل می‌دهند. این توده همان تومور است که پزشک تصمیم می‌گیرد با جراحی تومور مغزی یا روش‌های دیگر آن را از بین ببرد. در افراد بزرگ‌سال ریسک ابتلاء به تومورهای مغزی اولیه به نسبت تومورهای مغزی ثانویه کمتر است. تومورهای مغزی اولیه و انواع مختلفی دارد که هرکدام از سلول‌های مختلف و جهش‌یافته متنوعی به وجود می‌آید. انواع سلول‌های مغزی اولیه به شرح زیر است:
- گلیوما
- مننژیوم
- نوروم آکوستیک (شوانوما)
- آدنوم هیپوفیز
- مدولوبلاستوما
- تومورهای سلول زایای
- کرانیوفارنژیوم
علت به وجود آمدن تومور مغزی ثانویه
تومورهای مغزی ثانویه در بزرگسالان رایج‌تر از تومور مغزی اولیه است. دلیل این تومورها همان‌طور که گفته شد گسترش سلول‌های سرطانی و رسیدن آن به سلول‌های مغزی است. در حالت کلی هر سلول سرطانی پتانسیل این را دارد که سرطان را به مغز گسترش دهد، اما برخی سرطان‌ها خطری بیشتری برای ابتلا سلول‌های مغزی دارند. این سرطان‌ها به شرح زیر است:
- سرطان پستان
- سرطان روده بزرگ
- سرطان کلیه
- سرطان ریه
- ملانوما
درصورتی‌که تومور موجود در مغز از نوع تومور ثانویه باشد تنها عمل جراحی تومور مغزی برای درمان کافی نیست. در این موارد باید علل اصلی ابتلاء مغز و سرطان اولیه را کنترل کرد. در این صورت می‌توان از ابتلاء مجدد سلول‌های مغزی تا جای ممکن جلوگیری کرد.
روش‌های درمانی تومور مغزی
حال که با تومورهای مغزی آشنا شدید به سراغ روش‌های درمانی پیشنهادی از طریق پزشکان می‌رویم. به خاطر داشته باشید روش‌های درمانی برای بیماران مختلف متفاوت است و علت این تفاوت می‌تواند سرعت رشد تومور، شرایط بالینی فرد و محل قرارگیری تومور در مغز باشد. همه این‌ها ریسک باقی ماندن تومور در مغز و زمان مناسب برای درمان را مشخص می‌کند. به‌واسطه آن پزشک تصمیم می‌گیرد که کدام روش برای هر بیمار کارایی بیشتری دارد. عموماً درصورتی‌که شرایط بالینی فرد مناسب باشد اولین روشی که برای درمان انتخاب می‌شود جراحی تومور مغزی است.
جراحی تومور مغزی
یکی از اولین و مؤثرترین روش‌های برداشتن تومورها عمل جراحی است. مغز بافت پیچیده‌ای دارد به همین دلیل عمل‌های جراحی می‌تواند با روش‌های مختلف و پیچیده‌ای انجام شود. حتی در برخی موارد بیمار در زمان عمل بی‌هوش نمی‌شود پزشکان بر این عقیده‌اند که در صورت بی‌هوش نشدن بیمار آسیب کمتری به نواحی عملکردی فرد وارد می‌شود.
پرتودرمانی
پرتودرمانی روشی کمتر تهاجمی به نسبت جراحی تومور مغزی است. در این روش با استفاده از دوزهای بالای اشعه ایکس و انرژی بالای آن‌ها سلول‌های جهش‌یافته و توده تومور را از بین می‌برند. در برخی موارد و با توجه به نوع تومور پزشک روشی ترکیبی را از جراحی و پرتودرمانی تجویز می‌کند. با استفاده از این روش ابتدا با استفاده از اشعه ایکس تومور را کوچک کرده و زمانی که ریسک آسیب به بافت مغزی کم شد پزشک تصمیم به جراحی می‌گیرد.
شیمی درمانی
داروهای شیمی درمانی به‌صورت مستقیم بر سلول‌های سرطانی تأثیر گذاشته و آن‌ها را در سراسر بدن از بین می‌برند. روش دریافت داروهای شیمی‌درمانی به دو صورت تزریق وریدی و قرص است. این روش هم می‌تواند به‌صورت ترکیبی با جراحی تومور مغزی انجام شود. به صورتی که بیمار با مصرف داروهای شیمی‌درمانی به کوچک شدن تومور کمک کرده و پزشک در زمان مشخص اقدام به برداشتن تومور با استفاده از عمل جراحی می‌کند.
در برخی موارد خاص پزشک ممکن است تا مدتی بعد از عمل نیز مصرف داروهای شیمی‌درمانی را به هدف جلوگیری از رشد مجدد سلول‌های سرطانی تجویز کند.
ایمونوتراپی
این روش درمان بسیار هدفمند است و از سیستم ایمنی بدن که وظیفه محافظت از آن را به عهده دارد کمک گرفته می‌شود. در حالت عادی سیستم ایمنی بدن سلول‌های جهش‌یافته را عامل خارجی تلقی نمی‌کند به همین علت تلاشی برای حفظ آن‌ها نخواهد کرد. با روش ایمونوتراپی سیستم ایمنی تومور را به‌عنوان عامل خارجی شناخته و برای بهبود بیمار و حذف سلول‌های سرطانی تلاش می‌کند. این روش بسیار غیرتهاجمی‌تر از جراحی تومور مغزی است.
روش درمان هدفمند (Targeted therapy)
ازآنجایی‌که شیمی درمانی عوارض خاص خود را مثل خستگی و حالت تهوع دارد. درصورتی‌که فرد بیش‌ازاندازه ضعیف باشد یا به دلایلی خاص نتواند این عوارض را تحمل کند ممکن است پزشک روش درمان هدفمند را تجویز کند. در این روش به‌صورت مستقیم سلول‌های سرطانی هدف قرار داده می‌شوند.
روش‌های مختلف جراحی تومور مغزی
همان‌طور که گفته شد شرایط تومور مغزی در افراد متفاوت است. در شرایطی خاص حتی سرطانی یا غیر سرطانی بودن تومورها به‌سختی شناسایی می‌شود. به همین دلیل روش‌های مختلفی برای درمان و جراحی تومور مغزی در دستور کار قرار می‌گیرد. در ادامه به معرفی انواع روش‌های عمل تومور مغزی خواهیم پرداخت.
بیوپسی مغزی (Biopsy)
عمل جراحی مغز به هدف برداشتن بافت تومور و بخش کوچکی از بافت اطراف آن در مغز انجام می‌شود. عمل بیوپسی یک عمل جراحی برای برداشتن بافت کوچکی از تومور به هدف انجام آزمایش‌های تخصصی‌تر است. این عمل زمانی انجام می‌شود که دو شرط زیر اتفاق بیفتد:
- بیمار کاندیدای انجام عمل جراحی تومور مغزی نباشد
- تومور را نتوان بدون آسیب رساندن به بخش‌های مهم مغز بیرون آورد.
بعد از انجام عمل بیوپسی پاتولوژیست میزان بدخیم بودن و شدت خطرات تومور را با استفاده از نمونه تهیه‌شده مشخص می‌کند. با استفاده از این نتایج روش‌های درمانی بسیار هدفمندتر خواهد بود.
کرانیوتومی (Craniotomy)
این روش یکی از روش‌های مؤثر برای جراحی تومور مغزی و خارج کردن آن است. در این روش بخشی از جمجمه به‌منظور دسترسی به بافت مغزی برداشته می‌شود. البته این بخش پس از اتمام جراحی مجدداً سر جای خود قرارگرفته و با جمجمه جوش می‌خورد. این روش خود به چند روش دیگر تقسیم‌بندی می‌شود که با توجه به محل قرارگیری تومور یکی از آن‌ها می‌تواند مفید باشد
جراحی آندوسکوپی تومور مغزی از راه بینی (Trans sphenoidal)
این روش نیز یکی از روش‌های جراحی تومور مغزی است و به‌صورت مخصوص برای برداشتن تومور غده هیپوفیز انجام می‌شود. برای انجام این عمل جراح سوراخی کوچک در انتهای بینی ایجاد کرده و تیغه بینی را جدا می‌کند. جراح برای داشتن دید کافی ممکن است از آندوسکوپی نیز استفاده کند. این روش مزایا خوبی به نسبت روش‌های دیگر جراحی تومور مغزی دارد. از این مزایا می‌توان به حداقل جای زخم، بهبودی سریع‌تر از جراحی سنتی و درد کمتری نسبت به جراحی سنتی اشاره کرد.
جمع‌بندی
ابتلا به تومور مغزی می‌تواند بسیار استرس‌زا باشد. خوشبختانه با پیشرفت تکنولوژی در علم طبابت این روزها اکثر بیماری‌ها به‌درستی و به‌صورت کامل درمان می‌شوند. یکی از روش‌های درمان تومور جراحی تومور مغزی است. در این مقاله به معرفی عوامل و علل به وجود آمدن تومور و روش‌های درمانی آن پرداختیم. به امید روزی که علم به حدی پیشرفت کند که با چشم برهم زدنی بیماری‌ها درمان شود.
