خلقت انسان شگفتی عظیم طبیعت است. یکی از زیباترین و خلاقانهترین بخش وجودی انسانها مغز آنها بهحساب میآید. بافت مغزی بهصورتی است که در تمام عمر تمامی اعمال ارادی و غیرارادی فرد را تحت کنترل میگیرد. در برخی موارد ممکن است به دلایل مختلف باف و اعصاب مغز با مشکلاتی مواجه شود. یکی از مشکلات و بیماری های مغز و اعصاب ، آنوریسم مغزی است. در ادامه این مقاله قصد داریم به علائم، علل به وجود آورنده، روشهای تشخیص و درمان این بیماری اشارهکنیم، پس تا انتهای این مقاله ما را همراهی کنید.
آنوریسم مغزی
بافت مغز نیز مانند تمامی ارگانهای بدن به اکسیژنرسانی از طریق شریانهای خونی نیاز دارد. چهار رگ اصلی خونی که شامل دور شریان کاروتید و دو شریان مهرهای است بافت مغز را خونرسانی میکند. این شریانها در دایره ویلیس درون مغز به یکدیگر میرسند و سپس به شریانهای کوچکتر تقسیمشده و محل تلاقی رگها را برای خونرسانی جز به جز بافت مغزی ترک میکنند.
در برخی موارد ممکن است محل اتصال رگهای خونی در دایره ویلیس ضعیف شود. این نازک شدن محل اتصال باعث به وجود آمدن بالونهایی تاول مانند در رگها شده که به آن آنوریسم مغزی گفته میشود. این آنوریسمها بهصورت بالقوه خطرناک نیستند مگر درصورتیکه فرد سبک زندگی ناسالمی داشته باشد. در آن صورت میتواند بهعنوان یک بمب ساعتی عمل کرده و سلامت فرد را تحت تأثیر قرار دهد . که فورا مداخله پزشکی توسط یک جراح مغز و اعصاب تهران لازم است
علائم آنوریسم مغزی
همانطور که گفته شد چند حالت برای این مشکل ممکن است به وجود آید. در مراحل ابتدایی آنوریسم ریسک پاره شدن آن کم است، پسازآن ممکن است در هر زمان این بالونها نشت کنند یا بترکند. هرکدام از این مراحل علائم خاص خود را دارد که در ادامه به آن اشاره میکنیم.
آنوریسم مغزی پاره نشده
این نوع از آنوریسم در مراحل اولیه ریسک پاره شدن پایینتری دارد و در آن مراحل ممکن است هیچ علائمی نداشته باشد. باگذشت زمان ممکن است آنوریسم بزرگتر شود و درعینحال هنوز دیوارههای رگ با هیچگونه آسیبی مواجه نشود. این بزرگ شدن بالونی رگ ممکن است به بافت مغز فشار وارد کند. واردکردن فشار آنوریسم مغزی به اعصاب آن میتواند علائم زیر را به وجود آورد.
- درد در ناحیه بالا و پشت یکی از چشمها
- گشادشدن مردمک چشم
- ایجاد تغییر در میزان بینایی و به وجود آمدن مشکل دوبینی
- به وجود آمدن بیحسی در یکطرف صورت
- کاهش توانایی در تکان دادن چشم
آنوریسم دارای نشتی
این مرحله از آنوریسم بهعنوان مرحله مابین پاره شدن و نشدن بالون رگ معرفی میشود. در این مرحله به دلیل نازک بودن این بخش از شریان خونی ممکن است نشتی ریزی به وجود آید. در صورت تشخیص آنوریسم مغزی در این مرحله از به وجود آمدن مشکلات ثانویه برای فرد بهصورت چشمگیری میشود جلوگیری کرد. آنوریسم با نشتی میتواند نشانهها و علائم جزئی داشته باشد که شامل سردرد ناگهانی و بسیار شدید است.
آنوریسم پاره شده
در صورتی آنوریسم پاره شود سلامت فرد در مواجه با خطری بزرگ قرار خواهد گرفت. این پاره شدن با سردردی شدید همراه است. به صورتی که اغلب بیماران از آن بهعنوان بدترین سردرد یاد میکنند. علائم و نشانههای آنوریسم مغزی پاره شده به شرح زیر است.
- سردرد ناگهانی و بسیار شدید به حدی که قرار را از فرد میگیرد.
- حالت تهوع و استفراغ
- گرفتگی گردن به صورتی که فرد قادر به تکان دادن سر نخواهد بود.
- تاری دید و در برخی موارد دوبینی
- حساسیت به نور به دلیل باز شدن مردمک
- تشنج
- افتادگی یکی یا هر دو پلک
- از دست دادن هوشیاری
- سرگیجه و احساس گیجی
- تغییرات ناگهانی در وضعیت هوشیاری مثل خوابآلودگی شدید و ناگهانی
- فشارخون بالا بدون وجود سابقه قبلی
- درد کمر یا پشت پاها به همراه یکی از علائم گفتهشده
دلیل ایجاد آنوریسم مغزی چیست
برای به وجود آمدن هر بیماری همیشه عوامل خطر وجود دارند که این عوامل خطر ریسک به وجود آمدن آن بیماری را در فرد به نسبت دیگر افراد بیشتر میکند. این موضوع بدان معنا نیست که در صورت وجود این عوامل فرد حتماً به بیماری خاص مبتلا خواهد شد، اما تأثیر آن را نباید نادیده گرفت. بیماری آنوریسم مغزی نیز عوامل خطری دارد که در صورت وجود آنها ریسک ابتلاء به این بیماری بیشتر میشود. این عوامل خطر به دو گروه عوامل ارثی و عوامل اکتسابی تقسیمبندی میشوند که در ادامه به آنها اشاره میکنیم.
عوامل خطر ارثی برای آنوریسم مغزی
همانطور که گفته شد یکی از عوامل خطر برای ابتلاء به آنوریسم میتواند بهصورت ژنتیکی به فرد برسد. این عوامل خطر ارثی به شرح زیر است.
- کمبود آلفا گلوکوزیداز: کمبود این آنزیم میتواند بهصورت ارثی به فرد برسد و نتیجه آن کاهش تجزیه گلیکوژن به گلوکز است. در صورت کمبود آنزیم آلفا گلوکوزیداز فرد در معرض ابتلاء به آنوریسم قرار خواهد گرفت.
- آلفا 1 آنتی تریپسین: کمبود این آنزیم نیز ارثی است و علاوهبر افزایش ریسک ابتلاء به آنوریسم میتواند ریسک ابتلاء به هپاتیت، سیروز کبدی و آمفیزم ریه را نیز افزایش دهد.
- ناهنجاری شریانی وریدی (AVM) : این مشکل بهصورت مادرزادی و ارثی است که باعث ایجاد آنوریسم خواهد شد.
- سابقه خانوادگی آنوریسم مغزی: درصورتیکه یکی از افراد خانواده به آنوریسم مبتلا شود، بقیه افراد خانواده نیز در معرض ابتلاء به این بیماری خواهند بود. دلیل این اتفاق نیز عامل وراثت است.
- جنسیت: زنان بیشتر در معرض ابتلاء به آنوریسم هستند.
- دیسپلازی فیبروماسکولار: علت اصلی این بیماری ناشناخته است و اغلب محققان آن را به عوامل ارثی ارتباط میدهند. در این بیماری اغلب شریانهای بزرگ و متوسط بدن بانوان با اخلال مواجه خواهد شد.
- تلانژکتازی هموراژیک ارثی: این اخلال بهصورت ژنتیکی در رگهای خونی فرد اخلال به وجود میآورد. در این بیماری بدن فرد مایل به ایجاد و تشکیل رگهای خونی بدون مویرگ در بین شریانها و ورید دارد. (شریان خون حامل اکسیژن و ورید حامل خون برگشتی از بافتها است.)
- سندرم کلاین فلتر: بیماری ژنتیکی که باعث به وجود آمدن یک کروموزوم X اضافی در آقایان خواهد شد.
- سندرم نونان: این سندرم نیز یک سندرم ژنتیکی است که باعث رشد غیرطبیعی در بسیاری از قسمتهای بدن خواهد شد.
- توبروس اسکلروزیس: نوعی سندرم پوستی عصبی است که باعث ایجاد تومور و آنوریسم مغزی در مغز و نخاع خواهد شد.
عوامل خطر اکتسابی
علاوهبر عوامل ارثی گفتهشده عوامل اکتسابی نیز میتواند ریسک ابتلاء به آنوریسم مغزی را افزایش دهد. این عوامل به شرح زیر است.
- بالا رفتن سن
- مصرف مشروبات الکلی
- آترواسکلروز: به تجمع پلاک در پوشش شریانهای خونی که در اثر رسوب مواد چرب، کلسترول، مواد زائد سلولی، کلسیم و فیبرین است.
- کشیدن سیگار
- استفاده از مواد مخدر و داروهای مضر بدون تجویز پزشک مثل کوکائین و آمفتامین
- فشارخون بالا
- آسیب یا ضربه به سر
- عفونت
همانطور که گفته شد علائم خطر گفتهشده برای آنوریسم مغزی نمیتواند دلیل اصلی و قطعی برای ابتلاء به این بیماری باشند. برخی افراد بدون هیچگونه پیشزمینه و مشکل وراثتی به این بیماری مبتلا میشوند. دلیل اصلی گفتن این عوامل خطر داشتن اطلاعات کلی و در پیشگیری سبک زندگی سالم در صورت داشتن هرکدام از عوامل خطر است. علاوهبرآن درصورتیکه هرکدام از عوامل ارثی را دارید بهتر است نظارت کافی بر بیماری داشته و در ارتباط با آن با پزشک مشورت کنید.
عوارض آنوریسم مغزی
حال که این بیماری را شناختید و با علل به وجود آورنده آن بیشتر آشنا شدید به سراغ عوارض آنوریسم میرویم. در صورت پارگی آنوریسم خونریزی تنها چند ثانیه ادامه خواهد داشت، اما همین چند ثانیه میتواند خطراتی را برای مغز و بافت آن داشته باشد. خون میتواند به سلولهای مغزی آسیب وارده کرده و حتی باعث مرگ سلولها شود. علاوهبرآن خونریزی میتواند فشار جمجمه را افزایش دهد. اگر فشار درون جمجمه بیشازحد بالا رود، ممکن است اکسیژنرسانی به بافت مغز با اخلال مواجه شود که نتیجه آن از دست دادن هوشیاری و مرگ است. عوارض آنوریسم به شرح زیر است:
- خونریزی مجدد: یکی از خطرات بالقوه که جان فرد را تهدید میکند پارگی و خونریزی مجدد است. آنوریسمی که دچار پارگی شده است در معرض نشتی مجدد قرار میگیرد. این خونریزی مجدد باعث آسیبی جدی به سلولهای مغزی خواهد شد.
- وازواسپاسم: پس از پارگی آنوریسم ممکن است رگهای خونی مغز بهصورت نامنظم و غیرقابلپیشبینی باریک شوند. باریک شدن رگهای خونی میتواند خونرسانی و تغذیه مغز را با اخلال مواجه کند که نتیجه آن سکته مغزی ایسکمیک خواهد بود. به همین دلیل تشخیص و درمان بهموقع آنوریسم مغزی بسیار مهم است.
- هیدروسفالی: درصورتیکه پارگی آنوریسم باعث ورود خون در فضایی بین مغز و بافت اطراف آن (خونریزی زیرآکنوئید) شود. خون گردش مایع اطراف مغز و نخاع را مسدود خواهد کرد. ورود خون باعث افزایش مایع مغزی نخاعی شده که این عامل فشار وارده بر مغز را افزایش میدهد. افزایش این فشار به بافت مغزی آسیب وارد میکند. (این اتفاق دور از انتظار نیست.)
- هیپوناترمی: خونریزی در بخش زیر عنکبوتیه مغز که ناشی از پارگی آنوریسم است میتواند تعادل سدیم خون را با اخلال مواجه کند. این عامل میتواند آسیب به هیپوتالاموس را در پی داشته باشد. علاوهبر آن منجر به تورم سلولهای مغزی و آسیب دائمی به آن شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
درصورتیکه یک یا چند مورد از عوامل خطر ارثی را دارید بهتر است برای چکاپ و برطرف شدن ریسکهای پنهان نزد پزشک بروید. درصورتیکه به صورتی ناگهانی با سردردی غیرقابل تحمل مواجه شدید یا با شخصی همراهید که به این درد دچار شد حتماً با اورژانس کلینیک مغز و اعصاب تهران تماس بگیرید و برای معاینه نزد متخصص مغز و اعصاب تهران بروید.
به خاطر داشته باشید درصورتیکه هریک از علائم این بیماری را داشتید و با درد نزد پزشک رفتید حتماً عوامل خطر ارثی را به پزشک گزارش کنید. بهتر است آنوریسم مغزی سریعاً تشخیص دادهشده و روند درمان انجام شود.
روشهای تشخیص آنوریسم مغزی
زمانی که فرد با علائم گفتهشده به پزشک مراجعه میکند روشهای مختلفی برای شناسایی آنوریسم وجود دارد. در ادامه به روشهایی که برای تشخیص وجود دارد اشارهکردهایم.
آنژیوگرافی مغزی
با استفاده از این روش میتوان تصویری از عروق خونی مغز برای تشخیص وجود یا عدم وجود آنوریسم به دست آورد. رنگ مخصوص برای عکسبرداری وارد رگها میشود و بهواسطه عکسبرداری با اشعه ایکس عکسی کامل از عروق خونی به دست خواهد آمد.
اسکن توموگرافی کامپیوتری (سیتیاسکن)
این روش جزئیات بیشتری را به نسبت آنژیوگرافی مغزی در دسترس پزشک قرار میدهد. از این روش نیز برای عکسبرداری بهواسطه اشعه ایکس و کامپیوتر برای تشخیص وجود آنوریسم مغزی استفاده میشود.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
در این روش از آهنرباهای بزرگ، فرکانسهای رادیویی و کامپیوترهای مخصوص برای عکسبرداری از بافت مغزی استفاده میشود. این روش به تشخیص تغییرات کوچک در بافت مغز و مکانیابی آنوریسم کمک خواهد کرد.
آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRA)
این روش تشخیصی غیرتهاجمی از ترکیب فناوریهای IV و MRI ساختهشده است. از این روش برای ارزیابی سلامت عروق خونی و وجود آنوریسم استفاده خواهد شد.
درمان آنوریسم مغزی
با توجه به محل قرارگیری، اندازه و پارگی یا عدم پارگی آنوریسم و علاوهبرآن شرایط بدنی بیمار روشهای مختلفی توسط پزشک ممکن است برای درمان انتخاب شود. در ادامه به روشهای رایج درمانی برای آنوریسم اشارهکردهایم.
- برش میکرو جراحی (Microsurgical Clipping) : یکی از شناختهشدهترین روشها است و در آن با استفاده از یک گیره فلزی خونرسانی به آنوریسم را مسدود میکنند.
- کویلینگ اندوواسکولار (Endovascular Coiling) : در این روش نیز هدف اصلی مسدود کردن خونرسانی به آنوریسم است، اما این روش تهاجمی نیست و برای انجام آن نیازی به عمل جراحی مغزی نخواهد بود.
- انحراف جریان با استنت (Flow Diversion) : با این روش جریان خون را از آنوریسم منحرف کرده و خونرسانی به آن را مسدود خواهند کرد.
- انسداد شریان و بای پس (Artery Occlusion) : این روش ترکیبی از میکروسرجری باز و کویلینگ اندوواسکولار است.
جمعبندی
بیماریهای مغزی اغلب نشانهها و علائم مشخصی دارند. مهمترین نکات در درمان بیماریهای مغزی شناخت به موقع و صحیح آنها است. از آن جایی که به بافت مغزی بهصورت عادی امکان دسترسی وجود ندارد برای تشخیص درست و به موقع پزشک با توجه به علائم و آزمایشهایی که تجویز میکند، درمانی صحیح خواهد داشت. در این مقاله به معرفی آنوریسم مغزی پرداختیم. در صورت بروز هریک از علائم این بیماری بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
