اختلالات مرتبط با اعصاب و روان را میتوان در گروههای مختلفی تقسیمبندی کرد؛ اما برخی از این اختلالات نسبت به سایرین از نظر گستره شیوع، مهمتر هستند و افراد بیشتری در جامعه را مبتلاء میکنند. بهعنوان مثال بیماری افسردگی یکی از شایعترین انواع بیماریها در بین اختلالات روانی است که همه افراد با هر سن و جنسیتی را درگیر میکند. یکیدیگر از شایعترین بیماریهای روانی که این روزها زیاد نام آن را میشنویم، بیماری اوتیسم نام دارد که در اثر اختلال در رشد مغزی ایجاد میشود. علائم اوتیسم با اختلال در ارتباط و تعاملات اجتماعی خود را نشان میدهد. این اختلال همچنین شامل الگوهای رفتاری محدود و تکراری است.
اختلال اوتیسم معمولاً در اوایل کودکی بروز میکند و در نهایت منجر به بروز مشکلاتی در عملکرد اجتماعی کودک خواهد شد. اغلب کودکان در سال اول زندگی علائم ابتلاء به اوتیسم را نشان میدهند. با توجه به این که درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما با تشخیص زودهنگام آن میتوان تا حد زیادی کیفیت زندگی کودک را بهبود بخشید. شناخت این که علائم اوتیسم چیست و چگونه بروز میکند میتواند به ما در تشخیص زودهنگام بیماری و اقدام سریع کمک کند. در ادامه این مطلب توضیحات بیشتری در مورد این بیماری و علائم آن عنوان خواهیم کرد.
معرفی اختلال اوتیسم
پیش از هر چیز لازم است تا تعریف دقیقی از این اختلال و علل ایجاد آن ارائه کنیم. اختلال طیف اوتیسم که بهصورت مخفف با ASD نیز شناخته میشود، اصطلاح گستردهی ایای است که برای توصیف یکسری از مشکلات رشد عصبی به کار برده میشود که در نهایت منجر به بروز علائم اوتیسم در فرد میشوند. این که اوتیسم یک اختلال طیفی است، به این مفهوم است که افراد میتوانند طیف وسیعی از علائم اوتیسم و با شدتهای متفاوت را تجربه کنند. بهعنوان مثال، یک فرد مبتلا به اوتیسم که در محدوده عملکرد بالای طیف قرار دارد، زبان را خوب درک میکند، اما فردی که در محدوده عملکرد پایین طیف قرار دارد، ممکن است اصلا صحبت نکند. بنابراین شدت علائم در این افراد تا حد زیادی با یکدیگر متفاوت است.
همانطور که گفتیم، این شرایط با تفاوت در ارتباطات و تعامل اجتماعی نسبت به افراد سالم مشخص میشود. افراد مبتلا به ASD اغلب علایق یا الگوهای رفتاری محدود و تکراری از خود نشان میدهند. این بیماری بدون در نظر گرفتن نژاد و قومیت، فرهنگ یا پیشینه اقتصادی در بین مردم سراسر جهان دیده میشود. این که علائم اوتیسم چیست موضوعی است که در قسمتهای بعد بهطور مفصل در مورد آن صحبت میکنیم.
طبق مطالعاتی که در مراکز کنترل و پیشگیری از بیماریها انجام شد، پسران بیشتر از دختران به این بیماری مبتلا میشوند. در تحقیقی که در سال 2016 در ایالات متحده انجام شد، نسبت پسران به دختران مبتلاء به اوتیسم حدود 4.3 به 1 برآورد شده است و این آمار ابتلای حدود چهار و نیم برابری پسران به این بیماری را نشان میدهد. طبق برخی از مطالعات موارد ابتلاء به اوتیسم در دنیا نسبت به قبل رو به افزایش است که بعضی پزشکان متخصص مغز و اعصاب کودکان آن را ناشی از شرایط محیطی ایجاد شده برای کودک و مادر میدانند. با این حال علت دقیق و مشخصی برای ابتلاء به این بیماری عنوان نشده است و هنوز هم تشخیص زودهنگام موثرترین روش برای جلوگیری از پیشرفت بیماری شناخته میشود.
علائم اوتیسم چیست؟
شناخت علائم اوتیسم اولین و مهمترین گام برای رویارویی با این بیماری است. از آنجایی که علائم بیماری در افراد مختلف متفاوت است و شدت آن نیز با هم فرق میکند، تشخیص بیماری کار سادهای به نظر نمیرسد. اما مطالعه علائم آن میتواند به ما در درک بهتر این اختلال کمک کند.
علائم و نشانههای زیادی هستند که میتوانند ما را از وجود اختلال طیف اوتیسم در افراد آگاه کنند. با این حال همه کودکان یا بزرگسالان مبتلاء به این بیماری، این اختلالات را بهطور یکسان تجربه نمیکنند؛ حتی ممکن است فردی برخی از علائم اوتیسم را تجربه کند اما در واقع مبتلاء به این بیماری نباشد. پس تشخیص قطعی بیماری میبایست توسط پزشک متخصص در کلینیک مغز و اعصاب صادر شود. هنگامی که به دنبال نشانههای اولیه اختلال طیف اوتیسم هستید، نقاط عطف رشدی وجود دارد که انتظار میرود کودکان در سنین خاصی به آنها برسند، مانند ایجاد صداهایی در چهار ماهگی و توانایی استفاده از جملات ساده در دو سالگی. اگر کودکی دیرتر به این نقاط عطف برسد یا اصلاً مهارتهایش را گسترش ندهد، ممکن است نشان دهنده یک اختلال رشدی مانند اختلال طیف اوتیسم باشد. اوتیسم را میتوان تا دو سالگی تشخیص داد، اگرچه علائم ممکن است خیلی زودتر آشکار شوند.
با توجه به این که افراد در شرایط مختلف علائم متفاوتی را تجربه میکنند، سعی داریم تا علائم این بیماری را در شرایط مختلف و بهصورت جداگانه مورد بررسی قرار دهیم.
- علائم مشترک اوتیسم: تقریباً همه افراد مبتلا به اوتیسم این علائم را با شدت متفاوت تجربه میکنند.
- اجتناب از تماس چشمی
- تاخیر در گفتار و مهارتهای ارتباطی
- تکیه بر قوانین و روال خاص
- ناراحت شدن از تغییرات نسبتا جزئی
- واکنشهای غیرمنتظره به صداها، مزهها، مناظر، لمس و بوها
- مشکل در درک احساسات دیگران
- تمرکز بر روی طیف محدودی از علایق یا اشیاء و یا وسواس نسبت به آنها
- درگیر شدن در رفتارهای تکراری مانند تکان دادن دست یا تکان دادن
- کودکان تا 12 ماهگی به نام خود پاسخ نمیدهند
- کودکان تا 14 ماهگی به اشیاء دور اشاره نمیکنند.
- علائم زودهنگام اوتیسم: برای تشخیص زودهنگام بیماری تنها در طول زمان میتوان علائم اوتیسم را شناسایی کرد. بهعنوان مثال اگر نوزادی نتواند به نقاط عطف رشد مورد انتظار در دو ماهگی، چهار ماهگی، شش ماهگی، نه ماهگی و یک سالگی برسد، این میتواند یکی از اولین نشانههای اوتیسم باشد. علائم زیر برخی از علائمی هستند که کودکان زیر یک سال مبتلا به اوتیسم ممکن است تجربه کنند:
- تا چهار ماهگی غرغر نکردن
- تا پنج ماهگی لبخند نزدن
- تا شش ماهگی نخندیدن
- تا 12 ماهگی به نام آنها پاسخ نداده است
- توجه نکردن به اشیایی که کودکان دیگر در 12 ماهگی به آنها اشاره کردهاند
- ناراحت شدن از صداهای بلند
- خوشحال بودن از اینکه برای مدت طولانی به تنهایی بازی میکند
- عدم برقراری تماس چشمی
- علائم اوتیسم در سنین بین 1 تا 2 سال
- عدم توسعه مهارتهای زبانی مانند گفتن مامان یا بابا در یک سالگی یا استفاده از جملات ساده در دو سالگی
- تکرار کلمات بارها و بارها
- عدم علاقه به انجام بازیهای اجتماعی یا بودن در کنار کودکان دیگر
- عدم برقراری تماس چشمی
- تقلید نکردن از دیگران
- درگیر شدن در رفتارهای تکراری مانند تکان دادن دست، تکان دادن یا چرخش
- علائم اوتیسم در بزرگسالان: اختلال طیف اوتیسم یک بیماری مادام العمر است. جالب است بدانید که بیماری در برخی از افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم تا زمانی که بالغ شوند تشخیص داده نمیشود. دلیل این امر میتواند این باشد که آنها در محدوده عملکرد بالاتری از طیف اوتیسم قرار میگیرند و علائم آنها شدت کمتری دارد. برخی از علائمی که در افراد مبتلا به اوتیسم با شدت بالا ممکن است بروز کنند، عبارتند از:
- هرگز بهصورت کلامی ارتباط برقرار نمیکنند یا فقط مهارتهای کلامی محدودی دارند
- برای زندگی روزمره، مانند حمام کردن و لباس پوشیدن، به کمک نیاز دارند
- درگیر رفتارهای تکراری، مانند تکان دادن هستند
- بر قوانین و روال خاصی مصر هستند
- از تغییرات روتین به شدت مضطرب میشوند
- نیاز به رژیمهای غذایی تخصصی دارند
- علائم اوتیسم در دختران: دختران و زنان ممکن است علائم متفاوتی را از مردان تجربه کنند. یکی از چالشهایی که در مورد اوتیسم در دختران وجود دارد، این است که دختران و زنان ممکن است بهتر از پسران بتوانند مشکلات را در تعاملات اجتماعی پنهان کنند و این ممکن است تشخیص را در مورد آنها به تأخیر بیندازد. برخی از تفاوتهایی که در علائم اوتیسم در دختران و پسران وجود دارد، عبارتند از:
- درک بهتر احساسات و توانایی دوستیابی نسبت به پسرها
- ممکن است عدم درک شهودی موقعیتهای اجتماعی را با تکرار نقشآفرینیهایی که در زندگی واقعی یا فیلمها دیده میشوند، بپوشاند.
- ممکن است بتواند دوستانی پیدا کند اما در حفظ آنها مشکل پیدا میکند
- تمرکز شدید روی موضوعات خاص
- رفتارها و حرکات تکراری کمتری نسبت به پسرها دارند یا ممکن است حرکات متفاوتی نسبت به پسرها داشته باشد
- میزان اضطراب، افسردگی و اختلالات خوردن در بین دختران مبتلا به اختلال طیف اوتیسم بیشتر از پسران است.
سخن آخر
در این عنوان سعی کردیم تا بهطور کامل در مورد این که علائم اوتیسم چیست و هر یک از افراد بسته به سن یا جنس خود ممکن است چه علائمی را تجربه کنند، صحبت کنیم. دو عامل ژنتیک و فاکتورهای محیطی میتوانند در ابتلا به این بیماری نقش داشته باشند. در نهایت باید عنوان کرد که هیچ راهی برای پیشگیری از اختلال ابتلا به طیف اوتیسم وجود ندارد، اما گزینههای درمانی وجود دارد که میتوان از آنها بهره گرفت. تشخیص زودهنگام این بیماری موثرترین راه شناخته شده برای شروع پروسه درمان است و میتواند رفتار، مهارتها و رشد زبان و گفتار را در فرد مبتلاء بهبود بخشد. به یاد داشته باشید، ASD یک بیماری پیچیده است و یک فرد مبتلا به اوتیسم نیازمند زمان و صبر و حوصله است تا بتواند مهارتهای خود را ارتقا دهد.
