تومور نخاعی چیست ؟ علائم، تشخیص، درمان

تومورهایی که در ناحیه ستون فقرات ایجاد می‌شوند، می‌توانند منجر به درد، مشکلات عصبی و گاهی فلج شوند و به نوعی تهدید‌کننده زندگی بیماران و حتی منجر به ناتوانی دائمی آن‌ها گردند. تومورهای ستون فقرات بسته به نوع تومور، با سرعت‌های متفاوتی پیشرفت می‌کنند. یکی از انواع این تومورها، تومور نخاعی است که از رشد غیرطبیعی بافت‌ها در کانال نخاعی یا در استخوان‌های ستون فقرات ایجاد می‌شود. احتمالاً مطالب کمتری راجع به این نوع تومور شنیده‌اید، در این مطلب سعی کرده‌ایم به بررسی بیشتر این نوع تومور بپردازیم.

تومور نخاعی چیست؟

همانطور که گفته شد، تومور نخاعی ناشی از رشد غیرطبیعی بافت‌ها در ناحیه ستون فقرات و به ویژه در نزدیک کانال نخاعی و یا طناب عصبی نخاعی است که می‌تواند به صورت بدخیم و یا خوش‌خیم باشد. این تومورها بسته به اندازه و موقعیت، می‌توانند برای فرد تهدیدکننده باشند. لذا، آشنایی با علائم، علل ایجاد، انواع این تومورها، راه‌های تشخیصی و درمانی آن می‌تواند نقش بسزایی در روند درمانی این نوع تومور ایفا نماید.

علائم تومور نخاعی چیست؟

با رشد تومورهای نخاعی، ممکن است علائم و نشانه‌های مختلفی در بیمار ایجاد شود. تومورها ممکن است بر نخاع، ریشه‌‌های عصبی، رگ‌های خونی و حتی استخوان‌های ستون فقرات تأثیر منفی بگذارند. علائم و نشانه‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• احساس درد، به دلیل رشد تومور، در مکانی که تومور قرار دارد و یا احساس دردی فراتر از پشت به قسمت باسن، پاها و یا بازوها که با گذشت زمان ممکن است بدتر شود.
• کمر درد که اغلب به سایر قسمت‌های بدن سرایت می‌کند و یکی از علائم تومور نخاعی کمر است.
• احساس حساسیت کمتر به درد، گرما و سرما
• از دست دادن عملکرد روده یا مثانه
• مشکلات حرکتی که گاهی حتی منجر به زمین خوردن فرد می‌شود.
• کمردردی که شب هنگام بدتر می‌شود.
• از دست دادن حس یا ضعف عضلانی، به ویژه در بازوها یا پاها
• احساس ضعف عضلانی خفیف یا شدید در قسمت‌های مختلف بدن

دلایل بروز تومور نخاعی چیست؟

دقیقاً مشخص نیست که تومورهای ستون فقرات و به ویژه تومور نخاعی به چه علت ایجاد می‌شوند. محققان گمان می‌کنند که ژن‌های معیوب می‌توانند در این امر نقش داشته باشند. معمولاً مشخص نیست که آیا این نقایص ژنتیکی، ارثی هستند یا اینکه به سادگی و به مرور زمان ایجاد می‌شوند. ممکن است تومور نخاعی و یا تومورهای ناحیه ستون فقرات ناشی از عوامل محیطی مانند قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی خاص باشد. با این حال، در برخی موارد، تومورهای نخاعی با سندرم وراثتی، مانند نوروفیبروماتوز 2 و بیماری فون هیپل-لینداو در این بیماری نقش داشته و مرتبط هستند.

تومورهای نخاعی در افراد با مشکلات زیر، شایع‌تر است:

• نوروفیبروماتوز 2. در این اختلال ارثی، تومورهای خوش‌خیم در نزدیکی اعصاب مربوط به شنوایی ایجاد می‌شوند و ممکن است منجر به کاهش شنوایی پیشرونده در یک یا هر دو گوش شوند. برخی از افراد مبتلا به نوروفیبروماتوز 2 ممکن است دچار تومورهای کانال نخاعی شوند.
• بیماری فون هیپل-لیندو. این اختلال نادر و چندسیستمی، معمولاً با تومورهای عروق خونی در مغز، شبکیه، نخاع و انواع دیگر تومورها در کلیه یا غدد فوق کلیوی همراه است.

عوارض تومور نخاعی

تومورهای نخاعی می‌توانند به اعصاب نخاعی فشار وارد کنند و منجر به عدم حرکت یا احساس درد در زیر محل تومور شوند. این تومورها، گاهی اوقات می‌توانند موجب تغییر عملکرد روده و مثانه شوند و یا آسیب عصبی دائمی به آن‌ها وارد کنند. با این حال، در صورت تشخیص زودهنگام و درمان تهاجمی، ممکن است امکان پیشگیری از عدم عملکرد عصبی وجود داشته باشد. بسته به محل آن، توموری که به نخاع فشار وارد می‌کند، می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد.

تومورهای اولیه و متاستاتیک ستون فقرات

تومورهای اولیه ستون فقرات، آن دسته از تومورها هستند که از ستون فقرات منشا می‌گیرند. آن‌ها به نسبت نادر و معمولاً تومور نخاع خوش خیم یا غیرسرطانی هستند و درصد کمی از تومورهای ستون فقرات را تشکیل می‌دهند. تومورهای بدخیم نخاع نیز ممکن است از ستون فقرات منشأ بگیرند، اگرچه اغلب از نقاط دیگر بدن به ستون فقرات گسترش می‌یابند. تومور خوش‌خیم، لزوماً به معنای بی‌ضرر بودن آن‌ها نیست. همچنین، برخی از بافت‌های رشدیافته در قسمت ستون فقرات ممکن است شبیه تومور باشند؛ اما، در واقع کیست، پلاک یا توده‌های مشابه هستند.

تومورهای متاستاتیک ستون فقرات، آن دسته از تومورها هستند که از سایر نواحی بدن به ستون فقرات گسترش یافته‌اند. اگر تومور قابلیت گسترش به سایر قسمت‌های بدن را داشته باشد، معمولاً به این معنی است که بدخیم هستند. حدود 70-30 % از بیماران مبتلا به انواع سرطان، ممکن است ابتلا به سرطان متاستاتیک ستون فقرات را تجربه کنند. سرطان‌های ریه، پروستات و سینه، سه سرطان شایع هستند که توانایی گسترش به ستون فقرات را دارند.

1.    تومورهای بدخیم ستون فقرات

اکثر تومورهای بدخیم، در داخل ستون فقرات رخ می‌دهند و معمولاً تاثیری بر روی نخاع ندارند. برخی از سرطان‌هایی که ممکن است ستون فقرات را درگیر کنند عبارتند از:

• استئوسارکوم: نوعی سرطان استخوان است که منشا آن می‌تواند ستون فقرات باشد؛ اما، در استخوان‌های ران و ساق پا شایع‌تر است.
• کندروسارکوم: توموری است که از سلول‌های غضروفی که در اطراف استخوان وجود دارد، ایجاد می‌شود. شیوع آن در ستون فقرات نادر است. اما، گاهی اوقات می‌تواند به عنوان سرطان اولیه در این قسمت مشاهده شود.
• مولتیپل میلوما: این سرطان بر سلول‌های پلاسما در خون تأثیر می‌گذارد. سلول‌های آسیب‌دیده این نوع تومور، در مغز استخوان و لایه بیرونی استخوان، اغلب در ستون فقرات جمع می‌شوند.
• لنفوم: گروهی از سرطان‌ها هستند که سلول‌های سیستم ایمنی به نام لنفوسیت‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهند. ممکن است به عنوان تومور اولیه در ستون فقرات شکل گیرد؛ اما، اغلب در جای دیگری ایجاد می‌شود و به ستون فقرات گسترش می‌یابد.
• چوردوما: نوعی تومور سرطانی استخوانی است که می‌تواند در قسمت داخلی ستون فقرات و در هر نقطه‌ای از آن ایجاد شود. اما، بیشتر در ساکروم، استخوانی که در پایه ستون فقرات قرار دارد، دیده می‌شود.
• سارکوم یوینگ: سرطانی که می‌تواند هم استخوان و هم بافت نرم اطراف آن را تحت تاثیر قرار دهد. این تومور، در بزرگسالان به ندرت رخ می‌دهد و حدود 1% از سرطان‌های دوران کودکی را تشکیل می‌دهد.

2.    تومورهای خوش خیم ستون فقرات

اگرچه در اکثر موارد، تومورهای ستون فقرات غیرسرطانی هستند، اما، درصد کمی از آن‌ها ممکن است سرطانی شوند. در صورتی که تومورهای خوش‌خیم ستون فقرات به اندازه‌ای بزرگ شوند که به بافت‌های نخاع یا سایر ساختارها فشار وارد کنند، می‌توانند منجر به بروز مشکلاتی در بدن شوند.

3.    کیست‌های ستون فقرات و توده‌های تومور مانند

• گرانولوم ائوزینوفیلیک: این ضایعات خوش‌خیم و نادر، در بزرگسالان و بر روی استخوان‌های آن‌ها تأثیر می‌گذارد و ممکن است باعث فروپاشی مهره‌ها شود.
• لیپوماتوز اپیدورال: ناشی از رشد بیش از اندازه چربی در فضای اپیدورال است.
• کیست سینوویال: کیسه‌ای پر از مایع که به طور معمول در ستون فقرات کمری و در اطراف مفاصل مهره‌ای دیده می‌شود که معمولاً از فرآیندی دژنراتیو تشکیل می‌شود و خوش‌خیم است.
• کیست آراکنوئید: کیسه‌ای مملو از مایع است که ممکن است باعث جدا شدن غشاهای پوشاننده نخاع شود و یا ممکن است مایع آن به فضای اپیدورال بریزد.
• کیست استخوان آنوریسمال: ضایعه‌ای پر از مایع است که عمدتاً کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد و سومین تومور شایع خوش‌خیم استخوانی است.
• کیست‌های اپیدرموئید و درموئید: توده‌های توخالی متشکل از عناصر پوستی است که در کانال نخاعی کاشته شده‌اند.
• سیرنگومیلیا: کیست طناب نخاعی که ممکن است شبیه تومور باشد. اما، معمولاً خوش خیم است.
• مولتیپل اسکلروزیس (MS) : پلاک‌هایی که ممکن است در ام اس پیشرونده ایجاد شوند، گاهی اوقات می‌توانند علائمی مشابه تومورهای ستون فقرات ایجاد کنند.
• میلیت عرضی: بیماری التهابی که باعث ایجاد ضایعاتی در نخاع می‌شود که ممکن است علائم و ظاهر تومور نخاعی را تقلید کند.

انواع تومور نخاعی

انواع مختلفی از تومور نخاعی وجود دارد؛ اما، همه آن‌ها بدخیم و یا سرطانی نیستند. تومورهای طناب نخاعی، ممکن است در یکی از سه نوع زیر وجود داشته باشند و بسته به محل وقوع، نسبت به غشای محافظ نخاع طبقه‌بندی شوند.

 

1.    تومور اینترادورال

تومور نخاعی که ناشی از رشد غیرطبیعی بافت روی طناب نخاعی باشد، تومور اینترادورال نامیده می‌شود. تومورهای اینترادورال، درون سخت شامه تشکیل می‌شوند و ممکن است نخاع را درگیر سازند. انواع اصلی تومورهای اینترادورال عبارتند از:

• تومورهای داخل مدولاری که در سلول‌های نخاع شروع می‌شوند؛ مانند: گلیوما، آستروسیتوم یا اپاندیموم
• تومورهای خارج مدولاری، تمایل دارند در پوسته خارجی اطراف نخاع یا ریشه‌های عصبی که از نخاع خارج می‌شوند، رشد کنند. این نوع تومورها، می‌توانند با ایجاد فشردگی بر روی نخاع، بر عملکرد آن تأثیر بگذارند. نمونه‌هایی از تومورهای خارج مدولاری عبارتند از مننژیوم، نوروفیبروم، شوانوما و تومورهای غلاف عصبی.
• تومورهای متاستاز، تومورهایی هستند که به سایر قسمت‌های بدن گسترش می‌‌یابند و می‌توانند مهره‌ها، شبکه پشتیبان اطراف نخاع یا در موارد نادر در خود نخاع گسترش یابند.

2.    تومورهای اکسترادورال یا اپیدورال

این تومورها، در داخل ستون فقرات تشکیل می‌شوند و ممکن است مهره‌ها را درگیر کنند؛ اما، معمولاً بر نخاع تأثیر نمی‌‌گذارند. آن‌ها اغلب در فضای اپیدورال و در ناحیه اطراف غشای بیرونی که از طناب نخاعی محافظت می‌کنند؛ قرار دارند. انواع تومورهای خوش‌خیم اپیدورال عبارتند از:

• همانژیوم: این تومور، از رشد بافت رگ‌های خونی که در ستون فقرات قرار دارند، ایجاد می‌شود. این تومورها بیشتر در سطح پوست به خصوص در نوزادان دیده می‌شوند. اما، ممکن است اندام‌های داخلی را نیز تحت تاثیر قرار دهند.
• استئومای استوئیدی: تومور کوچکی در استخوان است که در کودکان و بزرگسالان جوان‌تر شایع‌تر است.
• استئوبلاستوم: شبیه استئومای استئوییدی است. اما، معمولاً بزرگ‌تر و تهاجمی‌تر است.
• استئوکندروما: از رشد بیش از حد غضروف و استخوان در انتها و نزدیک صفحه رشد، تشکیل می‌شود.
• تومور سلول غول پیکر (GCT) : توموری که به دلیل ظاهر آن در زیر میکروسکوپ نامگذاری شده است. این نوع تومور، معمولاً حاوی سلول‌های «غول‌آسا» با هسته‌های فراوان است که به صورت چندین سلول، در هم آمیخته‌‌اند و بر ستون فقرات و به طور معمول بر استخوان‌ مهره‌ها تأثیر می‌گذارد.

3.    تومورهای داخل مدولاری

تومورهای داخل دورال هستند که درون نخاع رشد می‌کنند.

تشخیص تومور نخاعی

هنگامی که تومور در نقطه‌ای از نخاع یافت شود، معمولاً اولین گام تعیین این مورد است که آیا تومور اولیه است یا متاستاتیک. متخصص مغز و اعصاب، آزمایش‌های مختلفی را برای بررسی ستون فقرات و همچنین سایر اندام‌ها و سیستم‌های اصلی که ممکن است سرطانی شده باشند، تجویز می‌کند. آزمایش‌ها و روش‌های تشخیصی عبارتند از:

 

• سابقه کامل پزشکی بیمار
• معاینات بالینی
• معاینات عصبی، از جمله ارزیابی درد و عملکرد آن
• عکسبرداری با اشعه ایکس
• ام آر آی و سی تی اسکن
• میلوگرافی
• اسکن استخوان
• توموگرافی گسیل پوزیترون (پت اسکن)
• انجام بیوپسی که معمولاً برای تایید نوع دقیق تومور ضروری است؛ به خصوص اگر تومور اولیه باشد. بیوپسی ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد؛ اما، در برخی موارد ممکن است از یک سوزن برای رسیدن به تومور و استخراج نمونه استفاده شود.

درمان تومور نخاعی

روش درمانی تومورهای نخاعی، بر اساس نوع تومور، تهاجمی بودن و بسیاری از عوامل دیگر متفاوت است. گزینه‌های درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• شیمی درمانی
• پرتودرمانی و به ویژه پروتون درمانی هدفمند
• جراحی تومور نخاعی
• استروئیدها برای کمک به تورم و کمردرد

نکته مهم اینکه برخی از تومورها و کیست‌های خوش‌خیم نخاعی، در صورت عدم بروز علائم، ممکن است نیازی به درمان نداشته باشند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

دلایل زیادی برای کمردرد وجود دارد و اغلب کمردردها ناشی از تومور نیستند. اما از آنجایی که تشخیص و درمان به موقع تومورهای ستون فقرات به ویژه تومور نخاعی مهم است، در صورت مشاهده موارد زیر بهتر است به پزشک مراجعه شود:

• کمر دردی که مداوم و رو به وخامت باشد.
• کمر دردی که مربوط به فعالیت نباشد.
• کمر دردی که شب هنگام بدتر شود.
• اگر فردی سابقه سرطان دارد و به تازگی دچار کمر درد جدیدی شده است.
• در صورت ابتلا به علائم سرطان مانند حالت تهوع، استفراغ یا سرگیجه

و اگر فردی موارد زیر را تجربه کند، با موارد اورژانس پزشکی مواجه است و باید فوراً به پزشک مراجعه کند:

• ضعف یا بی‌حسی پیشرونده عضلانی در پاها یا بازوها
• تغییر در عملکرد روده یا مثانه