ستون فقرات، وظیفۀ نگهداری و ایجاد قابلیت انعطاف‌پذیری برای بدن و عضلات ما را به عهده دارد. ستون فقرات و اسکلت ما از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است که شاید کم و بیش با آن‌ها آشنایی داشته باشیم. در ستون فقرات که از سر تا به پایین کمر ادامه دارد، بخش‌های مختلفی قرار دارد که گردن یکی از این بخش‌ها است. مهره‌ها و عضلات گردن قابلیت نگهداری، حرکت و چرخش به راست و چپ را برای سر ممکن ساخته و سر را به تنه وصل می‌نمایند. طناب عصبی یا نخاع نیز از بالا تا پایین ستون فقرات از داخل ستون مهره‌ها عبور می‌کند که بخشی از آن از میان مهره‌های گردن می‌گذرد و همین موضوع بر اهمیت گردن به عنوان یک بخش مهم و حساس در بدن، می‌افزاید.
عضلات گردن در به حرکت درآوردن گردن و سر، نقش اساسی دارند و گاهی اوقات ممکن است با ایجاد گرفتگی در این عضلات که اسپاسم عضلات گردن نیز نامیده می‌شود، برای ما ایجاد احساس درد کرده و منجر به محدودیت حرکت و دردناکی این عضو شود. در این مقاله قصد داریم، به موضوع اسپاسم عضلات گردن پرداخته و با بررسی این مشکل یا بیماری، به دلایل ابتلا و روش‌های درمان آن بپردازیم.
انواع گردن درد
همۀ افراد در مقاطعی از زندگی خود، گردن درد را تجربه کرده‌اند و درد گردن ممکن است دلایل و انواع مختلفی داشته باشد. شایع‌ترین انواع درد گردن بدین قرار است:
- درد عضلانی گردن؛ دردی که در ناحیه گردن یا شانه رخ می‌دهد و در اثر فعالیت بیش از حد یا استرس ناشی از مسائل فیزیکی یا روانی ایجاد شود. در این شکل نقاط یا گره‌های دردناکی در عضلات گردن ظاهر می‌گردند.
- گرفتگی یا اسپاسم عضلات گردن؛ اسپاسم نوعی گرفتگی و سفت شدن شدید در عضلات گردن است که امکان حرکت گردن را به طرفین محدود کرده و عموماً با احساس سفتی و گرفتگی در ناحیۀ گردن از خواب برمی‌خیزید. گرفتگی یا اسپاسم عضلات گردن، می‌تواند ناشی از آسیب‌های عضلانی، آسیب به دیسک‌های بین مهره‌ای ( دیسک گردن ) یا حتی به دلیل مشکلات عصبی و روانی باشد؛ اگر چه هنوز دلیل مشخص و واضحی برای آن بیان نشده است..
- درد ناشی از فاست یا آرتروز گردن؛ این درد در بین مهره‌های گردن ایجاد شده و به دلیل تخریب دیسک‌های بین مهره‌ای ایجاد شده و در اثر کم شدن فاصلۀ بین مهره‌ها، تماس مهره‌ها زیاد شده و باعث درد می‌گردد. در این وضعیت، حتی در مواردی در اطراف مهره، زائده‌های استخوانی تشکیل شده و منجر به تنگی مجرای ستون فقرات می‌شود. این درد ممکن است تیز و گذرا یا به شکل سوزن سوزن شدن ظاهر شود و به شانه یا بخش بالای کمر گسترش یابد.
- درد عصبی گردن؛ در این شرایط، ریشۀ درد در اعصاب نخاعی باعث بروز این مشکل می‌شود. این درد بسته به درگیر بودن عصب، ممکن است به بازوها و دست‌ها نیز منتقل شود. شکل این درد هم ممکن است تیز و یا به صورت سوزن سوزن شدن باشد.
- درد ارجاع شده از عضو دیگر؛ در این حالت درد گردن ممکن است در اثر وجود مشکلات دیگر در اعضای دیگر بدن باشد به عنوان مثال؛ مشکل قلبی یا مشکل در مری می‌تواند منجر به بروز درد گردن شود.
اسپاسم عضلات گردن
اسپاسم یا گرفتگی عضلات، سفت شدن غیر ارادی عضلات در بدن است که عموماً دردناک و آزار دهنده است. درد ناشی از اسپاسم عضلات ممکن است، ساعت‌ها یا روزها ادامه پیدا کرده و به‌تدریج با کاهش اسپاسم، از بین برود.
اسپاسم یا گرفتگی، امکان دارد در هر یک از عضلات بدن رخ دهد و این اتفاق برای عضلات گردن نیز محتمل است. البته احتمال دارد عوامل دیگری مانند؛ آرتریت، برآمدگی دیسک و باریک شدن کانال یا منافذ عصبی نیز باعث بروز درد در ناحیۀ گردن شود. بروز اسپاسم عضلات گردن، ممکن است باعث سردرد یا سرگیجه بشود، اما در بیشتر موارد این مشکل با ورزش و درمان‌های خانگی برطرف می‌گردد.
اسپاسم گردن معمولاً دردی است که با سفت شدن عضلات همراه بوده و گاهی تیز و گاهی ملایم‌تر است. به طور معمول اسپاسم عضلات گردن به شکل خود به خود از بین می‌رود؛ اما با طولانی شدن آن باید به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کرده و دلیل آن بررسی شود.
دلایل اسپاسم عضلات گردن
بروز اسپاسم در عضلات گردن، ممکن است به دلایل مختلف ایجاد شود؛ ازجمله:
- رگ به رگ شدن یا کشیدگی در عضلات گردن؛ احتمال دارد کشیدگی عضلات یا یک پارگی کوچک در آن‌ها، منجر به بروز اسپاسم عضلات شود که به عنوان یک مکانیزم دفاعی ظاهر می‌گردد. حتی ممکن است کشیدگی یا آسیب به رباط باعث بروز اسپاسم عضلات گردن شود. در این صورت عضله برای محافظت از رباط آسیب دیده، سفت شده و دچار اسپاسم می‌شود.
- خستگی عضله و فعالیت زیاد؛ کار طولانی مدت بدون رعایت اصول لازم، ممکن است باعث بروز این حالت شود. کار بیش از حد و قرار گرفتن در فضای کاری نامناسب و شرایط غیر اصولی، منجر به بروز گرفتگی در عضلات گردن و سفت شدن آن‌ها می‌گردد.
- ظهور فتق دیسک بین مهره‌ای در ناحیۀ گردن؛ دیسک همانطور که قبلاً هم گفتیم، بافتی است که در بین مهره‌ها قرار داشته و حرکت مهره‌ها را تسهیل کرده و از تماس آن‌ها با یکدیگر و ایجاد فشار جلوگیری می‌نماید. در اثر آسیب‌های وارده، ممکن است سطح خارجی دیسک بیرون زده و به بافت ژله‌ای مرکز آن آسیب وارد شده و این بافت تخریب شده و بیرون زده، باعث بروز فشار بر ریشه‌های عصبی یا نخاع گردد. در این صورت، فتق ایجاد شده باعث انتشار پروتئین‌های التهابی شده و عضلات مجاور آن دچار اسپاسم می‌شوند.
- اختلال عملکرد مکانیکی؛ با بروز هر گونه اختلال در عملکرد مکانیکی، ممکن است محدودیت در حرکت ایجاد شده و گرفتگی یا اسپاسم در عضلات گردن ایجاد گردد. این اختلالات عموماً در مفاصل گردن ظاهر می‌شوند، مواردی مانند؛ آسیب، خار استخوان یا اختلالات و ناهنجاری‌های مادرزادی که از بدو تولد وجود دارند.
- نوروپاتی محیطی؛ اعصابی که از نخاع خارج شده و به قسمت‌های مختلف بدن می‌روند، اعصاب محیطی نامیده می‌شوند. این اعصاب که در قسمت‌های گوناگون منشعب می‌شوند، ممکن است در ناحیۀ گردن در اثر آسیب یا ضایعه‌ای دچار اختلال عملکرد شده و سیگنال‌های بیش از حد معمول یا کمتر از حد، ارسال نمایند؛ معمولاً ضایعۀ اعصاب محیطی به شکل مشکلات عملکردهای حرکتی، حسی و رفلکسی ایجاد می‌شوند.
- سندرم میوفیشیال؛ این سندرم باعث ایجاد نقاط ماشه‌ای دردناک در بافت همبند می‌گردد و معمولاً به طور معمول در اثر آسیب به ریشه‌های عصبی یا فعالیت‌های شدید و غیر عادی ایجاد شده و منجر به ایجاد گرفتگی و اسپاسم عضلات گردن می‌شود. این نوع درد ممکن است افزایش یافته و با لمس نقطه ماشه‌ای، به سمت سر، بازو یا کمر گسترش پیدا کند.
- سرویکال دیستونیا؛ دیستونیا که نوعی اختلال حرکتی به حساب می‌آید و باعث بروز انقباضات عضلانی غیرارادی می‌گردد، نوعی اختلال نورولوژیک است که باعث ایجاد گرفتگی و اسپاسم عضلات گردن می‌گردد. دیستونیای گردن، ممکن است به صورت طیف خفیف تا شدید ظاهر شده و باعث خشکی، گرفتگی و اسپاسم شود.
در کنار تمام موارد و دلایلی که ذکر شد، استرس و فشارهای عصبی نیز عامل تاثیرگذاری در بروز این مشکل هستند و باعث ایجاد اسپاسم عضلات گردن می‌شوند که منجر به محدودیت حرکت در ناحیۀ گردن و احساس درد در عمق بافت عضلانی گردن می‌گردند.
روش‌های درمان اسپاسم عضلات گردن
در بسیاری از موارد می‌توان با انجام تمریناتی در منزل، مشکل اسپاسم در ناحیۀ گردن را برطرف کرد، اما در موارد جدی یا طولانی مدت باید به کلینیک مغز و اعصاب مراجعه کرد. با انجام تمرینات کششی آرام و ملایم، در اکثر موارد میتوانید به رفع سفتی، گرفتگی و اسپاسم در عضلات گردن کمک کنید.
تمرینات رفع اسپاسم عضلات گردن
برای رفع اسپاسم گردن، چندین نوع تمرین ملایم می‌توان ذکر کرد که در اینجا بیان می‌کنیم:
تمرین کششی ساده
- در حالی که به روبرو نگاه می‌کنید، بنشینید یا بایستید.
- به آرامی سر خود را به طرف راست بچرخانید.
- در حالی که سر شما در سمت راست قرار دارد، دست راست را پشت سر قرار داده و بسیار آهسته و ملایم با فشار دست، سر و چانه را به پایین هدایت کنید.
- عضلات خود را شل کنید و 15 ثانیه در این وضعیت نگه دارید.
- در هر طرف این حرکت کششی را سه بار تکرار کنید.
تمرین کششی ماهیچه‌های اسکالن
- در حالی که بازوان یا دستان خود را در دو طرف بدن قرار داده‌اید، بنشینید یا بایستید.
- دستان خود را به پشت برده و با دست راست مچ دست چپ را بگیرید.
- به آرامی در حالی که بازوی چپ را به سمت پایین می‌کشید، سر خود را به سمت راست خم کنید تا جایی که کشش خفیفی در گردن خود احساس کنید.
- این کشش را برای 15 تا 30 ثانیه حفظ کنید.
- این حرکت کششی را سه بار در هر طرف تکرار نمایید.
درمان‌های خانگی رفع اسپاسم عضلات گردن
در مواردی که اسپاسم عضلات گردن خفیف بوده و طولانی مدت نباشد و به دلیل مشکلی جدی ایجاد نشده باشد، استفاده از روش‌هایی که تحت عنوان درمان خانگی مرسوم هستند، می‌تواند کمک کننده بوده و به در رفع این گرفتگی یا اسپاسم مؤثر باشد.
استفاده از مسکن‌های بدون نسخه
برای کاهش درد گردن و رفع گرفتگی و درد ناشی از آن، استفاده از مسکن‌های بدون نسخه (OTC) مؤثر است. مسکن‌هایی مانند:
- آسپرین
- استامینوفن
- ایبوپروفن
- ناپروکسن
بسیاری از مسکن‌های بی‌نسخه می‌توانند با کاهش التهاب ایجاد شده، درد ناشی از اسپاسم عضلات را کمتر کنند. البته باید به دوز مصرفی و مدت زمان مصرف توجه داشت و برای طولانی مدت از مصرف آن‌ها خودداری کرد.
کمپرس سرد
استفاده از کمپرس سرد یا کمپرس یخ باعث تخفیف درد، خصوصاً در چند روز ابتدایی شروع اسپاسم عضلات گردن می‌شود. کیسۀ یخ را میتوانید در یکی دو روز اول، در پارچه‌ای پیچیده و حداکثر به مدت 10 دقیقه به دفعات در طول روز، روی ناحیه‌ای که دچار اسپاسم شده است قرار دهید.
گرما درمانی
استفاده از گرما و گرم کردن ناحیه‌ای که دچار گرفتگی شده است، با استفاده از پدهای گرم‌کننده یا کیسۀ آب گرم یا دوش آب گرم نیز می‌تواند مؤثر واقع شده و در رفع مشکل کمک نماید. البته می‌بایست مراقب سطح تماس پوست و جلوگیری از ایجاد سوختگی در پوست باشید.
ماساژ
یکی دیگر از عوامل کمک کننده در رفع التهاب، ماساژ درمانی است که طبق بررسی نشان داده شده است که در رفع التهابات مؤثر است. ماساژ می‌تواند باعث تسکین درد و ایجاد آرامش شود و ماساژهای کوتاه در رفع درد گردن تأثیرگذار هستند. میتوانید خودتان یا با کمک اطرافیان، با استفاده از نوک انگشتان به شکل دایره‌ای، ناحیۀ دردناک را ماساژ دهید.
پرداختن به فعالیت‌های سبک همراه با انجام تمرینات کششی
استراحت در رفع درد و التهاب، کمک کننده است، ولی معمولاً استراحت کامل یا طولانی توصیه نمی‌شود و پرداختن به فعالیت‌های سبک و انجام تمرینات کششی به رفع گرفتگی و برطرف شدن سفتی عضلات کمک می‌کند. برای انجام این تمرینات با متخصص طب فیزیک نیز میتوانید شورت کنید در زمان بروز اسپاسم عضلات گردن، بهتر است از برداشتن و جابجایی اجسام سنگین، انجام ورزش‌های سنگین یا فعالیت‌های شدید و چرخاندن گردن یا کمر به صورت ناگهانی خودداری نمایید، اما تمرینات کششی و فعالیت‌های سبک در رفع زودتر اسپاسم و درد مؤثر است.
توصیه‌های نهایی در مورد اسپاسم عضلات گردن
- ممکن است در شب و در حین خواب دچار اسپاسم گردن شوید، لذا باید هنگام خواب از بالشت مناسب که متناسب با وضعیت گردن شما باشد استفاده کرده و همچنین از خوابیدن روی شکم خودداری کرده و به پشت یا پهلو بخوابید.
- فشردن دندان‌ها در شب نیز اهمیت دارد. اگر این کار را انجام می‌دهید، بهتر است ضمن مشورت با دندانپزشک، از محافظ برای جلوگیری از انجام این کار استفاده نمایید.
- چه شما، چه کودکان می‌بایست از استفادۀ طولانی مدت از وسایلی مانند کامپیوتر یا لپ‌تاپ و خم کردن گردن و یا حمل کیف‌ها یا کوله‌پشتی‌های سنگین خودداری نمایید.
- گرفتگی و اسپاسم عضلات گردن، می‌تواند ناشی از اضطراب و استرس و تنش‌های عصبی باشد، بنابراین بهتر است از ایجاد چنین شرایطی دوری کرده و از روش‌ها و تکنیک‌های آرام‌سازی و رفع استرس استفاده نمایید.
- انجام تدابیری مانند؛ انجام تمرینات تنفسی عمیق، یوگا، مدیتیشن، ورزش‌های آرام‌بخش مانند تای‌چی یا ماساژ و همچنین حضور و قدم زدن در طبیعت و فعالیت‌هایی از این قبیل می‌تواند در رفع نوسانات خلقی و حفظ آرامش و رفع استرس و التهاب مؤثر بوده و در جلوگیری از بروز اسپاسم کمک کننده باشد.
- در موارد جدی که اسپاسم عضلات گردن و گرفتگی، شدید بوده و طولانی مدت ادامه دارد، بهتر است جهت بررسی، به کلینیک طب فیزیکی مراجعه کنید.
