یکی از واژه‌های شناخته‌شده در گروه بیماری‌های مفصلی، آرتریت است که بیشتر به التهاب مفصل شناخته می‌شود. در واقع آرتروز کمر و هر بیماری و عارضه‌ای که با التهاب و درد مفاصل همراه باشد، در گروه بیماری‌های مربوط به آرتریت قرار می‌گیرد. یکی از رایج‌ترین انواع این بیماری، استئوآرتریت یا آرتروز است که متأسفانه میلیون‌ها نفر در سراسر جهان با عوارض ناشی از آن دست و پنجه نرم می‌کنند. در اثر این عارضه غضروفی که در انتهای استخوان‌ها به عنوان محافظ عمل می‌کند، از بین رفته و باعث ایجاد دردهایی آزاردهنده در نقاط مختلف بدن می‌شود. آسیب‌هایی که به مفاصل وارد می‌شود، معمولا قابل جبران نبوده و تنها با رعایت نکات درمانی و ورزشی قابلیت بهبود نسبی خواهند داشت.
آرتروز کمر چیست
همه ما برای یک بار نام بیماری آرتروز را شنیده‌ایم. عارضه آرتروز در بخش‌های مختلفی از بدن نمایان شده و مفاصل را در آن ناحیه تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. درد آرتروز در ناحیه کمر، یکی از شایع‌ترین دردهای ناشی از آرتریت در بدن است. در واقع این عارضه و درد ایجاد شده در ناحیه کمر ارتباط مستقیم با وضعیت مهره‌ها و ستون فقرات دارد.
چه عواملی باعث ایجاد آرتروز کمر می‌شوند؟
نحوه فعالیت روزانه ما و همچنین سبک زندگی بر روی ایجاد عارضه‌ها و بیماری‌های مختلفی مانند آرتروز تأثیرگذار هستند. در کنار این عوامل، فاکتورهایی مانند سن، ژنتیک، وزن و… نیز در ایجاد این بیماری نقش دارند.
اضافه وزن
یکی از اصلی‌ترین دلایل ایجاد آرتروز کمر، چاقی یا اضافه وزن است. معمولا افرادی که از اضافه وزن زیاد رنج می‌برند، توانایی حفظ وضعیت صحیح بدن در انجام فعالیت‌های مختلف را ندارند. این موضوع در طولانی مدت به مهره‌ها و ستون فقرات فشار وارد کرده و در نهایت نیز باعث تغییر شکل ستون فقرات و از بین رفتن دیسک‌های بین مهره‌ای خواهد شد. به همین جهت داشتن سبک غذایی سالم در کنترل وزن و پیشگیری از بروز عارضه‌هایی مانند آرتروز، نقش قابل توجهی دارد.
محافظت از ستون فقرات در سنین بالا
بیماری‌هایی که آرتریت در آن‌ها نقش دارد، معمولا از سنین 40 سال به بالا ایجاد شده و فرد را درگیر می‌کنند. همان‌طور که اشاره کردیم فاکتور سن بر روی بروز عارضه آرتروز کمر تأثیر داشته و افراد در سنین بالا باید نسبت به فعالیت‌های نادرست فیزیکی و آسیب‌های ناشی از آن‌ها، اطلاعات کافی داشته باشند.
به عنوان مثال نحوه بلند شدن از زمین و ایستادن، نحوه راه رفتن، نشستن، خوابیدن یا برداشتن وسیله‌ای از روی زمین و… اگر به شکلی ناصحیح انجام شوند، در طولانی مدت منجر به ایجاد آرتروز کمر خواهند شد. اگر در سنین بالای 40 سال به سر می‌برید، هر گونه درد و فشار در ناحیه کمر و ستون فقرات را جدی گرفته و در اولین فرصت به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.
فعالیت جسمانی
ستون فقرات تنها ناحیه‌ای است که بیشترین وزن بدن را تحمل می‌کند. به همین جهت تحرک زیاد و همچنین عدم تحرک به شکل مستقیم، بر روی آسیب‌دیدگی این ناحیه تأثیرگذار است. فعالیت جسمانی مانند پیاده‌روی یا ورزش‌های قدرتی اگر به شکلی صحیح و زیر نظر افراد باتجربه انجام شوند، نه تنها به کمر آسیبی نرسانده، بلکه باعث تقویت عضلات و مهره‌های این ناحیه نیز خواهد شد.
در مقابل اگر تحرک شما در طول روز بسیار زیاد بوده و توجهی بر درست راه رفتن، نشستن و… نداشته باشید، قطعا عارضه‌ای مانند آرتروز کمر به سراغ شما می‌آید. به این ترتیب نتیجه می‌گیریم که فعالیت جسمانی به شکل صحیح و اصولی از دردهای ناشی از آرتروز جلوگیری کرده و در مقابل عدم فعالیت نیز مشکلاتی جدی برای ما به همراه خواهد داشت.
آسیب‌دیدگی در ستون فقرات
ستون فقرات ممکن است در حوادثی مانند تصادف، تمرینات ورزشی یا فعالیت‌های معمول روزمره، دچار آسیب‌دیدگی شود. به همین دلیل انجام صحیح حرکات ورزشی، توجه بر نحوه نشستن، ایستادن، راه رفتن و…، رعایت اصول ایمنی در رانندگی و… همگی بر روی محافظت از ستون فقرات تأثیرگذار هستند.
درد در ناحیه کمر
افرادی که با آرتروز کمر درگیر هستند، ممکن است دردهای ناشی از این عارضه را در ناحیه مرکز کمر احساس کند. همچنین شما با احساس درد در ناحیه لگن و باسن نیز باید از تخصص یک پزشک برای تشخیص عارضه و درمان آن کمک بگیرید. توجه داشته باشید که گاهی این درد از لگن شروع شده و به سمت باسن گسترش پیدا می‌کند.
دردهای رونده، اصطلاحی است که می‌توانیم برای آرتروز به کار ببریم. همان‌طور که ذکر کردیم، این امکان وجود دارد که درد از لگن شروع شده و به سمت باسن حرکت کند. همچنین این دردهای رونده ممکن است مسیر خود از این ناحیه را به سمت ران و زانوها نیز ادامه دهند. به این ترتیب با ایجاد درد در زانو، ذهن ما به سمت آرتروز کمر نرفته و تصور می‌کنیم این درد به ناحیه زانو تعلق دارد. برای تشخیص دقیق علت درد و درمان، ما به تجربه و دانش یک پزشک متخصص در کلینیک مغز و اعصاب نیاز داریم.
عوارض ناشی از آرتروز کمر
دردهای رونده و ادامه‌دار، یکی از چندین عامل آرتروز کمر هستند که به آن‌ها اشاره کردیم. اسپاسم عضلانی کمر، یکی دیگر از علائم وجود آرتروز محسوب می‌شود. با توجه به این موضوع، گرفتگی‌های عضلانی به‌هیچ‌وجه نباید نادیده گرفته شوند. کاهش دامنه حرکتی در ستون فقرات و ناحیه پایین کمر، سفت شدن عضلات، سختی در حرکت دادن کمر و پا و… از دیگر عواملی هستند که با مشاهده آن‌ها باید به پزشک مراجعه کنیم.
چگونه آرتروز کمر را تشخیص دهیم؟
برای تشخیص آرتروز کمر، راه‌ها و روش‌های درمانی مختلفی وجود دارد. همچنین برای پیدا کردن علت نیز می‌توانیم به دلایل متعددی رجوع کنیم. در ابتدا شما با احساس هر گونه درد یا گرفتگی در ناحیه کمر و ستون فقرات باید به پزشک مراجعه کنید. اهمیت ندادن به دردهای جزئی می‌تواند زمینه مناسبی برای ایجاد عارضه‌هایی جدی مانند آرتریت را فراهم کند. در مرحله بعدی پزشک متخصص با انجام معاینه فیزیکی، یک قدم به تشخیص و پیدا کردن علت درد نزدیک می‌شود. این معاینه به صورت تجویز تصویربرداری سی‌تی‌اسکن، ام آر آی MRI و همچنین آزمایش تراکم استخوان انجام خواهد شد.
نکته مهم در تشخیص علت درد و آرتروز کمر، توجه به علائم، الگوی درد، محل درد و دامنه حرکتی درد در ناحیه کمر و ستون فقرات است. همچنین فاکتورهایی مانند وراثت، سن، جنسیت، وزن و… نیز باید در نظر گرفته شوند.
روش‌های درمانی آرتروز کمر
تجویز دارو
در مراحل ابتدایی درمان انواع آرتریت مانند آرتروز کمر، پزشکان معمولا بر اساس وضعیت بیمار، داروی ضدالتهابی تجویز می‌کنند. این داروها در ابتدا با دوز پایین تجویز شده و در صورت ادامه داشتن درد، داروهایی قوی‌تر به بیمار پیشنهاد می‌شوند. همچنین داروهای ضد روماتیسمی نیز در بهبود دردهای ناشی از آرتروز نیز تأثیرگذار هستند.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی در درمان آرتروز کمر منجر به افزایش انعطاف‌پذیری بدن و همچنین گسترش دامنه حرکتی شخص می‌شود. در جلسات فیزیوتراپی، ماهیچه‌ها و استخوان‌ها در ناحیه کمر تقویت شده و این امر باعث تثبیت وضعیت ستون فقرات خواهد شد.
درمان خانگی
بهبود علائم عارضه‌هایی مانند دیسک یا آرتروز کمر همراه با استفاده از دارو به درمان خانگی نیاز دارند. در ارتباط با این روش‌های معمول می‌توانیم به کمپرس سرد و گرم برای تسکین بخشیدن به گرفتگی‌های عضلانی، تورم مفاصل، بهبود جریان خون و… اشاره کنیم.
سبک زندگی سالم
مهمترین اصل در حفظ سلامتی بدن، پیروی از تغذیه و سبک زندگی سالم است. برای پیشگیری از ابتلا به آرتروز، وزن ما باید همیشه تحت کنترل بوده و از پرخوری و همچنین مصرف غذاهای ناسالم پرهیز کنیم. فعالیت بدنی از دیگر عواملی است که از بروز دردهای ناشی از آرتروز کمر جلوگیری می‌کند. همچنین اگر به این عارضه مبتلا هستید، فعالیت بدنی به شکل منظم و صحیح در کاهش درد و بهبود خلق و خوی شما نیز تأثیر قابل توجهی خواهد داشت.
جراحی
همان‌طور که اشاره کردیم آرتروز کمر درمان قطعی نداشته و افراد با مراقبت از خود به روش‌های مختلف می‌توانند در بهبود درد و عوارض این بیماری نقش داشته باشند. با این حال پزشکان در قدم آخر به افرادی که با آرتریت شدید درگیر هستند، جراحی فیوژن یا تعویض مفصل را توصیه می‌کنند. در جراحی فیوژن دو استخوانی که درگیر عارضه بوده و باعث ایجاد دردهای شدید هستند، به یکدیگر متصل شده و تشکیل یک استخوان واحد را می‌دهند. این روش وضعیت مفصل و استخوان‌ها را پایدارتر کرده و به تحمل وزن بدن توسط ستون فقرات نیز کمک می‌کند. جراحی فیوژن مفصل شرایط خاصی داشته و روش درمانی مناسبی برای همگان نخواهد بود. همچنین فواید و معایب انجام این جراحی نیز مفصل بوده و در این مطلب نمی‌گنجد.
چگونه از بروز آرتروز کمر جلوگیری کنیم؟
در این مطلب به این سؤال به خوبی پاسخ داده شد اما با توجه به اهمیت وضعیت ستون فقرات در ایجاد آرتروز، لازم دانستیم به صورت تیتروار نیز به نکات مهم اشاره کنیم:
- حفظ و کنترل وزن با توجه به قد و سن
- پیروی از سبک غذایی سالم
- استفاده از کفش مناسب برای راه رفتن و دویدن. توجه داشته باشید که بسیاری از افراد به علت پوشیدن کفش‌های نامناسب به آرتروز کمر مبتلا شده‌اند.
- فعالیت ورزشی منظم
- یادگیری نحوه صحیح جابجا کردن و حمل کردن وسایل سنگین
- تمرین نحوه صحیح نشستن، برخاستن، ایستادن و خوابیدن
- پرهیز از بی‌تحرکی برای طولانی مدت
- حفظ تعادل در فعالیت روزمره و جلوگیری از تحرک بیش از حد
- و…
نتیجه گیری و جمع بندی
توجه به وضعیت بدن و شناسایی به موقع علائم در پیشگیری و همچنین بهبود دردهای ناشی از آرتروز کمر مؤثر واقع می‌شود. سفتی مفاصل پس از بیدار شدن از خواب، حساسیت مفاصل و واکنش آن‌ها به فشارهای ملایم، کاهش انعطاف‌پذیری، شنیدن صدای ترکیدن از مفاصل، تورم و… همگی از علائم مهمی هستند که هیچ‌گاه نباید آن‌ها را نادیده بگیرید.
