دسترسی سریع
پارکینسون ، بیماری به نسبت فراگیری است که بیش از 10 میلیون نفر در سراسر جهان را درگیر کرده است. تاکنون، هیچ اسکنی برای تشخیص قطعی این بیماری ثابت نشده است. اما، محققان همیشه در تلاش برای یافتن روشی ساده‌تر و علمی‌تر برای تشخیص این بیماری بوده‌اند. در این راستا، تشخیص پارکینسون با نوار مغزی مطالعه شده است. اما، چگونه نوار مغزی به تشخیص پارکینسون کمک می‌کند؟ آیا انجام این آزمایش به تنهایی قابلیت تشخیص این بیماری را دارد؟ با مطالعه این مطلب پاسخ این سوالات را دریافت خواهید کرد.
آشنایی با پارکینسون و علائم آن
بیماری پارکینسون، اختلال عصبی پیشرونده و شایع سیستم عصبی مرکزی است که امروزه، حدود 1% از جمعیت بالای 55 سال جهان تحت تاثیر آن قرار دارند و تعداد این بیماران در جمعیت مسن، رو به افزایش است. علائم بالینی حرکتی پارکینسون، شامل لرزش در حال استراحت و سفتی و بی‌ثباتی وضعیتی است. علاوه بر این، اختلالات غیرحرکتی از جمله اختلال عملکرد شناختی نیز وجود دارد. با این حال، تشخیص پارکینسون بر اساس علائم بالینی بسیار دشوار است؛ به خصوص اگر فرد در مراحل اولیه بیماری باشد و هیچ ویژگی حرکتی قابل‌توجه و اختلال عملکرد شناختی آشکاری نداشته باشد. از این رو، تشخیص پارکینسون با نوار مغزی به دلیل در دسترس بودن این آزمایش مورد توجه محققان قرار گرفته است.
نوار مغزی چیست؟
الکتروانسفالوگرافی (EEG) با نام متداول نوار مغزی، تکنیکی غیرتهاجمی است که میدان الکتریکی تولید شده توسط فعالیت الکتریکی عصبی در مغز را با وضوح زمانی خوب و با قابلیت اطمینان بالا ثبت می‌کند. در حقیقت، نوار مغزی، فعالیت الکتریکی تولیدشده توسط مغز را از طریق حسگرهای کوچک متصل به پوست سر ثبت می‌کند. در برخی مطالعات، از این تکنیک، جهت مداخله و تشخیص زودهنگام بیماری عنوان شده است. امروزه، از روش‌های جدید برای پردازش سیگنال نوار مغزی و از جمله تشخیص پارکینسون با نوار مغزی استفاده می‌شود. برای مثال روش AR Burg تکنیکی است که اخیراً و به طور گسترده برای تخمین نوار مغزی افراد مبتلا به میگرن، صرع و الکل استفاده می‌شود. از نقطه نظر فیزیولوژیکی، قدرت طیفی در نوار مغزی، فعالیت سلول‌های هرمی قشری را که به صورت موازی و میانگین بر روی قشر قرار گرفته‌اند، توصیف می‌کند.
ارتباط نوار مغزی و پارکینسون
اگرچه، تلاش برای تشخیص پارکینسون با نوار مغزی، همیشه نتایجی را که محققان به دنبال آن بوده‌اند به دست نیاورده است؛ اما، نوار مغزی می‌تواند بر دوره درمان پارکینسون تاثیر داشته باشد. در حال حاضر، پزشکان در کلینیک مغز و اعصاب با تجویز دارو و یا قرار دادن محرک الکتریکی در مغز اقدام به درمان این بیماری می‌کنند. اما، استفاده از روش غیرتهاجمی EEG می‌تواند ابزار تشخیصی امیدوارکننده‌ای برای بیماری پارکینسون باشد و نتایج مهمی در روند درمانی این بیماری محسوب شود. محققان امیدوارند که این آزمایش در ردیابی تغییرات مغزی مربوط به پارکینسون موثر باشد و بتوان از آن در کنار مشاهدات بالینی و سایر اندازه‌گیری‌ها استفاده کرد. اگر تشخیص پارکینسون با نوار مغزی ثابت شود، با پیشرفت علم و تکنولوژی این امکان فراهم خواهد شد که افراد مبتلا به پارکینسون بتوانند EEG را در منزل انجام دهند و داده‌ها را مستقیماً برای تجزیه و تحلیل فوری به متخصص مغز و اعصاب ارسال نمایند.
مطالعه نوار مغزی در مراحل پیشرفته پارکینسون
محققان در چندین مطالعه، تشخیص پارکینسون با نوار مغزی را مورد بررسی قرار داده‌اند و متوجه ناهنجاری‌های ریتم EEG در این بیماران شده‌اند. مطالعات نشان داد که کمّی کردن نوار مغزی ممکن است در مطالعه کاهش شناختی در پارکینسون مفید باشد. با این حال، هنوز مشخص نیست که چه نوع اقداماتی ممکن است، مفید باشد. علاوه بر این، بسیاری از مطالعات معمولاً در مراحل پیشرفته پارکینسون انجام شده است. از این رو، مشخص نیست که آیا اقدامات کمی EEG می‌تواند منعکس‌کننده تغییرات در مراحل اولیه بیماری پارکینسون نسبت به گروه شاهد باشد یا خیر. لذا، استفاده از روش‌های جدید آنالیز برای تجزیه و تحلیل سیگنال‌های نوار مغزی در بیماران پارکینسونی که در مراحل اولیه بیماری قرار دارند، ضروری است. تجزیه و تحلیل آزمایش‌هایی که جهت تشخیص پارکینسون با نوار مغزی و در مراحل اولیه این بیماری انجام شد، می‌تواند به افشای اطلاعات مهم در خصوص اختلالات مغز کمک کند.
مطالعه نوار مغزی در تشخیص پارکینسون
در حال حاضر، تشخیص بیماری پارکینسون بر اساس نظر حرفه‌ای متخصص مغز و اعصاب و با توجه به بالین بیمار، علائم و نشانه‌ها انجام می‌شود. پزشک متخصص با ارزیابی توانایی بیمار برای نوشتن یا کشیدن، راه رفتن و صحبت کردن، بررسی علائم لرزش، مشکلات بیان و معاینه صورت و اندام‌ها می‌تواند ابتلای فرد به این بیماری را تشخیص دهد. در بررسی‌های جدید، محققان دریافته‌اند که تشخیص پارکینسون با نوار مغزی می‌تواند در تشخیص نهایی به پزشک متخصص کمک‌کننده باشد. البته، نوار مغزی و نتایج به دست آمده، به روش تجزیه و تحلیل داده‌ها یا تکنیک‌هایی که استفاده می‌شود، حساس و از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برای مثال، نوار مغزی در حالت خواب داده‌های بهتری نسبت به حالت بیداری ایجاد می‌کند و تفسیر آنها به نسبت آسان‌تر است که احتمالاً به دلیل عدم وجود حرکات کمتر است.
بر اساس یافته‌های مطالعه جدیدی که در مجله eNeuro منتشر شده است، زوایا و وضوح امواج مغزی می‌تواند کلید تشخیص پارکینسون با نوار مغزی باشد. در واقع، محققان متوجه ارتباط بالقوه بین این بیماری و امواج تیزی که از مغز در دستگاه EEG ثبت می‌شود، شده‌اند. حتی، امواج مغزی این بیماران در زمان قطع و مصرف داروها نیز متفاوت است. در شیوه‌ای از مطالعه، نوار مغزی 15 بیمار پارکینسون و 16 فرد سالم بررسی شدند. سیگنال‌های سینوسی ثبت‌شده در نوار مغزی، دارای عدم تقارن زیادی به سمت بالا و پایین بودند، اما نکته مهم شیب سینوسی در بیماران پارکینسونی است. در واقع، محققان متوجه شدند برای تشخیص پارکینسون با نوار مغزی در بیمارانی که دارو مصرف نمی‌کنند، کافی است به اوج امواج توجه شود. چون، قسمت بالای موج مغزی در این افراد، اوج تندتری نسبت به قسمت پایین دارد.
مطالعه نوار مغزی در مراحل اولیه پارکینسون
برخی از مطالعات، تشخیص پارکینسون با نوار مغزی را از طریق ناهنجاری‌های فعالیت مغز در افرادی که در مراحل اولیه بیماری قرار دارند، بررسی کرده‌اند. برای دستیابی به این هدف، سیگنال‌های الکتروانسفالوگرافی در حالت استراحت و با چشم بسته از 15 بیمار مبتلا به پارکینسون که در مراحل اولیه این بیماری قرار دارند و 15 فرد سالم همسان ثبت شد. نتایج حاکی از تشخیص نشانه‌های اولیه اختلال عملکرد قشر مغز در بیماران پارکینسونی بود که در مراحل اولیه فاز این بیماری قرار داشتند. از این‌رو، این یافته‌ها می‌تواند در تشخیص و مداخله درمان زودهنگام پارکینسون مورد استفاده قرار گیرد.
مطالعه نوار مغزی در افراد مسن مبتلا به پارکینسون
مطالعات نشان داده است که بروز ناهنجاری‌های EEG در افراد مسن عادی است و شایع‌ترین تغییر جهت تشخیص پارکینسون با نوار مغزی، مربوط به کُند شدن کلی نوار است. برای مثال در مطالعه‌ای تحقیقی که بر روی افراد با شرایط سنی یکسان انجام شد، 18 بیمار مبتلا به زوال عقل و پارکینسون، 18 بیمار پارکینسونی بدون زوال عقل و 20 فرد به عنوان شاهد مورد بررسی قرار گرفتند. کلیه متغیرها و پارامترهای موجود در نوار مغزی بیماران مبتلا به زوال عقل و پارکینسون، در مقایسه با گروه شاهد تفاوت معنی‌داری داشتند. برخی پارامترهای مورد بررسی در نوار مغزی بیماران پارکینسونی که مبتلا به زوال عقل نبودند، متفاوت و در مقایسه با گروه کنترل، کُند بود. نتایج نشان داد که افراد پارکینسونی دارای الگوهای متمایزی از ناهنجاری در طیف نوار مغزی بودند: نوار مغزی بیماران پارکینسونی مبتلا به زوال عقل نسبت به بیماران بدون زوال عقل، به‌طور مشخصی کُندتر است.
نحوه بررسی پزشک
باید توجه شود که تشخیص پارکینسون با نوار مغزی به راحتی امکانپذیر نیست و زمانی که برای بررسی بیماری پارکینسون به متخصص مغز و اعصاب در مرکز نوار مغزی مراجعه می‌شود، آنچه که در اولویت قرار دارد، توانایی و تجربه بالای پزشک است. به نظر می‌رسد برای بررسی اینکه آیا نوار مغزی می‌تواند ابزار تشخیصی در پارکینسون باشد یا خیر، پزشک باید از دو زاویه متفاوت به موضوع نگاه کند. یکی مقایسه نوار مغزی در افراد مبتلا به پارکینسون آتیپیک (شرایط شبیه پارکینسون) با افراد عادی و دیگری نوار مغزی در افراد مبتلا به بیماری پارکینسون با افراد عادی.
همانطور که گفته شد؛ تشخیص پارکینسون با نوار مغزی در هنگام خواب و بیداری متفاوت است. البته، این بررسی‌ها، هنوز در حال انجام هستند و نیاز به تجزیه و تحلیل بیشتر داده‌ها دارند. محققان متوجه شده‌اند در مطالعه‌ای که در بیماران مبتلا به پارکینسون در حال خواب انجام شده است، برخی پارامترها در طول خواب افزایش یافته است. در حالی که به نظر می‌رسید باید کاهش یابند، زیرا اختلالات حرکتی، مانند لرزش و سفتی در خواب کاهش می‌یابند و حتی از بین می‌روند. از طرفی، چالش‌هایی در نوار مغزی وجود دارند که تکرار و تفسیر آن را با مشکل مواجه می‌سازد.
نتیجه‌گیری و جمع بندی
در این مقاله، به بررسی تشخیص پارکینسون با نوار مغزی پرداختیم. با وجود اینکه بسیاری از مطالعاتی که در این زمینه انجام شده‌اند هنوز در فاز مطالعاتی هستند؛ اما، نتایج امیدوارکننده‌ای که از این مطالعات به دست آمده است، نشان‌دهنده نقش نوار مغزی در تشخیص بیماری پارکینسون است. امید است در آینده‌ای نزدیک، حقایق بهتر و بیشتری از این مطالعات به دست آید تا این روش تشخیصی ساده و ارزان به عنوان راهکار مناسب در تشخیص اولیه پارکینسون و یا کنترل روند این بیماری در اختیار پزشکان متخصص مغز و اعصاب قرار دهد.
